حسابداری رفتاری

روانشناسان معتقدند عقلانیت تنها محرک رفتار انسان نیست .

آنها معتقداند قوه درک انسان تابع احساسات اوست رفتار انسان بیش از آنکه محصول منطق باشد از محرک های ذهنی نظیر ترس ، عشق ، نفرت ، لذت و درد حاصل میشود .

تحقیقات نشان داده است افراد به طور کامل منفعت طلب نیستند .

اگر این گونه نبود حس نوع دوستی معنا نداشت . باورهای دینی و مکاتب فکری که پدیده های مثل فداکاری ، ایثار و ترحم به دیگران را ارزش تلقی میکنند ، نمی دانست در طول قرون متمادی ماندگار باشد .

با وجود کارایی بازار ، عقلانیت افراد به ندرت در منطقه سیاه یا سفید شکل می گیرد  بلکه مدل سازی واقعی در یک طیف خاکستری رنگ شکل می گیرد.

سیرتدریجی تکامل حسابداری رفتاری

آگاهی و علاقه حرفه حسابداری به جنبه های رفتاری این رشته به اوایل سال 1950 برمیگردد. در ژوئن 1951 بنیاد کنترل های آمریکا یک مطالعه تحقیقاتی با مدیریت پروژه پروفسور هالت و دستیارش پروفسور ارجریس انجام شد که نتیجه آن مقاله برجسته سال 1953 در مجله بررسی های بازرگانی هاروارد تحت عنوان مسائل انسانی و بودجه می باشد .درسال 1976 اولین مجله تخصصی به نام حسابداری سازمان و جامعه که هردو ماه یکبار منتشر میشد از آن زمان روزنه ای برای تحقیقات دانشگاهی وکسانی که به مطالعه حسابداری رفتاری می پرداختند به وجود آورده شد.

انجمن حسابداران آمریکا AAA دومین مجله تخصصی رفتاری تحت عنوان ( تحقیقات رفتاری در حسابداری ) را منتشر می کند .

درگذشته حسابداران صرفا به اندازه گیری دارایی ها ، درآمد ها و هزینه ها و مطالعه عملکرد موسسات به منظور پیش بینی آینده علاقمند بودند آنها این واقعیت را که عملکرد گذشته نتیجه رفتار گذشته افراد سازمان و فقط یکی از عواملی است که بر رفتار آینده تاثیر خواهد گذاشت نادیده می گرفتند و از این موضوع که کنترل موثر یک سازمان باید ازطریق انگیزش و کنترل رفتار ، اهداف و روحیه افراد صورت گیرد اغماض می شد .

ضرورت توجه به این رشته از زمانی َآغاز شد که مدیران و حسابداران حرفه ای دریافتند سیستم های حسابداری و گزارشگری مالی تمامی اطلاعات موردنیاز جهت تصمیم گیری را فرام نمی کند . این اطلاعات اگرچه ماهیت مالی نداشتند ولی به افزایش محتوای اطلاعاتی صورت های مالی کمک می کردند.

حسابداری رفتاری : بسط منطقی نقش سنتی حسابداری

اصل افشا کامل :درج اطلاعات رفتاری مکمل اطلاعات مالی و غیرمالی است در نتیجه تصویر اقتصادی بهتری از سازمان ارائه میشود .

ادعای حسابداران برای بررسی پدیده های رفتاری ریشه در ماهیت و سرشت حسابداری دارد . سیستم حسابداری فعالیت های سازمان را گزارش میکند و پدیده رفتاری نیز یکی از ابعاد آن است .

بنابراین از آنجا که حسابداران به نحو جدی علوم رفتاری را فرا نگرفته اند و علاقمند به کار در این زمینه هستند باید با متخصصین و محقیقین با کفایت علوم رفتاری هنگام طرح پروژه های تحقیقی رفتاری و تجزیه نتایج رایزنی کنند .

