بودجه معمولی ترین بعد یک سازمان است و در چرخه هر سازمان ثابت میباشد از نظر لغوی واژه بوژت (beget) یک واژه فرانسوی قدیم است که به کیف چرم اطلاق دارد که وجوه نقد در آن نگهداری میشود بدین جهت ابتدا کیف چرمی که محتوی مخارج و درآمد های دولت انگلیس بوده و وزیر دارایی آن کشور آن را با خود به پارلمان می آورده و صورت مخارج و درامد های مملکتی را از کیف خرج و برای تصویب به پارلمان عرضه میداشته است که درانگلیس باجت (budget) نامیده میشده است
بودجه نشانگر نحوه نگرش دولت به مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. به عبارت دیگر، تدابیری که دولت برای حل مسائل اقتصادی و اجتماعی اتخاذ می کند، در بودجه انعکاس می یابد. درواقع بودجه شکل خلاصه شده ای از چگونگی برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل روند مالی یک دولت است که از پشتوانه فکری منسجم و ارگانیک تخصیص منابع مالی و غیر مالی محدود در مقابل نیازهای نامحدود در سطح کلان برخوردار است
اولین تعریف قانونی بودجه درنظام حقوقی مالی ایران :(سال 1289 شمسی)
بودجه دولت سندی است که معاملات دخل و خرج مملکتی برای مدت معینی در آن پیش بینی و تصویب می گردد. مدت مزبور را سنه مالی می گویند که عبارت از یک سال شمسی است
تعریف بودجه از نگاه قانون محاسبات کشور:
برنامه مالی دولتی است که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پیش بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار و برآورد هزینه ها برای انجام عملیاتی که منجر به نیل سیاست و هدف قانونی میشود و تشکیل شده از سه قسمت
1-بودجه عمومی دولت
2-بودجه شرکتهای دولتی و بانک ها
3-بودجه موسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین قوق در بودجه کل کشور منظور میشوند .
بودجه ریزی (budgeting)
بودجه ریزی عبارت است از تبدیل منابع مالی به اهداف انسانی . به بیان دیگر بودجه به مجموعه ای از اهداف و برنامه ها به همراه قیمت های مربوط به آنها اطلاق میگردد .در واقع بودجه شرحی از کالاها و خدماتی است که دولت در طی دوره یکساله خریداری می کند.(انور جعفری)
بنابراین میتوان فلسفه وجودی بودجه ریزی را دو عامل دانست .یکی نیازهای نامحدود بشر و دیگری منابع و امکانات محدودی که در اختیار دارد (بابایی 1379)
انواع روش های آماده سازی بودجه :
بودجه ریزی متمرکز: Centralized Budgeting
بودجه ریزی خطی: Line Budgeting
بودجه ریزی فرمولی : Formula Budgeting
بودجه ریزی برنامه ایی: Program Budgeting
بودجه ریزی عملیاتی: Performance Budgeting
بودجه ریزی بر مبنای صفر : Zero Base Budgeting
نظام طرح ریزی ، برنامه ریزی و بودجه ریزی : Planning Programming and Budgeting Syst
بودجه ریزی عملیاتی :
آندریوز و هیل اظهار می دارند که بودجه عملیاتی قانونی را بکار میگیرد که براساس آن تصمیمات بودجه ای باید مبتنی بر عملکرد باشد
آندریوز میگوید بودجه ریزی عملیاتی تحول برجسته ای در نظام بودجه ریزی دولت ها به شمار می آید که توانسته است نقش مهم و مؤثری را در رشد و توسعه کشورها ایفا نماید.(Andrews 2004
وجه مشترکی که بین همه تعاریف بودجه ریزی عملیاتی وجود دارد دو نکته میباشد :
1-ارتباط بودجه با نتیجه
2-ارتباط شاخص عملکرد با ارزیابی
