استاندارد بیست و هشت حسابداری

استاندارد بیست و هشت حسابداری درخصوص فعالیتهاى بیمه عمومى می باشد .

برای دانلود فایل پی دی اف استاندارد از لینک زیر استفاده فرمایید :

این استاندارد باید باتوجه به ” مقدمه‌ای بر استانداردهاى حسابدارى “مطالعه و
بکار گرفته شود.

هدف

1 .    هدف این استاندارد تجویز روشهاى حسابدارى براى حق‌بیمه، خسارت و مخارج تحصیل بیمه‌هاى عمومى مستقیم و اتکایى و همچنین افشاى اطلاعات این نوع فعالیتها در صورتهاى مالى شرکتها و مؤسسات بیمه است. الزامات سایر استانداردهای حسابداری درصورتی برای فعالیتهای بیمه عمومی کاربرد دارد که توسط این استاندارد جایگزین نشده باشد.

دامنه کاربرد

2 .  این استاندارد باید در مورد فعالیتهاى بیمه عمومى و بیمه عمر زمانی بکار گرفته شود و در مورد سایر بیمه‌های زندگى کاربرد ندارد.

تعاریف

3 .    اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانى مشخص زیر بکار رفته است:

• قرارداد بیمه (بیمه نامه) : عقدی است که به موجب آن یک طرف (بیمه‌گر) متعهد می‌شود در ازاى دریافت حق بیمه از طرف دیگر (بیمه‌گذار)، در صورت وقوع حادثه، خسارت وارده به او یا شخص ذینفع را جبران کند یا مبلغ معینی را به وى یا شخص ذینفع بپردازد.
• بیمه زندگی : نوعی بیمه مرتبط با حیات یا فوت انسان است که بیمه‌گر نسبت به پرداخت وجوهی معین براساس رویداد مشخصی، اطمینان می‌دهد.
• بیمه عمومى : به بیمه‌های غیر از بیمه زندگی اطلاق می‌شود.
• حق بیمه : مبلغی است که بیمه‌گر در ازای پذیرش خطر طبق قرارداد بیمه از بیمه‌گذار مطالبه می‌کند.
• تاریخ شروع پوشش بیمه ای : عبارت است از تاریخ شروع پذیرش خطر توسط بیمه‌گر طبق قرارداد بیمه.
• بیمه اتکایی : بیمه‌‌ای است که به موجب آن یک طرف (بیمه‌گر اتکایی) در ازاى دریافت حق بیمه، جبران تمام یا بخشى از خسارت وارده به طرف دیگر (بیمه‌گر واگذارنده) را بابت بیمه‌نامه یا بیمه‌نامه‌های صادره و یا قبولى توسط وى، تعهد می‌کند.
• بیمه اتکایى نسبى : نوعى بیمه اتکایی است که به موجب آن بیمه‌گر اتکایی در قبال دریافت نسبتى از حق بیمه قرارداد بیمه اولیه، تعهد می‌کند به‏همان نسبت خسارت وارده به بیمه‌گر واگذارنده را جبران کند.
• بیمه‌اتکایى غیرنسبى : نوعى بیمه‌اتکایى است که در آن بیمه‌گر اتکایی در قبال دریافت حق بیمه، تعهد می‌کند تمام یا بخشى از خسارت مازاد بر سقف از پیش تعیین شده را جبران کند.
• خسارت : عبارت است از مبلغ قابل پرداخت در اثر وقوع حوادث تحت پوشش قرارداد بیمه.

شناخت درآمد حق بیمه‏

4 .   درآمد حق بیمه باید از تاریخ شروع پوشش بیمه‌‌ای و به‌محض اینکه حق‌ بیمه به‌گونه‌اى اتکاپذیر قابل اندازه‌گیرى باشد، شناسایى شود.

5 .  بیمه‌گر درآمد حق بیمه را در ازاى پذیرش خطر کسب می‌کند، لذا درآمد حق بیمه از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای، و نه تاریخ صدور، در رابطه با هریک از بیمه نامه‌ها شناسایى می‌شود. با این وجود، بنابه ملاحظات عملى، بیمه‌گران معمولاً براى شناسایى درآمد، از مبناهایی استفاده می‌کنند که براساس آن، تاریخ مزبور به‌طور تقریبی تعیین می‌شود. براى مثال بیمه‌گر مستقیم ممکن است فرض کند براى تمام بیمه‌نامه‌های صادر شده در یک ماه، خطر از اواسط ماه پذیرفته شده است. استفاده از این مفروضات در صورتى قابل پذیرش است که نتیجه حاصل از بکارگیرى آن با شناسایى درآمد از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای هر بیمه‌نامه در دوره مالی مربوط، تفاوت با اهمیتى نداشته باشد.

6 .    چنانچه بیمه‌گر براساس قوانین و مقررات مبالغى را از جانب سازمانهاى دولتى یا سایر اشخاص ثالث از بیمه‌گذار دریافت کند و بدون دخل و تصرف آن را به حساب ذینفع واریز کند، این مبالغ درآمد بیمه‌گر تلقى نمی‌شود.

7 .   درآمد حق بیمه باید به‌ طور یکنواخت در طول دوره بیمه‌نامه (براى بیمه‌های مستقیم) یا در طول دوره پذیرش غرامت (براى بیمه‌های اتکایى) شناسایى شود مگر اینکه الگوى وقوع خطر در طول دوره بیمه‌نامه یکنواخت نباشد که در این‌صورت درآمد حق بیمه متناسب با الگوى وقوع خطر برآوردی، شناسایى می‌شود.

8 .    در بیمه‌های عمومى، مبلغ حق بیمه در ازاى پوشش خطر براى یک دوره زمانى معین دریافت می‌شود. این دوره زمانى معمولاً با دوره مالى تحت پوشش صورتهاى مالى متفاوت است و درنتیجه حق بیمه مربوط به بیمه‌نامه‌های صادر شده در هر دوره با درآمد حق بیمه برابر نیست. بخشى از حق بیمه که مرتبط با پوشش خطر بعد از پایان دوره مالی می‌باشد طبق بند 15 زیر حق بیمه عاید نشده محسوب می‌شود.

9 . در رابطه با بسیارى از بیمه‌های عمومى، درآمد حق بیمه معمولاً متناسب با گذشت زمان شناسایى می‌شود. این روش در مواردى مناسب است که خطر وقوع حوادثى که منجر به خسارت می‌شود در طول دوره بیمه‌نامه تقریباً یکنواخت باشد.

10 .  در بعضى رشته‌ها همانند بیمه مهندسى، الگوى وقوع خطر در طول دوره بیمه‌نامه یکنواخت نیست. درمورد بیمه‌های مهندسى (نظیر سدسازى) در اوایل انجام پروژه‌ها خطرات کمتر است و معمولاً در مراحل پایانى پروژه احتمال وقوع خطر و تحمل خسارت افزایش مى‌یابد. درآمد حق بیمه این نوع بیمه‌ها متناسب با الگوى وقوع خطر برآوردی شناسایى می‌شود.

11 .  در مواردى که طبق بیمه نامه ، مبلغ حق بیمه در آینده مشمول تعدیل می‌باشد، حق بیمه تعدیل شده باید در موارد ممکن به عنوان مبناى شناسایى درآمد حق بیمه مورد استفاده قرار گیرد. اگر نتوان مبلغ تعدیل را به‌گونه‌ای اتکاپذیر براورد کرد، مبلغ اولیه حق بیمه که باتوجه به سایر اطلاعات مربوط تعدیل می‌شود باید به عنوان مبنای شناسایی درآمد حق بیمه استفاده شود.