روزنامه ها و مجلات بازرگانی اغلب فلسفه مدیریتی موجود در یک شرکت خاص روحیه مدیران میانی ، موفقیت نسبی در نوآوری روشهای مدیریت یا عملیاتی ، تاثیر فعالیت ها و دیدگاه های مدیران بر موضوعاتی چون عملیات ،سود ، توقعات با نیروی انسانی ، نگرش افراد و تاثیر این پدیده های رفتاری بر موفقیت آینده سازمان را گزارش می کنند . این رویه گزارشگری بیانگر علاقه به اطلاعات رفتاری و تقاضا برای آن است . متاسفانه اطلاعات رفتاری گزارش شده در متون  بازرگانی به نحوی ارائه نمی شود که امکان مقایسه معنی داری بین شرکتهای مختلف و یا بخش های یک شرکت را فراهم کند .

قلمرو حسابداری رفتاری

1-کاربرد مفاهیم علوم رفتاری در طراحی سیستم های حسابداری :

به طور مثال مدیری که ریسک گریز است نسبت به مدیری که ریسک پذیر است سیستم های کنترل مالی متفاوتی را می طلبد به این ترتیب ضعف یا شدت کنترل های حسابداری بر رفتار افرادتاثیر میگذارد .

2- مطالعه عکس العمل های افراد نسبت به شکل و محتوای گزارشهای حسابداری :

به طور مثال بوجه ای که بر مبنای اهداف بلند پروازانه تهیه شود این باور را به افراد تلقین خواهد کرد که اهداف بودجه دست نیافتنی بوده و در نتیجه کوشش جهت نیل به آن صورت نخوهد گرفت . عکس آن نیز ممکن است منجر به بی دقتی ، کم کاری و ضایعات در تولید شود .

3- روش هایی که اطلاعات برای تصمیم گیری پردازش می شود .

به طور مثال چگونگی تجزیه و تحلیل ، ارزیابی و بررسی اطلاعات رفتاری را فرا گیریم و با ارزیابی دقیق آن بهترین تصمیم گیری را انجام دهیم و روش هایی را ابداع کنیم که بتوانیم  اطلاعات حسابداری را به خوبی پردازش کنیم .

4- توسعه تکنیک های گزارش گری برای ابلاغ داده های رفتاری به استفاده کنندگان سعی در کمی کردن اطلاعات رفتاری و امکان قابلیت مقایسه اطلاعات رفتاری شرکتها و سازمان های مختلف می باشد .

5- توسعه استراتژی های ایجاد انگیزش بر رفتار و روحیه افرادی که در سازمان فعالیت می کنند مثلا تغییر طرح های پاداش میتواند باعث ایجاد انگیزش شود .

کاربرد های حسابداری رفتاری :

تاثیر رفتار افراد بر یک تصمیم مالی

به طور مثال شرکتی بعد از تجزیه و تحلیل های دقیق هزینه – منفعت نتیجه میگیرید که یک سیستم اطلاعاتی حسابداری جدید باید به کار گرفته شود . این تصمیم چگونه باید اجرا شود ؟ آیا شرکت به سادگی می تواند سخت افزاری بخرد ، نرم افزارهایی را به وجود آورد و نیروی انسانی لازم را آموزش دهد و شاهد کاهش هزینه هایش باشد؟ یا اینکه پس از خرید سخت افزار و نرم افزار و آموزش نیروی انسانی متوجه می شود که سیستم به نحو پیش بینی شده کار نمی کند زیرا کارکنان در مقابل تغییر مقاومت می کنند ، محقیقین اظهار می کنند چنانچه جنبه های رفتاری این تصمیمات کامل بررسی نشود و اگر زمانی که نگرشهای منفی کشف شد اقدامات اصلاحی سریع به موقع اجرا گذاشته نشود عواقب وخیمی درانتظار سازمان خواهد بود .