بودجه ریزی عملیاتی عبارت است از برنامه سالانه همراه با بودجه سالانه که رابطه میان میزان وجوه تخصیص یافته به هر برنامه و نتایج بدست آمده از ان برنامه را نشان میدهد این بدان معنی است که با هر میزان اعتبار تخصیص یافته به هر برنامه باید مجموعه معینی از اهداف تامین شود (مرسر 2002 ) بودجه ریزی عملیاتی آن نوع بودجه ریزی است که به گونه ای نظام مند شاخص های عملکرد را در فرایند تخصیص منابع عمومی کمیاب مورد استفاده قرار دهد (پناهی )
بودجه ریزی عملیاتی روشی است برای تخصیص منابع به منظور دستیابی به اهداف برنامه ای و نتایج ارزیابی شده. در این روش، منابع بودجه به اهداف مورد نظر در قالب برنامه به نحوی کارا و اثربخش تخصیص می یابد و به عبارتی در این روش بودجه ریزی، عوامل صرفه جویی و اثر بخشی به ابعادسنتی بودجه ریزی اضافه می گردد و باعث می شود تا هدف ها شفاف تر بیان و ارزیابی بودجه سهل تر شود.(رئیسی سرکندیز، 1381،1)
تاریخچه بودجه ریزی عملیاتی
کمیسیون اول هوور 1، نخستین بار در سال 1949 ، استفاده از بودجه بند ی عملیات ی را پیشنهاد کرد . در پاسخ به این پیشنهاد، کنگره آمریکا در اصلاحیه قانون امنیت ملی سال 1949 ،توصیه کرد. بودجه بندی عملیاتی در ارتش مورد استفاده قرارگیرد. در دهه 1960 ، کمیسیون “گلاسکو” در کاناد نیز بحث بودجه عملیاتی را مجدداً مطرح کرد. اما بکارگیری جدی این روش برای بودجه بند ی از سال های 1990 ، در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه گسترش از جمله انگلیس یافته است. کشورهای دیگری در دهه 1990 و بعد از آن به این نوع بودجه ریزی روی آوردند. از جمله این کشورها می توان به شیلی ، کلمبیا ، انگلستان ، ایرلند ، مصر ،مکزیک، اسپانیا ، تانزانیا ، استرالیا ، اوگاندا ، هلند ، نیوزیلند و چند کشور توسعه یافته و در حال توسعه دیگر از جمله ایران اشاره کرد.
در ایران ایده عملیاتی کردن بودجه در سال های اخیر، اولین بار در بند “ب” تبصره ” 23 ” قانون بودجه سال 1381 کل کشور مطرح شد. طبق این بند، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، موظ ف شده بود در راستای اصلاح نظام بودجه نویسی، به عملیاتی کردن بودجه، اصلاح نظام برآورد درآمدها و هزینه ها در سال 1382 برای تمام دستگاه های اجرایی و شرکت ها و سازما ن هایی بپردازد که شمول قوانین و مقررات عمومی بر آنها، مستلزم ذکر نام است و توزیع اعتبارات مربوط به هزینه ها را بر اساس نیاز دستگاه ها و فعالیت ها انجام دهد. این موضوع عیناً در بند “ر” تبصره ” 1″ قانون بودجه سال 1382 و بند “ز” تبصره ” 1″ قانون بودجه سال 1383 تکرار شد.
اهداف بودجه ریزی عملیاتی
هدف نهایی بودجه ریزی عملیاتی کمک به اتخاذ تصمیمات عقلایی درباره تخصیص و تعهد منابع دولتی براساس پیامدهای قابل سنجش می باشد که نتایج قابل انتظار (عملکرد) دستگاه را در طول زمان منعکس می کند. با این تفسیر بودجه ریزی عملیاتی مقاصد و اهداف زیر را دنبال می کند :
-1 ارائه مبنای صحیح برای اتخاذ تصمیم در خصوص تخصیص منابع
-2 تعیین نتایج قابل سنجش و مورد انتظار که از یک تخصیص بودجه خاص قابل حصول است.
-3 تمرکز فرآیند تصمیم گیری روی مهم ترین مسائل و چالش هایی که دستگاه با آن مواجه است.
-4 ایجاد یک فرآیند منطقی برای تصمیم گیری در خصوص بودجه که بطور مستقیم با فرآیند برنامه ریزی ، اجرا و کنترل ، ارزیابی و گزارش عملکرد در ارتباط می باشد.
-5 ایجاد ارتباط بین بودجه و نتایج عملکرد بودجه
-6 تمرکز فرآیند تصمیم گیری روی مهم ترین مسائل و چالش هایی که دستگاه با آن روبروست.