12 .  در بعضى از انواع بیمه‌ها، حق بیمه باتوجه به نتایج رویدادها و اطلاعاتى که تنها در طول دوره بیمه یا پس از آن مشخص می‌شود، تعدیل می‌گردد. براى مثال، بیمه باربرى دریایی و بیمه آتش‌سوزى انبارها از انواع بیمه‌هاى قابل تعدیل است که در ابتداى دوره بیمه، مبلغ اولیه حق بیمه توسط بیمه‌گذار به بیمه‌گر پرداخت و سپس براساس اعلامیه حمل یا اعلام موجودى، تعدیل می‌شود.

13 .   درآمد حق بیمه مربوط به بیمه‌نامه‌های بین راهى باید براساس الزامات بندهاى 4، 7 و 15 شناسایى شود.

14 .  بیمه‌گر ممکن است اطلاعات کافى جهت تشخیص بیمه‌نامه‌های صادر شده در اواخر سال مالى که تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای آن قبل از تاریخ ترازنامه است، نداشته باشد. این نوع بیمه‌نامه‏ها را بیمه‌نامه‌های بین راهى می‌گویند. باتوجه به اینکه درآمد حق بیمه از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای شناسایى می‌شود، مبلغ بیمه‌نامه‌های بین راهى براساس تجارب گذشته و رویدادهاى پس از تاریخ ترازنامه براورد می‌شود و حصه عاید شده آن به عنوان درآمد حق بیمه شناسایى می‌شود.

حق بیمه عاید نشده

15 .  بخشی از حق بیمه مرتبط با بیمه‌نامه‌های صادره طی دوره مالی که قابل انتساب به پوشش خطر بعد از پایان دوره مالی است به‌عنوان حق بیمه عاید نشده شناسایی می‌شود.

16 .  روشهای برآورد حق بیمه عاید نشده باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که مبلغ برآوردی تفاوت با اهمیتی با بدهی واقعی در تاریخ ترازنامه نداشته باشد.

17 .  درمواردی که الگوی وقوع خطر در طول دوره بیمه‌نامه تقریباً یکنواخت است برای محاسبه حق‌بیمه عاید نشده از روش تناسب زمانی استفاده می‌شود. شیوه‌های محاسبه حق بیمه عاید نشده در روش تناسب زمانی برای بیمه نامه‌های سالانه شامل روزانه (₃₆₅/¹)، ماهانه (₂₄/¹)،فصلی (₈/¹) و سالانه (₂/¹) است. در شیوه روزانه حق بیمه عاید نشده شامل مجموع حق بیمه‌های عاید نشده‌ای است که در پایان دوره مالی باتوجه به مدت منقضی‌ نشده بیمه‌نامه‌ها محاسبه می‌شود. در شیوه فصلی فرض می‌شود که صدور بیمه‌نامه‌ها در طی فصل به‌طور یکنواخت است درصورتی که در شیوه ماهانه فرض بر این است که صدور بیمه‌نامه‌ها در طول ماه به‌طور یکنواخت است.  چنانچه صدور بیمه‌نامه‌ها در طول دوره مالی یکنواخت نباشد هرچه طول دوره مورد نظر برای محاسبه حق بیمه عاید نشده کمتر شود، سطح دقت آن بیشتر می‌شود.

18 .     در مواردى که حق بیمه متناسب با گذشت زمان به عنوان درآمد شناسایى می‌شود، روش تناسب زمانی باید به‌گونه‌ای انتخاب و بکار گرفته شود که دقت آن از روش فصلى (یا روش 8/1)کمتر نباشد.

19 .  چنانچه دوره بیمه‌نامه بیش از یک سال باشد، در اعمال روش تناسب زمانى حق‌بیمه یکساله در محاسبات مدنظر قرار می‌گیرد و حق بیمه مازاد بر یک سال، به طور کامل به عنوان حق بیمه عاید نشده محسوب مى‌گردد.

خسارت‏

20 .   بدهى بابت خسارت معوق باید براى بیمه‌های مستقیم و اتکایى شناسایى شود. مبلغ خسارت معوق باید بیانگر براورد معقولی از مخارج لازم براى تسویه تعهد فعلى در تاریخ ترازنامه باشد.

21 .     بدهى بابت خسارت معوق باید شامل مبالغ زیر باشد:

الف .    خسارت واقع شده‌ای که گزارش نشده است،

ب  .    خسارت گزارش شده‌ای که پرداخت نشده است،

ج    .   خسارتی که به‌ طور کامل گزارش نشده است و

د    .    مخارج براوردى تسویه خسارت.

22 .  حصول اطمینان نسبت به شناسایى هزینه‌ها و بدهیهای مرتبط با خسارت در دوره مالى مربوط، حائز اهمیت است. خسارت، ناشی از حوادث تحت پوششى است که در طول دوره‌ بیمه‌نامه اتفاق می‌افتد. برخى خسارتها در دوره مالى وقوع حادثه به بیمه‌گر گزارش و در همان دوره تسویه می‌شود و برخى‏ نیز ممکن است تا پایان دوره مالى تسویه نشود. همچنین، ممکن است حوادثى واقع و منجر به خسارت شود اما تا پایان دوره مالى به بیمه‌گر گزارش نگردد. این‌گونه خسارتها، خسارت واقع شده‌ای‌که گزارش نشده است نامیده می‌شود. بدهى مربوط به خسارت واقع شده‌ای که پرداخت نشده است (شامل خسارت گزارش نشده)، باتوجه به تجربیات در‌مورد خسارت واقع شده در گذشته و آخرین اطلاعات موجود براورد و شناسایى می‌شود. براى براورد مبلغ خسارت یاد شده، نه‌تنها تجربیات گذشته بلکه تغییر شرایط از قبیل آخرین حوادث فاجعه‌آمیز و تغییر در حجم و ترکیب خطرات تحت پوشش بیمه درنظر گرفته می‌شود.

23 .  تشخیص اجزای تشکیل دهنده مخارج نهایى جبران خسارت توسط بیمه‌گر، براى تعیین هزینه‌هاى خسارت دوره مالى و بدهى خسارت معوق در تاریخ ترازنامه، حائز اهمیت است. این اجزا شامل مبالغ قابل پرداخت بابت خسارت طبق مفاد بیمه‌نامه و مخارج تعیین و تسویه خسارت است. مخارج تعیین و تسویه خسارت شامل مخارج مستقیم هر خسارت مانند حق‌الزحمه خدمات کارشناسی و حقوقی و همچنین آن‌دسته از مخارج غیرمستقیمی است که بتوان با هر خسارت مرتبط دانست. در تعیین مخارج نهایی جبران خسارت، مبالغ بازیافتنی از طریق حق جانشینی و یا اقلام اسقاطی از مبلغ خسارت کسر می‌شود.

24 .  بدهى بابت خسارت معوق شامل خسارت پرداخت نشده و مخارج مستقیم و غیرمستقیم تسویه خسارتی می‌باشد که در دوره‌های مالی جاری و گذشته واقع شده است، چون این مبالغ بیانگر تعهد فعلى بیمه‌گر درنتیجه وقوع رویدادهاى گذشته است.

25 .  ذخایر لازم براى خسارت معوق باتوجه به خسارت براوردى هر مورد یا طبقه‌اى از یک رشته (مثلاً در بیمه بدنه براساس مدل و سال تولید) تعیین می‌شود. علاوه‌بر این ممکن است براى هر رشته نیز از فرمولهاى ریاضى استفاده شود. انتخاب روش محاسبه به نوع بیمه و قضاوت مدیریت بستگى دارد. روشى که توسط مدیریت انتخاب می‌شود باید به‌ طور یکنواخت اعمال گردد.

