وزارت امور اقتصادی و دارایی
سازمان امور مالیاتی کشور

بسمه تعالی

بخشنامه

شماره: ۲۰۰/۱۴۰۴/۸۳
تاریخ:۱۴۰۴/۰۸/۰۷
پیوست: ندارد

🟩 موضوع:

معافیت و مشوق مالیاتی تبصره (۱) ماده (۱۴۳) مکرر قانون مالیات‌های مستقیم در خصوص اوراق بهادار و گواهی سپرده کالایی موضوع بند (۲۴) ماده (۱) قانون بازار اوراق بهادار

🏢 مخاطبان / ذینفعان:

ادارات کل امور مالیاتی

با توجه به استعلامات و به منظور ایجاد وحدت رویه در اعمال معافیت و مشوق مالیاتی تبصره (۱) ماده (۱۴۳) مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، در خصوص اوراق بهادار موضوع بند (۲۴) ماده (۱) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و به استناد بندهای (۲۴) و (۲۵) ماده (۱) قانون مذکور، به شرح زیر ابلاغ می‌گردد:

1. نسبت به اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی که به‌موجب آن، کالای سپرده‌شده در انبارهای مورد تأیید بورس کالا، قابلیت خرید و فروش دارد و مالک آن می‌تواند کالای مذکور را با ارائه گواهی از انبار تحویل گیرد (در زمان دریافت کالا)، خرید و فروش اوراق بهادار سپرده کالایی مشمول تبصره (۱) ماده (۱۴۳) مکرر قانون مالیات‌های مستقیم بوده و از مشوق مالیاتی برخوردار است.

2. با توجه به اینکه گواهی سپرده کالایی نماینده مالکیت دارندگان آن بر مقدار معینی از کالا است، انتقال، صدور و ابطال این گواهی از یک مالک به دیگری و انعقاد قرارداد خرید و فروش اوراق مذکور، به‌دلیل اینکه محل تحقق درآمد محسوب نمی‌شود و مالیات آن هنگام فروش نهایی کالا توسط مالک جدید (دارنده نهایی کالا) دریافت می‌گردد، مشمول معافیت مالیاتی یادشده خواهد بود.

3. در نظر گرفتن درآمد ناشی از خرید و فروش اوراق گواهی سپرده کالایی به‌عنوان درآمد مشمول مالیات بر خلاف مفاد تبصره (۱) ماده (۱۴۳) مکرر قانون مالیات‌های مستقیم است.

بنابراین، صرف خرید و فروش گواهی سپرده کالایی (بدون تحویل فیزیکی کالا)، مشمول مالیات نخواهد بود و مالیات صرفاً در زمان فروش کالای پایه توسط دارنده نهایی کالا (فروشنده واقعی کالا) مطالبه می‌شود.

سید محمدهادی سبحانیان
رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور

مدت اجرا: مادام‌الاجرا
مرجع ناظر: دفتر فنی و حسابرسی مالیاتی
نحوه ابلاغ: فیزیکی و سیستمی

رونوشت:

• معاون محترم حقوقی و فنی مالیاتی جهت اطلاع

• جامعه حسابداران رسمی ایران جهت اطلاع

• سازمان بورس و اوراق بهادار جهت اطلاع و درج در پایگاه اطلاع‌رسانی

• اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران جهت اطلاع

• دفتر روابط عمومی و فرهنگ مالیاتی جهت اطلاع و درج در پایگاه اطلاع‌رسانی

• سازمان امور مالیاتی: معاملات گواهی سپرده کالایی مشمول مالیات نیست

  ---

  📄 خلاصه و تحلیل محتوایی بخشنامه:

  رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور، سید محمدهادی سبحانیان، طی بخشنامه شماره ۲۰۰/۱۴۰۴/۸۳ مورخ ۱۴۰۴/۰۸/۰۷، نحوه اجرای تبصره (۱) ماده (۱۴۳) مکرر قانون مالیات‌های مستقیم را در خصوص اوراق بهادار و گواهی سپرده کالایی روشن کرده است.

  این بخشنامه به درخواست فعالان بازار سرمایه و در پاسخ به استعلامات متعدد صادر شده تا ابهام درباره مالیات معاملات گواهی سپرده کالایی در بورس کالا برطرف شود.

  ---

  ⚖️ نکات کلیدی بخشنامه:

  1. خرید و فروش گواهی سپرده کالایی (بدون تحویل فیزیکی کالا) مشمول مالیات نیست.

  2. گواهی سپرده کالایی به‌عنوان اوراق بهادار تلقی می‌شود و طبق تبصره (۱) ماده (۱۴۳) مکرر، از مشوق مالیاتی برخوردار است.

  3. مالیات فقط در زمان فروش نهایی کالا توسط دارنده واقعی (مالک فیزیکی کالا) دریافت می‌شود.