-7 ارائه مبنایی برای پاسخ گویی بیشتر در قبال استفاده از منابع کشور
-8 افزایش کارایی مدیریت هزینه ها و صرفه جویی در هزینه ها
مزایای بودجه ریزی عملیاتی
افزایش پاسخگویی بر اساس نتایج:
گرچه بسیاری از دولت ها دسترسی به اطلاعات عملکرد خود را امکا نپذیر می کنند، ام ا در ورای بحث های سیاسی ، اطلاعات عملکرد منتج از بودجه ریزی عملیاتی می تواند با شیوه های مختلف، نظیر اسناد بودجه ای، برنامه های راهبرد ی و گزارش عملکرد به اطلاع عموم برسد.
بهبود مدیریت عملکرد:
بیشتر مدیرانی اطلاعات عملکرد را مورد استفاده قرار میدهند که مایلند کارایی عملیاتی برنامه ها و فرایندهای کاری خود را افزایش دهند.
بهبود نحوه تخصیص:
در بودجه ریزی عملیاتی، منابع با شاخص های عملکرد مرتبط می شوند. مرتبط ساختن برنامه ریزی راهبردی با تخصیص منابع ، یکی از الزامات اصلی تخصص منابع بر مبنای هدف است. (پناهی )
مــعایب بــودجه عملیاتی :
نقطه ضعف این نوع بودجه ریزی این است که زمان بر و پرهــزینه است . شــناسایی هزینه فعالیتها فرآیندی پیچیده است و مستلزم صرف زمان و انرژی قابل ملاحظه ای است . همچنین به دلیل ترس از استفاده از شاخص ها برای مــجازات و تنبیه پتانسیل زیادی برای ایجــاد مقاومت دارد . چالشی که در مــسیر تعریف بــودجه عملیاتی مطرح است شاخص های عملکردی است که از طریق ارتقاء سیستم های اطلاعاتی مالی و مدیریتی ، ممکـــن است . تعیین اهداف برای خروجی های بــرنامه ، هزینه واحد و نتایج بدست آمــده از بـرنامه در بودجه عملیاتی فقط بخشی از راه حل است و مــهمتر از آن فـتراهم کردن اطلاعات معتبر و به موقع در خــصوص عملکرد بــرنامه در طول سال است .(انور جعفری 1392)
روش های اجرای بودجه ریزی عملیاتی
به طور کلی سه روش برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی وجود دارد .
1 – روش حسابداری بهای تمام شده
2- روش اندازه گیری کار یا کار سنجی
3- روش اندازه گیری بر مبنای فعالیت (abc)
تاریخچه هزینه یابی بر مبنای فعالیت :
در اواخر دهه 1960 برخی از نویسندگان به رابطه بین فعالیت و هزینه اشاره کردند. سالها طول کشید تا در دهه 1980 میالدی، دانشمندان و خبرگان حسابداری و مدیریت صنعتی از جمله رابرت کاپالن و رابین کوپر ،کرومواید و جانسون به کمک فنون مدیریت علمی، نظام قیمت تمام شده را بهبود بخشند. اعالم کردند آنچه که باعث هزینه می شود فعالیت است و نه محصول یا خدمات نهایی. همگی این دانشمندان، فعالیت ها را منشاءی میدانستندکه هزینه های مربوط را باید متحمل شوند. (تفکر ایجاد ارتباط بین هزینه ها و فعالیت) .این نویسندگان معتقد بودند که استفاده از سیستم سنتی نه تنها پاسخگوی احتیاجات مدیران نیست بلکه استفاده از ان اطالاعات سبب گمراهی و عدم تصمیم گیری صحیح میوشد بدین ترتیب رویکرد نوین هزینه یابی بر مبنای فعالیت (( Abcبه حوزه حسابداری مدیریت اضافه شد که توانایی رفع مشکالت سیستم های سنتی هزینه یابی و تعیین دقیق قیمت تمام شده را داشت. در طی دهه 1990 میادی بسیاری از مدیران و حسابداران، شروع به استقرار و بهکارگیری سیستم های ABC در موسسات صنعتی و خدماتی نمودند و با وارد شدن مقوله بودجه بندی عملیاتی در نظام بودجه بندی کشورها و نیز با اجرای روشهای علمی حسابداری در آن، رفته رفته روش ABC در بخش دولتی نیز مورد استفاده قرار گرفت؛ بهطوری که در سالهای اخیر درسازمانهای مختلفی اعم از بانکها، بیمارستانها، موسسات آموزش عالی و سایر بخشهای دولتی به کار گرفته شده است )