26 .    شناسایى هزینه‌ها و بدهیهاى مربوط به اجزاى تشکیل‌دهنده مخارج نهایى جبران خسارت به میزان قابلیت اتکاى اندازه‌گیرى این اجزا بستگى دارد. بعضى بیمه‌گران، برای برآورد مخارج نهایی جبران خسارت با توجه به تجربیات گذشته خود و صنعت از فرمولهاى خاصى استفاده می‌کنند. این فرمولها در صورتى قابل‌اتکا خواهد بود که متکى به تعداد سالهاى کافى باشد و به‌گونه‌ای مناسب براى درنظر گرفتن تحولات اخیر تعدیل گردد.

27 .  تعدیل بدهى خسارت معوق براساس اطلاعاتى که پس از شناخت اولیه بدست مى‌آید، ضرورى است. هدف از انجام این تعدیلات، براورد دقیق‌تر مخارج مورد انتظار جبران خسارت است. همانند سایر بدهیها، اثر این تعدیلات بر بدهى خسارت معوق و هزینه خسارت به محض دسترسی به اطلاعات جدید، شناسایى می‌شود. با این‌گونه تعدیلات به عنوان تغییر در براورد حسابداری برخورد می‌شود.

28 .     مبالغ دریافتنی از بیمه‌گر اتکایی بابت خسارت واقع شده ، اعم از گزارش شده و گزارش نشده، باید در دوره وقوع از یک طرف به‌عنوان دارایی و از طرف دیگر به‌عنوان درآمد بیمه‌گر واگذارنده شناسایی شود و نباید حسب مورد با بدهی یا هزینه مربوط تهاتر شود.

ذخیره تکمیلی

29 .  چنانچه حق بیمه‌های عاید نشده براى پوشش خسارت مورد انتظار مربوط به بیمه‌نامه‌های منقضی نشده در تاریخ ترازنامه کافی نباشد باید ذخیره تکمیلی لازم برای آن شناسایی شود.

30 .  براى تعیین ذخیره تکمیلی، هر رشته از فعالیتهای بیمه‌ای به‌طور جداگانه درنظر گرفته می‌شود. برای این منظور، مجموع حق بیمه عاید نشده هر رشته با مجموع خسارت مورد انتظار و هزینه‌های مربوط به آن مقایسه و در صورت وجود کسری، ذخیره تکمیلی شناسایی می‌شود.

حق بیمه‌های اتکایى‏

31 .  حق بیمه اتکایی واگذاری به بیمه‌گران اتکایی باید توسط بیمه‌گر واگذارنده از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای و طی دوره تأمین خسارت قرارداد بیمه اتکایی، به‌طور یکنواخت طی دوره پوشش بیمه‌ای یا متناسب با الگوی وقوع خطر، به‌عنوان هزینه بیمه اتکایی واگذاری در صورت سود و زیان شناسایی شود.

32 .  بیمه‌گران مستقیم و اتکایی معمولاً بخشى از خطرات قبولى را به بیمه‌گران اتکایى منتقل و درقبال پوشش بیمه‌ای مجدد، بخشى از حق بیمه دریافتى را به آنها پرداخت می‌کنند. این مبالغ، هزینه بیمه‌ اتکایی واگذاری نامیده می‌شود.

33 .  بیمه‌گر واگذارنده معاملات بیمه مستقیم و بیمه اتکایی را به صورت جداگانه گزارش می‌کند تا دامنه و اثربخشى بیمه اتکایی براى استفاده‌کنندگان صورتهاى مالى به‌ طور شفاف گزارش شود و شاخصهایى از عملکرد مدیریت خطر به استفاده‌کنندگان ارائه گردد. براین اساس، حق بیمه واگذارى به بیمه‌گران اتکایى به عنوان هزینه شناسایى می‌شود و با درآمد حق بیمه تهاتر نمی‌گردد. خسارت دریافتى یا دریافتنى از بیمه‌گران اتکایى نیز توسط بیمه‌گر مستقیم به عنوان درآمد شناسایى می‌گردد و با هزینه خسارت یا هزینه حق بیمه اتکایی واگذارى تهاتر نمی‌شود.

34 .  هزینه بیمه اتکایی واگذاری باتوجه به شرایط قرارداد منعقد شده با بیمه‌گر اتکایی یا الزامات قانونی شناسایی می‌شود. حق ‏بیمه اتکایی واگذارى در بیمه‌های اتکایى نسبى به‌ طور هماهنگ با بیمه‌های مستقیم مربوط به عنوان هزینه شناسایى می‌گردد. به ‌عبارت دیگر هزینه بیمه اتکایی واگذارى به‌ طور یکنواخت در طول دوره بیمه مستقیم مربوط شناسایى و در مواردى که شناسایى درآمد در بیمه‌های مستقیم براساس الگوى وقوع خطر است، هزینه یاد شده نیز طبق الگوی مزبور شناسایى می‌شود. هزینه بیمه اتکایی واگذارى در بیمه‌های اتکایى غیرنسبى نیز معمولاً طى دوره بیمه اتکایی به‌طور یکنواخت به عنوان هزینه دوره شناسایى می‌شود.

35 .  کارمزدهاى دریافتى و دریافتنى از بیمه‌گر اتکایى طبق شرایط بیمه اتکایی تعلق می‌گیرد و بنابراین در زمان شروع پوشش بیمه اتکایی به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود.

36 .  سهم بیمه‌گر مستقیم از مشارکت در سود (کارمزد منافع) دریافتی یا دریافتنی از بیمه‌گر اتکایی، طبق مبنای تعهدی صرف‌نظر از زمان دریافت آن، در زمان تحقق به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود.

37 .  بیمه‌گر اتکایى ممکن است بخشى از خطر پذیرفته شده از بیمه‌گر مستقیم را مجدداً به بیمه‌گر اتکایى دیگرى (بیمه‌گر اتکایی قبول‌کننده) واگذار کند که به آن واگذارى مجدد گفته می‌شود. نحوه حسابداری قراردادهای بیمه اتکایی مجدد نیز مشابه قراردادهای بیمه اتکایی اولیه است.

انتقال پرتفوى‏

38 .  طبق ماده 54 قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری، مؤسسات بیمه می‌توانند با موافقت بیمه مرکزی ایران و تصویب شورای عالی بیمه تمام یا قسمتی از پرتفوی خود را با کلیه حقوق و تعهدات ناشی از آن به یک یا چند مؤسسه بیمه‌ مجاز دیگر واگذار کنند.

39 .     باتوجه به اینکه مسئولیت مرتبط با خسارت بیمه انتقالی از بیمه‌گر انتقال دهنده به بیمه‌گر قبول کننده منتقل می‌شود، انتقال پرتفوی باید توسط بیمه‌گر انتقال‌دهنده به‌عنوان حذف پرتفوی و توسط بیمه‌گر قبول‌کننده به‌عنوان قبول پرتفوی به‌حساب گرفته شود.

40 .     حذف پرتفوی باید توسط بیمه‌گر انتقال دهنده ازطریق حذف بدهیها و داراییهای مرتبط با خطرات منتقل شده، به‌حساب گرفته شود. قبول پرتفوی باید توسط بیمه‌گر قبول‌کننده از طریق شناسایی درآمد حق بیمه عاید نشده و خسارت معوق پذیرفته شده، به‌حساب گرفته شود.

بیمه مشترک

41 .  فعالیتهای بیمه‌ای که از طریق قراردادهای بیمه مشترک با بیمه‌گذار انجام می‌شود باید توسط بیمه‌گران قبول‌کننده همانند بیمه مستقیم به‌حساب گرفته شود.

42 .  بیمه‌گران مستقیم یا اتکایی ممکن است طی یک قرارداد بیمه مشترک، طرف بیمه‌گذار واقع شوند یا اینکه هریک به نسبت سهم خود از بیمه مشترک، قراردادهای جداگانه با بیمه‌گذار منعقد کنند. در این موارد بیمه‌گران سهم خود از حق بیمه‌ها، خسارت و سایر هزینه‌ها را براساس نسبتهای توافقی به حساب می‌گیرند.