  4. هدف از این بخشنامه، جلوگیری از اخذ مالیات مضاعف و حمایت از معاملات رسمی در بورس کالا است.

  ---

  💼 تحلیل اقتصادی و مالیاتی:

  این بخشنامه در واقع پاسخی است به یکی از دغدغه‌های جدی فعالان بازار کالا و سرمایه.
  پیش از این، برخی مأموران مالیاتی معاملات گواهی سپرده را نوعی خرید و فروش کالا تلقی می‌کردند و مالیات مطالبه می‌کردند.
  اکنون با این ابلاغیه، سازمان امور مالیاتی به‌طور رسمی تأیید کرده که گواهی سپرده کالایی تنها «نماینده مالکیت» است، نه معامله واقعی کالا.

  به بیان ساده‌تر:
  📌 تا زمانی که کالا تحویل فیزیکی نشده و صرفاً گواهی سپرده آن خرید و فروش می‌شود، مالیاتی تعلق نمی‌گیرد.
  📌 اما در زمان فروش کالا توسط مالک نهایی، مالیات بر درآمد محقق می‌شود.

  ---

  🧩 جمع‌بندی:

  🔹 این بخشنامه از منظر سیاست‌گذاری مالیاتی، گامی مهم در شفاف‌سازی نظام مالیات بر بازار سرمایه و بورس کالا است.
  🔹 با اجرای آن، معاملات گواهی سپرده کالایی از مالیات مستقیم معاف و مسیر سرمایه‌گذاری در بورس کالا ساده‌تر و جذاب‌تر می‌شود.
  🔹 این تصمیم به ویژه برای فعالان بازار محصولات کشاورزی، فلزات و پتروشیمی اهمیت بالایی دارد، زیرا حجم زیادی از معاملات این بازار از طریق گواهی سپرده انجام می‌گیرد.

۱ — مروری کوتاه بر ماهیت بخشنامه (خلاصه)

• موضوع: تأییدِ «معافیت و مشوق مالیاتی» مربوط به تبصره (۱) ماده (۱۴۳) مکرر قانون مالیات‌های مستقیم برای اوراق گواهی سپرده کالایی (اوراق بهادار موضوع بند (۲۴) ماده (۱) قانون بازار اوراق بهادار).

• نتیجهٔ عملی کلیدی: خرید و فروش صرفِ گواهی سپرده کالایی (بدون تحویل فیزیکی کالا) مشمول مالیات بر درآمد نیست؛ مالیاتِ مربوط تنها در زمانِ فروش نهاییِ کالای پایه (یعنی هنگامی که دارنده نهایی کالا، کالای فیزیکی را می‌فروشد یا از انبار تحویل می‌گیرد) قابل مطالبه است.
• دلایل و مبنای حقوقی (چرا چنین ابلاغی صادر شد)

• ابهام عملی و اختلاف رویه: در عمل برخی مأموران و ارگان‌ها معاملات گواهی سپرده را به‌مثابه «معامله کالا» تفسیر کرده و روی سود حاصل از انتقال گواهی مالیات مطالبه می‌کردند. بخشنامه برای رفع این ابهام و جلوگیری از اخذ مالیات مضاعف صادر شده است.

• استناد اصلی: تبصره (۱) ماده (۱۴۳) مکرر قانون مالیات‌های مستقیم (معافیت/مشوق برای اوراق بهادار) و بندهای مربوط در قانون بازار اوراق بهادار؛ سازمان امور مالیاتی با تبیین اجرا به یکسان‌سازی رویه کمک کرده است.

• ۳ — آثار عملی و اجرایی برای ذینفعان

الف) برای معامله‌گران و سپرده‌گذاران در بورس کالا

• اطمینان حقوقی: فعالان می‌توانند معاملات گواهی سپرده را بدون ترس از مطالبه مالیات در هر انتقال خرید/فروش کوتاه‌مدت انجام دهند (تا زمانی که کالا تحویل فیزیکی نشده باشد). این امر نقدشوندگی و جذابیت بازار گواهی سپرده را افزایش می‌دهد.

ب) برای کارگزاران و بورس کالا

• افزایش حجم معاملات بازار فرعی و ابزارپذیری: چون نقل‌وانتقال گواهی سپرده معاف است، ابزارهای مبتنی بر این گواهی (مثلاً قراردادهای پوشش ریسک، صندوق‌های مبتنی بر کالا) مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهند بود.

ج) برای سازمان امور مالیاتی و دولت

• کاهش اختلافات اجرایی و تمرکز بر موضوعات اصلی کسب درآمد (مالیات وقتی محقق می‌شود که درآمدِ واقعی از فروش کالا تحقق یابد). در عین حال، اگر سازوکار شفاف نباشد، امکان فرار یا جابه‌جایی درآمدها وجود دارد که نیاز به نظارت دارد.