مبانی نظری و مروری بر پیشینه تحقیق:
هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC مبتنی بر این فرض است که فعالیت ها در درون هر بنگاه منابع را مصرف ممیکنند و محصولات و خدمات، حاصل انجام فعالیت هاست
در این مدل هزینه یابی ، تمرکز بر هزینه های غیرمستقیم سازمانی است برخلاف رو شهای مرسوم که بیشتر روی هزینه های مستقیم متمرکز است. به علاوه ردیابی عوامل هزینه به مدیریت امکان بهینه سازی فعالیتها و حذف فعالیت های غیرضروری یا تغییر روش در انجام فعالیت ها را جهت کاهش قیمت تمام مشده محصول/ خدمات میدهد
ضرورت بکارگیری هزینه یابی بر مبنای فعالیت در شرکت های دولتی :
سازمانهای دولتی به عنوان بزرگترین سازمانهای استفاده کننده از منابع جوامع، بیش از سایرین به حسابداری مدیریت نیاز دارند. اطالعات حاصل از سیستم حسابداری مدیریت می تواند نقش مهمی در برآورده کردن اهداف نظارتی، ارزیابی عملکرد، انگیزش مدیران، برنامه ریزی، تخصیص بهینه منابع و کمک به مدیران در رهبری و تصمیمگیری ایفا کرده و از طریق بهبود عملکرد دستگاههای دولتی، پاسخگوی مردم باشد. در همین راستا سیاستمداران و مسئوالن در پاسخ به انتظارات مردم و پاسخگویی عملیاتی به دنبال روشها و راهکارهایی مناسب جهت بهبود بهره وری می باشند و از آنجا که در بخش عمومی نمی توان به افزایش درآمدها امید چندانی داشت؛ لذا فرهنگ مدیریت صحیح در جهت افزایش بهره وری هزینه ها حرکت می کند. سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ضمن نشان دادن رفتار هزینه ها و تعیین هزینه فعالیت های مختلف دستگاه های دولتی، در رفع سایر نیازهای اطالعاتی مدیران، از قبیل برنامه ریزی و تصمیم گیری مفید بوده و صاحبان کار و فرایند را به سمت شناسایی و ردیابی هزینه های مستقیم و غیر مستقیم و
تخصیص دقیق آنها به فعالیت هایی که در فرایند تولید یک محصول یا خدمت نقش دارند، هدایت می کند. در این سیستم هزینه تولید یا ارائه خدمت هر فعالیت با استانداردهای هزینه مورد مقایسه قرار میگیرد و در نهایت با تجزیه و تحلیل کارایی هر یک از فعالیت ها، اعتبارات بر اساس حجم کاری دستگاه اجرایی تخصیص می یابد
تعریف هزینه یابی بر مبنای فعالیت :
هزینه یابی: هزینه یابی وظیفه ای است که حسابداری مالی و مدیریت را به هم مرتبط میسازد
فعالیت : به طورکلی، فعالیت فرایند یا روشی است که موجب انجام کار می شود. جابه جایی قطعات و مواد و کالا، تنظیم ماشین آلات برای تولید، تماس با فروشندگان مواد و کالا و دادن سفارش، شناسایی جریان تولید و خدمات، دریافت سفارش از خریداران و ارباب رجوع نمونه هایی از فعالیت است.
در دو دهه گذشته حسابداران مدیریت به این نتیجه رسیدند که جهت بهبود اثربخشی رویکرد بودجه ریزی باید از منطق فعالیت مبنا استفاده نمود.
بودجه تهیه شده بر مبنای فعالیت نشان دهنده رابطه میان میزان وجوه مصرف شده و نتایج بدست آمده می باشد. این بدان معنا است که از طریق این بودجه، با میزان مشخصی مخارج انجام شده در هر برنامه، باید مجموعه معینی از اهداف تأمین شود. (young
هزینه یابی بر مبنای فعالیت نوعی روش هزینه یابی است که در آن هزینه ها ابتدا به فعالیت ها تخصیص می یابند و سپس هزینه های گردآوری شده با توجه به استفاده هر محصول از فعالیت ها به محصولات سرشکن می شوند. هزینه یابی برمبنای فعالیت مبتنی بر مفهوم مصرف فعالی تها توسط محصولات و مصرف منابع توسط فعالیت ها است.