43 .  بیمه نامه‌هایى که به‌ طور مستقیم توسط یکی از اعضاى گروه بیمه‌گران مشترک صادر می‌شود باید توسط آن عضو به عنوان بیمه مستقیم به حساب گرفته شود و بخشى از خطرات که توسط سایر اعضاى گروه پذیرفته می‌شود باید همانند بیمه اتکایی واگذارى محسوب گردد. بیمه‌گرانى که این خطرات را مى‌پذیرند باید با آن همانند بیمه اتکایی قبولى برخورد کنند.

مخارج تحصیل‏

44 .     مخارج تحصیل بیمه‌ نامه‌ها باید در زمان وقوع به‌عنوان هزینه دوره شناسایی شود.

45 .   مخارج تحصیل، از‌جمله شامل حق‌العمل پرداختی به نمایندگیهـا، مخـارج صـدور بیمه‌نامه‌ها، مخارج اداری نگهداری سوابق بیمه‌نامه‌ها و مخارج وصول حق بیمه‌هاست.

افشا

46 .     اطلاعات زیر باید در یادداشتهای توضیحی صورتهای مالی افشا شود :

الف .   رویه شناسایى درآمد حق بیمه و حق بیمه عاید نشده ( اعم از بیمه‌های مستقیم و بیمه‌های اتکایی)،

ب  .    رویه شناسایی هزینه حق بیمه بیمه های اتکایی واگذاری، و

ج    .    نحوه محاسبه ذخیره خسارت معوق و ذخیره تکمیلی.

47 .     اقلام زیر باید در متن ترازنامه افشا شود:

الف .    مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان،

ب  .    مطالبات از بیمه‌گران اتکایی،

ج    .    بدهى خسارت معوق،

د    .    بدهى به بیمه‌گران اتکایى،

ﻫ     .    حق بیمه عاید نشده، و

و     .    ذخیره تکمیلی.

48 .     اقلام زیر باید در متن صورت سود و زیان افشا شود:

الف .   درآمد حق بیمه (مستقیم و اتکایی قبولی)،

ب  .    درآمد بازیافت خسارت از بیمه‌گران اتکایى،

ج    .    هزینه خسارت بیمه‌های مستقیم و اتکایی قبولی، و

د    .    هزینه حق بیمه اتکایی واگذارى.

49 .  اجزاى تشکیل‌دهنده اقلام ذکر شده در بندهاى 47 و 48 در یادداشتهاى توضیحى افشا می‌شود.

تاریخ اجرا

50 . الزامات این استاندارد در‌مورد کلیه صورتهای مالی که دوره مالی آنها از تاریخ 1/1/1386 و بعد از آن شروع می شود، لازم‌الاجراست.

مطابقت با استانداردهای بین‌المللی حسابداری

51 .  هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری در رابطه با بیمه‌های عمومی، استاندارد خاصی تدوین نکرده است، اما در استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره 4 با عنوان ” قراردادهای بیمه“ چارچوبهای کلی در‌ مورد تعریف بیمه و فعالیتهای بیمه‌ای ارائه کرده است.

پیوست شماره 1

نمونه صورتهای مالی

این پیوست به‌منظور آشنایی با نحوه اجرای بعضی از الزامات استاندارد حسابداری شماره 28 تهیه شده است و بخشی از استاندارد محسوب نمی‌شود.

در این پیوست صورتهای مالی اساسی همراه با برخی از یادداشتهای توضیحی لازم برای تشریح کاربرد الزامات این استاندارد ارائه شده است. صورتهای مالی نمونه مندرج در این پیوست، اطلاعات مربوط به فعالیتهای بیمه زندگی را دربر نمی‌گیرد. این نمونه دربرگیرنده بخشی از صورتهای مالی است و نباید به‌عنوان یک مجموعه کامل و جامع درنظر گرفته شود.

پیوست شماره1 (ادامه)

شرکت سهامی بیمه نمونه

ترازنامه

در تاریخ 29 اسفند 2×13

داراییها	یادداشت	29/12/2×13	(تجدیدارائه شده) 29/12/1×13	بدهیها و حقوق‌ صاحبان سهام	یادداشت	29/12/2×13	(تجدید ارائه شده) 29/12/1×13
		میلیون ریال	میلیون ریال			میلیون ریال	میلیون ریال
داراییهای جاری:				بدهیهای جاری:
موجودی نقد		379ر41	661ر25	بدهی خسارات معوق		347ر50	643ر38
سرمایه‌گذاریهای کوتاه‌مدت		836ر94	359ر79	بدهی به بیمه‌گران اتکایی		754ر49	226ر31
مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان		347ر86	494ر80	سایر حسابها و اسناد پرداختنی		105ر24	953ر22
مطالبات از بیمه‌گران اتکایی		286ر17	114ر9	حق بیمه عاید نشده		904ر130	243ر85
سایرحسابها و اسناد دریافتنی		142ر78	832ر104	ذخیره تکمیلی		430ر22	174ر19
سفارشات و پیش‌پرداختها		142ر5	827ر6	ذخیره مالیات		150ر12	221ر48
جمع داراییهای جاری		132ر323	287ر306	سود سهام پرداختنی		240ر29	589ر41
داراییهای غیرجاری:				جمع بدهیهای جاری		930ر318	049ر287
داراییهای ثابت مشهود		135ر76	604ر73	بدهیهای غیرجاری :
داراییهای نامشهود		109ر4	927ر3	تسهیلات مالی دریافتی بلندمدت		938ر9	800ر8
سرمایه‌گذاریهای بلندمدت		089ر331	658ر221	ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان		551ر14	747ر11
سایرداراییها		366ر64	826ر53	جمع بدهیهای غیرجاری		489ر24	547ر20
جمع داراییهای غیرجاری		699ر475	015ر353	جمع بدهیها		419ر343	596ر307
				حقوق صاحبان سهام:
				سرمایه		000ر400	000ر310
				اندوخته قانونی		033ر22	000ر21
				سایر اندوخته‌ها		182ر13	281ر9
				سود انباشته		197ر20	425ر11
				جمع حقوق صاحبان سهام		412ر455	706ر351
جمع داراییها		831ر798	302ر659	جمع بدهیها و حقوق صاحبان سهام		831ر798	302ر659

12

یادداشتهای توضیحی … تا … مندرج در صفحات … تا … ، جزء لاینفک صورتهای مالی است.

پیوست شماره1 (ادامه)

شرکت سهامی بیمه نمونه

صورت سود و زیان

برای سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 2×13

(تجدید ارائه شده)

		یادداشت		سال 2×13		سال 1×13
				میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال
درآمد حق بیمه						211ر384		965ر292
درآمد بازیافت خسارت از بیمه‌گران اتکایی						120ر42		562ر35
سایر درآمدهای بیمه‌ای						168ر21		570ر21
						499ر447		097ر350
کسر می‌شود:
هزینه خسارت				826ر247				188ر162
هزینه حق بیمه اتکایی واگذاری				443ر97				986ر77
سایر هزینه‌های بیمه‌ای				464ر43				379ر25
						( 733ر388)		(   553ر265)
سود ناخالص فعالیتهای بیمه‌ای						766ر58		544ر84
خالص درآمد سرمایه‌گذاریها						815ر30		253ر40
هزینه‌های اداری و عمومی						( 065ر61)		( 714ر53)
سود عملیاتی						516ر28		083ر71
هزینه‌های مالی				( 285ر1)				( 137ر1)
خالص سایر درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی			968				426
						( 317)		( 711)
سود قبل از مالیات						199ر28		372ر70
مالیات						( 417ر7)		( 467ر16)
سود خالص						782ر20		905ر53

گردش حساب سود انباشته

سود خالص				782ر20		905ر53
سود انباشته در ابتدای سال		284ر12				246ر11
تعدیلات سنواتی		(   859)				( 527)
سود انباشته در ابتدای سال- تعدیل شده				425ر11		719ر10
سود قابل تخصیص				207ر32		624ر64
تخصیص سود :
اندوخته قانونی		( 033ر1)				( 695ر2)
سایر اندوخته‌ها		( 902ر3)				( 908ر10)
سود سهام مصوب		( 075ر7)				( 596ر39)
				( 010ر12)		( 199ر53)
سود انباشته در پایان سال				197ر20		425ر11

یادداشتهای توضیحی … تا … مندرج در صفحات … تا … ، جزء لاینفک صورتهای مالی است.