• ۴ — نکات حقوقیِ مهم (که مؤدیان و مشاوران باید به آن دقت کنند)

1. «معافیت» مشروط به حالت عدم تحویل فیزیکی کالا است — اگر انتقال گواهی همراه با تحویل کالا یا عملیاتی باشد که عملاً تحقق درآمد را محقق کند، ممکن است مالیات مطالبه شود. (بخشنامه تأکید دارد مالیات در زمان فروش نهایی کالا مطالبه می‌شود).

2. سندیت و ثبت: لازم است معاملات و وضعیت تحویل/عدم‌تحویل به‌صورت شفاف در سامانه‌های مربوط (بورس کالا / انبارهای رسمی / کارپوشه‌ها) ثبت شود تا در ممیزی‌ها اثبات قابل اتکا باشد.

3. تبیین تکلیف برای موارد پیچیده: در مواردی که بین انتقال گواهی و تحویل کالا، ترتیباتی (مثلاً قراردادهای جانبی یا توافقات مالی) وجود دارد که عملاً شبیه انتقال مالکیت کالا عمل می‌کند، ممیز مالیاتی ممکن است به‌طور متفاوتی قضاوت کند — مستندسازی ضروری است.

۵ — پیامدهای بازار و توصیه‌های عملی

• پیامد بازار: این بخشنامه احتمالاً افزایش تمایل سرمایه‌گذاران به استفاده از گواهی سپرده کالایی را به‌دنبال دارد و می‌تواند حجم معاملات بورس کالا را بالا ببرد؛ در نتیجه کشف قیمت کالاها شفاف‌تر می‌شود.

• توصیه به صادرکنندگان/واردکنندگان / تولیدکنندگان و تشکل‌ها:

  1. ثبت و نگهداری کامل اسناد انبار، گواهی‌ها و صورت‌حساب‌ها را برای دوران ممیزی تقویت کنید.

  2. قراردادهای فروش مبتنی بر گواهی را طوری تنظیم کنید که مشخص شود آیا تحویل فیزیکی کالا اعمال می‌شود یا صرفاً انتقال گواهی صورت می‌گیرد.

  3. در صورت نگرانی از تفسیر متفاوت ممیز یا دستگاه‌های دیگر، پیش‌درخواست (استعلام رسمی از سازمان امور مالیاتی) یا مکاتبه مستند انجام دهید.

  4. خطرها و نقاط بالقوه اختلاف (مواردی که باید رصد شوند)

• «کارپوشه‌ها و سامانه‌های ثبت» اگر هماهنگ و قابل‌استناد نباشند، اختلاف‌نظر بین بورس، انبار و امور مالیاتی موجب تردید در زمان تحقق درآمد خواهد شد. بنابراین همگام‌سازی داده‌ها بین نهادها ضروری است. معاملات پیچیده: معاملات دارای اجزاء مالی مانند تأمین مالی، بازخرید تضمینی (repo) و قراردادهای اختیارِ تسویه فیزیکی می‌تواند محل اختلاف باشد؛ هر مورد باید جداگانه بررسی گردد.

۷ — پیشنهادهای سیاستی و اجرایی (برای سازمان‌ها و نهادها)

1. تعامل بین‌نهادها: سازمان امور مالیاتی، بورس کالا و انبارها باید پروتکل تبادل داده تعریف کنند تا «وضعیت فیزیکی کالا» در زمان‌های کلیدی (ثبت، نقل‌وانتقال گواهی، تحویل) قابل‌ردیابی باشد.

2. راهنمای عملیاتی و FAQ: تهیه راهنمای اجرایی برای مؤدیان و ممیزان که مصادیق «انتقال صرف گواهی» و «تحقق درآمد» را روشن کند.

3. مکانیزم نظارتی: طراحی شاخص‌های هشداردهنده برای معاملات مشکوک (حجم‌های غیرمعمول، تکرار انتقال‌ها بین اشخاص وابسته) تا از سوء‌استفاده جلوگیری شود.

۸ — نتیجه‌گیری (خلاصه اجرایی)

• بخشنامه شماره ۲۰۰/۱۴۰۴/۸۳ (۱۴۰۴/۰۸/۰۷) شفاف‌سازی مهمی در خصوص وضعیت مالیاتی گواهی سپرده کالایی انجام داده و تعیین کرده که معاملات صرفِ گواهی مشمول مالیات نیست و مالیات مربوط تنها در زمان فروش کالای فیزیکی محقق می‌شود. این تبیین، ریسک مالیاتی فعالان بازار را کاهش داده و می‌تواند موجب رشد معاملات در بورس کالا شود؛ اما اجرای مؤثر آن نیازمند همگام‌سازی سامانه‌ها و مستندسازی دقیق است.