تفاوت روش هزینه یابی سنتی با هزینه یابی بر مبنای فعالیت
بودجه بندی بر مبنای فعالیت، بیانگر پیش بینی هزینه های انجام فعالیتهای مختلف است. اما بودجه سنتی مصرف بودجه های هزینه شده برای هر یک از وظایف خاص سازمان (نظیر تدارکات، مهندسی، فروش و تولید) یا هر یک از عوامل هزینه است. در حالی که بودجه بندی سنتی بر عوامل هزینه نظیر مواد ، دستمزد و هزینه های سربار کارخانه تمرکز دارد. بودجه بندی بر مبنای فعالیت، هزینه های مورد انتظار برای انجام فعالیتهای مختلف را مورد توجه قرار می دهد. بودجه بندی بر مبنای فعالیت، بهبود مستمر را تسهیل می کند، فرایند تهیه بودجه برمبنای فعالیت، فرصتهای کاهش هزینه ها و همچنین حذف فعالیتهای فاقد ارزش افزوده را مشخص می کند و مجموعه اقدامات لازم برای دستیابی به هدفهای سازمانی را به حداقل ممکن کاهش می دهد. فرایند بودجه بندی سنتی محدود به فعالیتهای درون سازمان است وبندرت به فراتر از آن توجه می شود. بنابراین در بودجه بندی سنتی به وضعیت فعلی فروشندگان مواد وکالا و مشتریان توجه می شود. در مقابل، بودجه بندی بر مبنای فعالیت ایجاب می کند که هماهنگی بسیار با فروشندگان مواد و کالا و تأمین نیازهای مشتریان مورد توجه قرار گیرد.
بودجه سنتی به عنوان ابزار کنترل، بر مقایسه ارقام بودجه بندی شده با نتایج واقعی عملیات و انحرافات و حداکثر کردن مسئولیت و پاسخگویی عملکرد واحدها تمرکز دارد. اما هدف اصلی کنترل در بودجه بندی بر مبنای فعالیت، هماهنگ و همخوان کردن فعالیتهای مختلف شرکت به منظور ارائه خدمات به مشتریان است.
اهداف روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت در شرکتهای دولتی
اول: با فراهم کردن اطلاعات لازم درخصوص هزینه فعالیت های واحد اجرایی ذیربط، به اهداف نظارت خارجی کمک می‌کند. هزینه فعالیت ها مبنای بودجه دستگاه اجرایی را تشکیل میدهد که نهایتاً به تصویب مجلس می‌رسد. اطلاعات هزینه‌یابی فعالیت ها در صورتحساب مالی و سایر گزارش های مالی دستگاه های اجرایی درج میگردد. در این گزارش سعی خواهد شد به چگونگی تفکیک هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم و روش تخصیص هزینه‌ها به محصول و نرخ‌های بکار گرفته شده اشاره گردد.
دوم: روش هزینه‌یابی فعالیت ها، اطلاعات مفیدی برای نظارت های داخلی سازمان ها فراهم می‌آورد. نظارت های داخلی که بر این اساس انجام میگیرد به برنامه‌ریزی و کنترل بودجه‌های سالانه سازمان ها کمک می‌نماید. از اطلاعات حاصله همچنین میتوان در اتخاذ تصمیم‌های غیر مترقبه و در شرایط خاص استفاده کرد. برای مثال تخصیص منابع را با تغییر سیاست ها تغییر داد.
مزایای هزینه یابی بر مبنای فعالیت
بسیاری از سازمانها ABC را به عنوان یک ابزار فنی و نه به عنوان ابزار اداری می شناسد ولی آنچه که مهم است در نظر گرفته شود؛ این است که پذیرش و اجرای سیستمABC پیامدهای اداری و فنی ارزشمندی برای تهیه اطلاعات بهای تمام شده مناسب و مفید برای تصمیم گیری و اقدامات مدیران فراهم می آورد. بر این اساس، رویکردو تکنیک هزینه یابی برمبنای فعالیت نه یک روش حسابدای قیمت تمام شده بلکه یک ابزار قدرتمند مدیریتی برای افزایش کارایی و اثربخشی و در نهایت بهره وری سازمانی است.هزینه یابی برمبنای فعالیت، به تشخیص هزینه های بدون ارزش افزوده کمک و بهبود مستمر فعالیت هایسازمان را در راستای اهداف تعیین شده مورد تاکید قرار می دهد. تشخیص رفتار هزینه ها در ABC ،ابزار مدیریتی قدرتمندی را در اختیار مدیران دستگاه های دولتی قرار می دهدکه تهیه بودجه را ضابطه مند وکل هزینه هرفعالیت دستگاه را مشخص نموده و امکان مقایسه هزینه را با سایر سطوح فراهم و معیار خوبی برای تعیین تعرفه کالاها و خدمات در اختیار مدیران دستگاه های دولتی قرار می دهد، ضمن اینکه عدم کارایی در تولیدکالا و خدمات با سهولت بیشتری مشخص می گردد و مدیران با درک بهتر از عوامل موثر در هزینه می توانند اقدامات الزم را در مافزایش ارزش یا کاهش هزینه محصوالت و خدمات به عمل آوردند
سایر مزایای قابل ذکر ABC عبارتند از :
1 ـ بهبود در اطالعات بهای تمام شده، به دلیل استفاده از مبناهای تسهیم هزینه متناسب با هر فعالیت؛
2 ـ امکان ارزیابی عملکرد مراکز مسئولیت و فعالیت؛ و
3 ـ عدم نیاز به چانه زنی مدیران با متولیان بودجه، جهت دریافت منابع بیشتر.