پیوست شماره 1 (ادامه)

شرکت سهامی بیمه نمونه

صورت جریان وجوه نقد

برای سال مالی منتهی به 29 اسفند ماه 2×13

			(تجدید ارائه شده)
	یادداشت	سال 2×13	سال 1×13
		میلیون ریال	میلیون ریال	میلیون ریال
فعالیتهای عملیاتی:
جریان خالص ورود وجه نقد ناشی از فعالیت‌های عملیاتی			038ر130	471ر96
بازده سرمایه‌گذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی :
سود پرداختی بابت تسهیلات مالی		(250ر1)		(012ر1)
سود سهام پرداختی		(779ر21)		(947ر8)
جریان خالص خروج وجه نقد ناشی از بازده سرمایه‌گذاریها و سود  پرداختی بابت تأمین مالی			(029ر23)	(959ر9)
مالیات بردرآمد:
مالیات بردرآمد پرداختی (شامل پیش‌پرداخت مالیات بردرآمد)			(573ر32)	(363ر33)
فعالیتهای سرمایه‌گذاری:
وجوه پرداختی جهت داراییهای ثابت مشهود و سایر داراییها		(600ر17)		(970ر2)
وجوه پرداختی بابت تحصیل سرمایه‌گذاریهای بلندمدت		(461ر132)		(516ر86)
وجوه پرداختی بابت سپرده‌های کوتاه‌مدت		(117ر9)		(138ر5)
وجوه حاصل از فروش سرمایه‌گذاریهای کوتاه‌مدت		821ر5		300ر11
وجوه حاصل از فروش دارائیهای ثابت مشهود		500ر3		450ر6
جریان خالص خروج وجه نقد ناشی از فعالیت‌های سرمایه‌گذاری			(857ر149)	(874ر76)
جریان خالص خروج وجه نقد قبل از فعالیتهای تأمین مالی			(421ر75)	(725ر23)
فعالیتهای تأمین مالی:
وجوه حاصل از افزایش سرمایه		000ر90		–
دریافت تسهیلات مالی		000ر3		–
بازپرداخت اصل تسهیلات مالی دریافتی		(862ر1)		(580ر1)
خالص جریان ورود (خروج) وجه نقد ناشی از فعالیتهای تأمین مالی			138ر91	(580ر1)
خالص افزایش(کاهش) در وجه نقد			717ر15	(305ر25)
مانده وجه نقد در آغاز سال			661ر25	966ر50
مانده وجه نقد در پایان سال			379ر41	661ر25

یادداشتهای توضیحی … تا … مندرج در صفحات … تا … ، جزء لاینفک صورتهای مالی است.

خلاصه اهم رویه‌های حسابداری

یادداشت … – شناسایی درآمد حق بیمه و بازیافت خسارت از محل بیمه‌های اتکایی

به‌استثنای بیمه مهندسی و باربری، در سایر رشته‌های بیمه‌ای درآمد حق بیمه از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای و بطور یکنواخت در طول دوره بیمه‌نامه (برای بیمه‌نامه‌های مستقیم) و در طول دوره پذیرش غرامت (برای بیمه‌های اتکایی) شناسایی می‌شود. در بیمه‌های مهندسی و باربری که الگوی وقوع خطر در طول دوره بیمه نامه یکنواخت نیست، درآمد حق بیمه متناسب با الگوی وقوع خطر براوردی، شناسایی می‌شود. ضمناً بخشی از حق بیمه مرتبط با بیمه‌های صادره طی دوره مالی که قابل انتساب به پوشش خطر بعد از پایان دوره مالی است به‌عنوان حق بیمه عاید نشده شناسایی می‌شود. برای محاسبه حق بیمه عاید نشده، در مواردی که حق بیمه متناسب با گذشت زمان به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود، از روش فصلی (روش ) استفاده می‌شود.

همچنین مبالغ دریافتی و قابل دریافت از بیمه‌گر اتکایی بابت بازیافت خسارت واقع شده همزمان با شناسایی هزینه خسارات مربوط، به عنوان درآمد شناسایی می‌شود.

یادداشت … – شناسایی درآمد کارمزد و مشارکت در منافع اتکایی

درآمد کارمزد طبق شرایط بیمه‌نامه در زمان شروع پوشش بیمه‌ای شناسایی می‌شود. همچنین درآمد مشارکت در منافع حاصل از بیمه‌های اتکایی در زمان مشخص شدن نتایج عملیات بیمه‌های اتکایی، به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود.

یادداشت … – شناسایی هزینه خسارت

در بیمه‌های مستقیم هزینه خسارت معمولاً پس از گزارش وقوع خسارت از سوی بیمه‌گذار و انجام رسیدگیهای لازم توسط کارشناسان شرکت در حسابها شناسایی می‌شود. ضمناً بابت خسارت واقع شده‌ای که پرداخت نشده است و خسارت واقع شده‌ای که گزارش نشده است نیز با توجه به تجربیات گذشته و آخرین اطلاعات موجود، ذخیره مورد نیاز براورد و شناسایی می‌شود. در صورت لزوم، بابت بدهی خسارت معوق براساس اطلاعاتی که پس از شناخت اولیه بدست می‌آید، تعدیل صورت می‌گیرد و اثرات ناشی از این تعدیل در صورت سود و زیان دوره منظور می‌شود. در بیمه‌های اتکایی قبولی نیز هزینه خسارات براساس گزارشهای دریافتی از بیمه‌گر مستقیم شناسایی می‌شود.

یادداشت … – ذخیره تکمیلی

برای هر رشته از فعالیتهای بیمه‌ای که انتظار می‌رود حق بیمه عاید نشده آنها برای پوشش خسارت مورد انتظار و هزینه‌های مربوط در دوره منقضی نشده کافی نباشد، ذخیره تکمیلی در نظر گرفته می‌شود.

یادداشت … – مخارج تحصیل

مخارج تحصیل یا تمدید بیمه‌نامه‌ها نظیر کارمزد پرداختی به نمایندگان، مخارج صدور بیمه‌نامه‌ها و سایر مخارج مربوط، در زمان وقوع به‌عنوان هزینه شناسایی می‌شود.