تاثیر سیستم حسابداری بر رفتار افراد

چند سال قبل شرکتی سیستم جدیدی از هزینه های استاندارد اتخاذ و از آن در فراگیر بودجه ریزی سود جست . هدف افزایش بهره وری و بهبود کنترل هزینه ها بود . به هر حال هر سال انحراف نتایج واقعی از اهداف بودجه بندی شده بیشتر می شد . آیا مشکل ناشی از بوجه بندی غیرواقعی بود؟ آیا انحراف را می توان از طریق افرادی که مسئولیت نیل به اهداف بودجه شده می باشند دنبال کرد ؟ اگر مشخص شود نگرش ها و رفتار افرادی که مسئول هستند مشکل اصلی است شرکت باید جنبه های رفتاری موضوع را بررسی کند .

هدف علم رفتاری و اخلاقیات در تجارت

هدف آن است که مدیران و کارمندان را راهنمایی کند تا رفتاری از خود نشان دهند که اعتماد جامعه را نسبت به خدماتی که ارائه می دهد ، جلب کند

هیئت استانداردهای اخلاقی بین المللی (IESBA) استانداردهای اخلاقی را برای راهنمایی حرفه حسابداری تهیه و تدوین می کند .

هدف حسابداری رفتاری

یکی از اهداف حسابداری رفتاری اندازه گیری و کمی کردن سرمایه های اجتماعی است .

سرمایه اجتماعی چیست ؟ به مجموعه روابط مبتنی بر اعتماد بین مدیران و کارکنان سازمان را سرمایه اجتماعی می نامیم .

حسابداری رفتاری درصدد است تا مفاهیمی چون قابلیت اعتماد، درستی و بیطرفی را طبق اصول پذیرفته شده حسابداری به اجرا در آورد .

جهت گیری های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری

مالی رفتاری : از آن به عنوان روانشناسی در دانش مالی تعبیر می شود

دکتر رابرت شیلر مطرح کرد مردم از عملکرد آتی بازار سهام راضی نیستند و این حباب خواهد ترکید کسی هشدارهای او را جدی نگرفت ولی پیش بینی او درست از آب درآمد و در مارس سال 2000 حباب سهام ترکید

مالی رفتاری واقع گراست به طور مثال مشاور میتواند به نفوذ در ذهن مشتری و درک جامع انگیزه ها ، خواست ها و نگرانی های وی به مشتری در درک بهتر چگونگی طراحی پرتفوی کمک کند .

مالی کلاسیک

استتمن مالی کلاسیک را اینگونه توصیف می کند :

مجموعه ای از دانش بنا شده بر پایه اصول آربیتراژ و تئوری پرتفوی ، تئوری قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای و تئوری قیمت گذاری اختیار معامله است .

در مالی کلاسیک انسان تصمیمات عقلانی می گیرد . انسان اقتصادی عقلانی تلاش دارد به اهداف مشخص تا جامع ترین حد ممکن دست یابد و هزینه های اقتصادی خود را نیز در حداقل ممکن نگه دارد . چنین انسانی ارزش های اجتماعی را نادیده میگیرد مگر آنهایی که لذتی برای او داشته باشد .

نتیجه گیری

اصولا رفتار اقتصادی افراد تصمیم گیرنده تابعی از اطلاعات در دسترس آنهاست و سودمندی سیستم های حسابداری نیز به تولید اطلاعات قابل اتکا و اثرگذار وابسته است .

فرض اساسی در حسابداری این است  که اطلاعات و گزارش های مالی بر رفتار استفاده کنندگان تاثیر گذار است . برای مثال سرمایه گذاران بر مبنای اطلاعات حسابداری درباره خرید ، فروش یا نگهداری سهام تصمیم گیری میکنند .

دانش جدید مالی رفتاری : با تلفیق دانش روانشناسی و علوم رفتاری با دانش مالی رفتار سرمایه گذاران در تصمیمات سرمایه گذاری مورد بررسی قرار میگیرد.