یادداشت … – مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان

	2×13	1×13
	میلیون ریال	میلیون ریال
بیمه‌گذاران	222ر80	263ر75
نمایندگان	125ر10	831ر8
	347ر90	094ر84
ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول	(000ر4)	(600ر3)
	347ر86	494ر80

یادداشت … – مطالبات از بیمه‌گران اتکایی

	2×13	1×13
	میلیون ریال	میلیون ریال
شرکتهای بیمه داخلی	117ر15	231ر8
شرکتهای بیمه خارجی	569ر3	183ر2
	686ر18	414ر10
ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول	(400ر1)	(300ر1)
	286ر17	114ر9

یادداشت … – بدهی خسارت معوق

		2× 13		1×13
		میلیون ریال		میلیون ریال
آتش‌سوزی		570ر10		194ر5
باربری		119ر7		725ر4
بدنه اتومبیل		215ر6		211ر7
شخص ثالث		927ر11		504ر8
مسئولیتهای مدنی		273ر3		670ر3
مهندسی		424ر8		212ر6
سایر		819ر2		127ر3
		347ر50		643ر38

یادداشت … – بدهی به بیمه‌گران اتکایی

		2× 13		1×13
		میلیون ریال		میلیون ریال
شرکتهای بیمه داخلی		638ر40		811ر23
شرکتهای بیمه خارجی		116ر9		415ر7
		754ر49		226ر31

یادداشت … – حق بیمه عاید نشده

		2× 13		1×13
		میلیون ریال		میلیون ریال
آتش‌سوزی		280ر25		947ر20
باربری		452ر26		520ر18
بدنه اتومبیل		115ر29		806ر23
شخص ثالث		074ر10		911ر6
مسئولیتهای مدنی		253ر7		085ر2
مهندسی		930ر26		407ر11
سایر		800ر5		567ر1
		904ر130		243ر85

یادداشت … – ذخیره تکمیلی

		2×13		1×13
		میلیون ریال		میلیون ریال
شخص ثالث		806ر15		638ر14
سایر		624ر6		536ر4
		430ر22		174ر19

یادداشت … – درآمد حق بیمه

		2×13		1×13
		میلیون ریال		میلیون ریال
بیمه‌‌های مستقیم		405ر297		049ر219
بیمه‌های اتکایی قبولی		806ر86		916ر73
		211ر384		965ر292

• درآمد حق بیمه‌های مستقیم و اتکایی قبولی به‌شرح زیر است :

		2×13		1×13
		بیمه‌های مستقیم		بیمه‌های اتکایی قبولی		جمع		جمع
		میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال
آتش سوزی		174ر40		380ر21		554ر61		127ر54
باربری		906ر27		–		906ر27		278ر21
بدنه اتومبیل		842ر47		415ر6		257ر54		361ر39
شخص ثالث		791ر98		112ر38		903ر136		459ر107
مسئولیتهای مدنی		709ر22		–		709ر22		316ر19
مهندسی		173ر30		184ر15		357ر45		620ر36
سایر		810ر11		715ر5		525ر17		804ر14
		405ر297		806ر86		211ر384		965ر292

یادداشت … – درآمد بازیافت خسارت از بیمه‌گران اتکایی

		2× 13		1×13
		میلیون ریال		میلیون ریال
آتش‌سوزی		413ر7		149ر6
باربری		910ر4		513ر5
بدنه اتومبیل		722ر5		932ر4
شخص ثالث		258ر9		820ر5
مسئولیتهای مدنی		395ر4		091ر3
مهندسی		805ر6		417ر7
سایر		617ر3		640ر4
		120ر42		562ر35

یادداشت … – سایر درآمدهای بیمه‌ای

		2×13		1×13
		کارمزد		مشارکت در منافع		جمع		جمع
		میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال
آتش سوزی		483ر3		429		912ر3		527ر4
باربری		911ر3		741ر3		652ر7		491ر7
بدنه اتومبیل		890ر2		–		890ر2		185ر3
شخص ثالث		907ر1		–		907ر1		729ر1
مسئولیتهای مدنی		532		–		532		913
مهندسی		291ر1		053ر1		344ر2		768ر1
سایر		274ر1		384		658ر1		904ر1
		288ر15		607ر5		895ر20		517ر21
سود سپرده اتکایی						273		53
						168ر21		570ر21

یادداشت … – هزینه خسارت

		2×13		1×13
		ناخالص		بازیافتی		خالص		خالص
		میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال
آتش سوزی		192ر24		(179ر3)		013ر21		734ر15
باربری		951ر15		–		951ر15		380ر12
بدنه اتومبیل		034ر37		(715ر4)		319ر32		167ر21
شخص ثالث		963ر127		–		963ر127		519ر87
مسئولیتهای مدنی		135ر15		–		135ر15		004ر6
مهندسی		580ر24		–		580ر24		205ر13
سایر		737ر12		(872ر1)		865ر10		179ر6
		592ر257		(766ر9)		826ر247		188ر162

• از مبلغ 766ر9 میلیون ریال بازیافتی معادل 195ر7 میلیون ریال بابت اموال اسقاطی و
  571ر2 میلیون ریال نیز مربوط به حق جانشینی است.
• هزینه خسارت بیمه‌های مستقیم و اتکایی قبولی به‌شرح زیر است :

		بیمه‌های مستقیم	بیمه‌های اتکایی قبولی	جمع
		میلیون ریال	میلیون ریال	میلیون ریال
آتش سوزی		063ر14	50ر6	013ر21
باربری		951ر15	–	951ر15
بدنه اتومبیل		598ر27	21ر4	319ر32
شخص ثالث		824ر119	139ر8	963ر127
مسئولیتهای مدنی		135ر15	–	135ر15
مهندسی		113ر21	67ر3	580ر24
سایر		020ر8	45ر2	865ر10
		704ر221	122ر26	826ر247

یادداشت … – هزینه حق بیمه اتکایی واگذاری

		2×13		1×13
		اجباری		اختیاری		جمع		جمع
		میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال
آتش سوزی		350ر18		949ر1		299ر20		413ر17
باربری		103ر22		958		061ر23		278ر19
بدنه اتومبیل		684ر11		109ر1		793ر12		936ر9
شخص ثالث		851ر24		620ر1		471ر26		012ر20
مسئولیتهای مدنی		150ر3		–		150ر3		456ر3
مهندسی		147ر6		780ر1		927ر7		840ر4
سایر		869ر2		873		742ر3		051ر3
		154ر89		289ر8		443ر97		986ر77

یادداشت … – سایر هزینه‌های بیمه‌ای

	2×13		1×13
کارمزد و تمبر :	بیمه‌های ‌مستقیم		بیمه‌های اتکایی قبولی		جمع		جمع
	میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال		میلیون ریال
آتش سوزی	465ر6		938		403ر7		713ر5
باربری	120ر6		341		461ر6		074ر4
بدنه اتومبیل	163ر6		775		938ر6		392ر4
شخص ثالث	021ر9		412ر1		433ر10		488ر6
مسئولیتهای مدنی	825ر1		–		825ر1		711
مهندسی	604ر2		568		172ر3		165ر2
سایر	274ر1		245		519ر1		923
	472ر33		279ر4		751ر37		466ر24
هزینه مشارکت در منافع قراردادهای بیمه‌ای					000ر5		300
3% سهم صندوق تأمین خسارتهای بدنی					713		613
					464ر43		379ر25

یادداشت … – صورت تطبیق سود عملیاتی

        صورت تطبیق سود عملیاتی با جریان خالص ورود وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی بشرح زیر است:

		2×13		1×13
		میلیون ریال		میلیون ریال
سود عملیاتی		516ر28		083ر71
هزینه استهلاک		068ر4		728ر3
خالص افزایش در ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان		804ر2		859ر3
افزایش مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان		(       853ر5)		( 315ر9)
افزایش مطالبات از بیمه‌گران اتکایی		(       172ر8)		( 500ر10)
کاهش سایر حسابها و اسناد دریافتنی		690ر26		604ر1
کاهش سفارشات و پیش‌پرداختها		685ر1		530
افزایش بدهی خسارات معوق		704ر11		118ر5
افزایش (کاهش) بدهی به بیمه‌گران اتکایی		528ر18		( 725ر2)
افزایش (کاهش) سایر حسابها و اسناد پرداختنی		152ر1		( 461)
افزایش حق بیمه عاید نشده		661ر45		358ر29
افزایش ذخیره تکمیلی		256ر3		192ر4
		038ر130		471ر96

پیوست شماره 2

مبانی نتیجه‌گیری

پیشینه

1 .    پیش از تدوین این استاندارد، شرکتهای بیمه در ایران برای گزارشگری مالی فعالیتهای بیمـه عمومی، در مواردی که آیین‌نامه‌های شورای عالی بیمـه رویـه خاصی را مقـرر کـرده بـود، از این آیین‌نامه‌ها تبعیت و در بقیه موارد از استانداردهای حسابداری استفاده می‌کردند. با توجه به وجود استاندارد حسابداری خاص برای فعالیتهای بیمه‌ای در دیگر کشورها، ورود بخش خصوصی به فعالیتهای بیمه و لزوم شفافیت بیشتر در گزارشگری مالی شرکتهای بیمـه، در شهریورماه 1381 پروژه‌ای با عنوان ” تدوین استانداردهای حسابداری برای فعالیتهای بیمه“ به‌موجب مصوبه کمیته تدوین استانداردهای حسابداری در دستور کار مدیریت تدوین استانداردها قرار گرفت.

2 .    پروژه در قالب یک پژوهش برای گروه کارشناسی مدیریت تدوین استانداردها تعریف شد. ابتدا ادبیات و استانداردهای مرتبط در سایـر کشورهـا بررسی و گزارش مطالعـات تطبیقی تهیه گردید، سپس براساس مطالعات مقدماتی، فعالیتهـای بیمه باتوجـه به ماهیت و ویژگیهای آن به دو بخش تقسیم و مقرر شد پروژه تدوین استاندارد حسابداری برای فعالیتهـای بیمه در دو مرحله اجرا شود. تدوین استاندارد حسابداری برای فعالیتهای بیمه عمومی در دستور کار مرحله اول پروژه و تدوین استاندارد حسابداری فعالیتهای بیمه زندگی نیز در دستـور کار مرحله دوم قرار گرفت.

3 .    باتوجه به ویژگیهای صنعت بیمه، گروه کارشناسی تدوین استانـدارد حسابداری فعالیتهـای بیمه با عضویت نمایندگان بیمه مرکزی، نمایندگان شرکتهای بیمه و برخی مدیران حسابرسی شرکتهای بیمه تشکیل شد. پس از تشکیل گروه کارشناسی، مسائل خاص فعالیتهای بیمه عمومی توسط اعضای گروه بررسی شد ونتایج کار گروه کارشناسی در قالب یک گزارش پژوهشی دراختیار کمیته تدوین استانداردهای حسابداری قرار گرفت.

4 .    پس از تأیید ضرورت تدوین استاندارد حسابداری فعالیتهای بیمه عمومی توسط کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، گروه کارشناسی پیش‌نویس استاندارد را تهیه کرد. این پیش‌نویس در جلسات متعدد کمیته تدوین استانداردهای حسابداری بررسی و اصلاحات لازم در آن اعمال گردید.

دلایل تدوین استاندارد حسابداری فعالیتهای بیمه عمومی

5 .    اهم دلایل ضرورت تدوین این استاندارد به‌شرح زیر است :

• ویژگیهای متفاوت و منحصر به فرد فعالیتهای بیمه عمومی.
• مستثنی‌کردن فعالیتهای بیمه از دامنه کاربرد استاندارد حسابداری شماره3 باعنوان ” درآمد عملیاتی“ .
• استفاده از روشهای متفاوت حسابداری توسط شرکتهای بیمه برای معاملات و رویدادهای مشابه.
• لزوم شفافیت بیشتر گزارشگری مالی شرکتهای بیمه.

دامنه کاربرد

6 .    یکی از مسائل مطرح این است کـه آیـا این استاندارد بایـد تمام جنبه‌های حسابداری شرکتهای بیمه را پوشش دهد یا تنها بر فعالیتهای بیمه‌ای متمرکز باشد. کمیته بنابه دلایل زیر معتقد است که این استاندارد باید تنها بر فعالیتهای بیمه‌ای بپردازد:

الف . تدوین استاندارد حسابداری برای شرکتهای بیمه موجب تکرار الزامـات مطـرح شده در دیگر استانداردهای حسابداری می‌شود که ضرورت ندارد.

ب .  چنانچه الزامات حسابداری تجویز شده برای شرکتهای بیمه با الزامات حسابداری تجویز شده برای سایر شرکتها در‌مورد یک رویداد واحد متفاوت باشد، این امر می‌تواند بر قابلیت مقایسه اطلاعات مالی بین شرکتها اثر نامطلوب داشته باشد.

ج  .  شرکتهای بیمه ممکن است صرفاً در یک زمینه تخصصی فعالیت کنند یا اینکه فعالیتهای تخصصی متفاوتی را انجام دهند. لذا تدوین یک استاندارد جامع برای تمام آنها ممکن
است عملی و قابل توجیـه نباشد. علاوه‌بر این، برخی از شرکتهـای بیمـه ممکن است هم در زمینه فعالیتهای بیمه‌ای و هم در دیگر زمینه‌ها فعالیت کنند.

7 .    به‌دلیل گستردگی دامنه فعالیتهای بیمه‌ای و در عین حال متفاوت بودن ویژگیهای این فعالیتها از یکدیگر، کمیته تصمیم گرفت فعالیتهای بیمه‌ای‌ را باتوجه به ویژگیهای آنها طبقه‌بندی کند. باتوجه به بررسیهای انجام شده درخصوص انواع فعالیتهای بیمه‌ای، این فعالیتها به دو دسته شامل فعالیتهای بیمه عمومی (غیر زندگی) و فعالیتهای بیمه زندگی طبقه‌بندی شد. نظر به‌اینکه این دو گروه فعالیت تفاوتهای قابل ملاحظه‌ای با یکدیگر دارند، مقرر شد بنابه ضرورتهای موجود ابتدا استاندارد حسابداری فعالیتهای بیمه عمومی تدوین شود.

شناخت درآمد حق بیمه

8 .    درآمد حق بیمه از تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای در رابطه با هریک از بیمه‌نامه‌ها شناسایی می‌شود. تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای اصولاً باید در رابطه با هریک از بیمه‌نامه‌های‌صادره تعیین شود. اما به‌دلیل حجم زیاد بیمه‌نامه‌های صادره، پراکندگی جغرافیایی صدور بیمه‌نامه‌ها، عدم دسترسی بموقع به اطلاعات لازم و سایر محدودیتهای موجود، تعیین تاریخ شـروع پوشش بیمه‌ای در رابطه با هریک از بیمه‌نامه‌ها عملی دشوار و فاقد توجیه اقتصادی است. بنابراین، بنابه ملاحظات عملی، بیمه‌گران می‌توانند از یک تاریخ تقریبی برای تعیین تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای برای مجموعه‌ای از بیمه‌نامه‌ها استفاده کنند، بشرطی که درآمد حق بیمه شناسایی شده با استفاده از این روش در مقایسه با درآمد حق بیمه شناسایی شده باتوجه به تاریخ شروع پوشش بیمه‌ای هریک از بیمه‌نامه‌ها در دوره مالی مربوط تفاوت با اهمیتی نداشته باشد.

9 .    حق بیمه بابت پذیرش خطر توسط بیمه‌گر برای یک دوره معین است. در بیمه‌های عمومی، اغلب دوره زمانی پوشش خطر توسط بیمه‌نامه‌ها با دوره تحت پوشش صورتهای مالی منطبق نیست، لذا باید براساس الگوی مشخص، آن بخش از حق بیمه که با خطرات پذیرفته شده در دوره مالی جاری مرتبط است، به‌عنوان درآمد حق بیمه و بخش دیگری که با خطرات پذیرفته شده در دوره یا دوره‌های آتی مرتبط است به‌عنوان حق بیمه عاید نشده (بدهی بیمه‌گـر)        شناسایی شود. برای آندسته از فعالیتهای بیمه‌ عمومی که توزیع خطر در طول دوره پوشش خطر (مدت بیمه نامه) نوسان قابل ملاحظه‌ای ندارد، فرض بر این است که حق بیمه به‌طور یکنواخت در طول دوره پوشش خطر عاید می‌شود. بنابراین، درآمد حق بیمه را می‌توان با استفاده از الگوی تناسب زمانی شناسایی کرد.

10 .  از بین روشهای قابل استفاده در الگوی تناسب زمانی شامل روشهای روزانه ()، ماهانه ()، فصلی () و سالانه ()، روش سالانه بخاطر غیر واقعی بودن بیش از حد نتایج بکارگیری آن نامناسب می‌باشد. بنابراین روش فصلی به‌دلیل صرفه اقتصادی و سهولت آن به‌عنوان تأمین‌کننده حداقل دقت مورد انتظار، توسط کمیته پذیرفته شد.

11 .  یکی از روشهای متداول در صنعت بیمه‌ کشور برای شناسایی درآمد حق بیمه و حق بیمه عاید نشده، روش درصد ثابت است که به دلایل زیر توسط کمیته پذیرفته نشد :

الف . حجم فعالیت شرکتهای بیمه در دوره‌های زمانی مختلف باهم متفاوت است و اعمال درصد ثابت باعث می‌شود شفافیت صورتهای مالی مخدوش شود، و

ب .  تعیین یک درصد ثابت امری بسیار قضاوتی است و در مقایسه با روش تناسب زمانی از قابلیت اتکای کمتری در گزارشگری مالی برخوردار است.

خسارت

12 .  بخشی از خسارت ممکن است از طریق اموال اسقاطی و حق جانشینی بازیافت شود. باتوجه به اینکه این بازیافتها با خسارت رابطه علت و معلولی دارد، بنابراین، مبالغ بازیافتی یا بازیافتنی مذکور باید در همان دوره‌ای که خسارت مربوط به حساب گرفته می‌شود، شناسایی و مطابق رویه مورد استفاده برای اندازه‌گیری بدهی خسارت مربوط، اندازه‌گیری شود. بازیافت خسارت ناشی از اموال اسقاطی یا حق‌جانشینی به‌دلیل ارتباط با رویداد یا شرایطی واحد از مبلغ خسارت کسر می‌شود.

ذخیره تکمیلی

13 .  براساس آیین‌نامه‌های مصوب شورای عالی بیمه درصدی از حق بیمه‌های هرسال پس از کسر حق بیمه اتکایی واگذاری به‌عنوان ذخیره فنی تکمیلی و ذخیره فنی خطرات حوادث طبیعی محاسبه و شناسایی می‌شود. طرف حساب این ذخایر هزینه دوره شرکتهای بیمه است. به‌موجب مفاهیم نظری گزارشگری مالی، ذخایر بخشی از بدهیهاست و لذا تنها اقلامی را می‌توان به‌عنوان ذخیره شناسایی کرد که شرایط شناخت بدهی را احراز کرده باشد. یکی از این شرایط وجود تعهد فعلی برای انتقال منافع اقتصادی است. اقلامی که تعهد کنونی شرکت بیمه نیست نباید به‌عنوان ذخیره در صورتهای مالی شناسایی شود.

14 .  چنانچه هر رشته از فعالیتهای بیمه‌ای در شرکتهای بیمه زیانبار باشد یعنی هزینه خسارت مورد انتظار بیش از حق بیمه عاید نشده باشد، شرکتهای بیمه عملاً تعهد فعلی برای انتقال منافع اقتصادی در آینده دارند و از این بابت لازم است ذخیره تکمیلی شناسایی کنند. احتساب ذخیره تکمیلی برمبنای هر رشته از فعالیتهای بیمه‌ای با هدف انعکاس عملکرد هریک از رشته‌ها به‌طور جداگانه‌ (عدم تهاتر زیان یک رشته با سود رشته‌های دیگر) و اعمال احتیاط در شناسایی زیان صورت می‌گیرد.

15 .  شرکتهای بیمه در رابطه با حوادث طبیعی فاجعه‌آمیز مانند زلزله‌های شدید که خسارت سنگین به‌بار می‌آورد، تعهد فعلی ندارند ولذا نمی‌توانند از این بابت ذخیره‌ای شناسایی کنند. حوادثی مانند زلزله قابل پیش‌بینی نیست و انعکاس هزینه از این بابت در دوره‌های زمانی قبل از وقوع، با مفاهیم نظری گزارشگری مالی سازگار نیست.

حق بیمه‌های اتکایی

16 .  از آنجا که معاملات بیمه اتکایی تعهدات بیمه‌گر مستقیم را در مقابل بیمه‌گذار رفع نمی‌کند، بنابراین، معاملات اتکایی به صورت ناخالص گزارش می‌شود و مطالبات از بیمه‌گران اتکایی با خسارت پرداختنی به بیمه‌گذاران مربوط تهاتر نمی‌گردد. زیرا طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی تهاتر تنها زمانی مناسب است که واحد تجاری قادر باشد برتسویه حساب از طریق پرداخت مبلغ خالص یا عدم پرداخت و الزام دیگری به پرداخت مبلغ خالص اصرار ورزد و این توان تضمین شده باشد. همچنین درآمدها و هزینه‌های مربوط به بیمه‌اتکایی با یکدیگر تهاتر نمی‌شود، زیرا بیمه‌گر بدون توجه به شرایط بیمه اتکایی متعهد به‌جبران خسارت وارده به بیمه‌گذار است. ضمناً، عدم تهاتر درآمدها و هزینه‌های مربوط به بیمه‌های اتکایی به ارائه اطلاعات شفاف درخصوص دامنه و اثربخشی و شاخصهای عملکرد مدیریت خطر به استفاده‌کنندگان صورتهای مالی کمک می‌کند. لذا بیمه‌گر مستقیم مبلغ حق بیمه‌های عاید شده طی دوره مالی را به‌عنوان درآمد شناسایی و حق بیمه واگذاری به بیمه‌گران اتکایی را به‌عنوان هزینه شناسایی می‌کند. همچنین خسارت دریافتی یا دریافتنی از بیمه‌گران اتکایی توسط بیمه‌گر مستقیم به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود و با هزینه خسارت یا هزینه حق بیمه اتکایی واگذاری قابل تهاتر نیست.

مخارج تحصیل

17 .  مخارج تحصیل شامل مخارجی است که در‌قبال تحصیل یا تمدید بیمه‌نامه‌ها و قراردادهای بیمه تحمل می‌شود مثل کارمزدها و حق‌العمل‌های پرداختی به نمایندگان و سایر هزینه‌های فروش و صدور نظیر تبلیغات و ارزیابی خطر. عده‌ای با تکیه بر فرایند تطابق درآمد و هزینه معتقدند که چون این مخارج هنگام صدور بیمه‌نامه‌ها واقع می‌شوند، ولی درآمد حق بیمه در طول دوره بیمه نامه تحقق می‌یابد، بنابراین، مخارج مزبور باید به‌عنوان دارایی شناسایی شود و به‌طور منظم در طول دوره مالی که انتظار می‌رود از منافع آن استفاده شود، مستهلک گردد. اما به‌نظر کمیته، از آنجا که مخارج یاد شده فاقد منافع اقتصادی آتی به‌عنوان یکی از ویژگیهای اساسی دارایی است، لذا این مخارج باید به‌محض وقوع به حساب هزینه دوره منظور شود.