جهت اجرا و پیاده سازی سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت دو مدل اصلی وجود دارد:
مدل ادغامی: در این مدل که جزء مدل های عمومی ABC هستند در سطوح ویژه طراحی می شوند و برای انواع اهداف کاربردی از قبیل بهبود عملیات تجاری و بودجه بندی قابل استفاده است در این مدل به اهداف عمومی ترو بلندمدت تری اشاره می شود که معمولاً این اهداف بیش از یک سال می باشند اجرای این مدل نیازمند پشتیبانی مدیران ارشد است و با روش هایی نظیر تفکیک وظائف، پایین آوردن ناسازگاری و تعارضات و ایجاد مشارکت تیمی می توان به بهبود اجرای این مدل در سازمان ها و شرکت ها کمک نمود.
مدل اختصاصی: این مدل برای کاربردهای خاص ABC ارائه می شود و زمان کمتری برای اجرای آن نیاز است، در اجرای این مدل نیاز به کارمندان کمتری است و تصمیم گیری در سطوح مدیریت میانی و پایینی صورت می گیرد در اجرای این مدل مفاهیم راهبردی کمتری به چشم می خورد و نیازی به پشتیبانی مدیریت رده بالای سازمان و شرکت جهت پاداش یا تصدیق فعالیت ها نیست. به طور خلاصه سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت:
تکنیکی است که هزینه ها را به فعالیت و خدمات انجام شده اختصاص می دهد که براساس میزان مبلغ مصرف شده صورت می گیرد.
هزینه یابی بر مبنای فعالیت
کوپر مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت خود را در دو مرحله توصیف می کند : در مرحله ی اول،هزینه ها در مخازن هزینه،با توجه به مرکز فعالیت و بر مبنای محرک هزینه گردآوری می شود.معادل این مرحله در هزینه یابی سنتی وجود ندارد.
در مرحله ی دوم،هزینه ها از مخازن هزینه به هر محصول بر مبنای میزان استفاده آن محصول از فعالیت ها تصخیص داده می شوند.این مرحله مشابه رویکرد هزینه یابی سنتی است،با این تفاوت که در هزینه یابی سنتی تنها از ویژگی های حجمی محصول استفاده می شود و ویژگی های غیر مرتبط با حجم در نظر گرفته نمی شود.برخی از نمونه های محرک هزینه که به حجم مربوط نمی شوند عبارتند از:ساعات تنظیم و راه اندازی مجدد ماشین آلات،دفعات تنظیم مجدد ،ساعات سفارش و تعداد سفارش ها.تخصیص هزینه های غیر مرتبط با حجم با استفاده از روش های مبتنی بر حجم ،منجر به بهای تمام شده نادرست محصول می شود.
گام های لازم جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات بر اساس هزینه یابی بر مبنای فعالیت
1-شناسایی فعالیت ها و هزینه منابع
2-منظور کردن هزینه منابع به فعالیت ها
3-منظور کردن فعالیت ها به موضوع هزینه(خدمات )
در واقع هر سازمانی برای اجرای هزینه یابی بر مبنای فعالیت باید گامهای سه گانه فوق را طی نماید
مراحل نظام ABC
این نظام دارای مراحل زیر میباشد:
1-شناسایی موضوعات هز ینه: موضوع هزینه عبارتست ا ز آنچه که یک نظام هزینه یابی بر مبنای فعالیت
در پی اندازه گیری آن میباشد.
2-شناسا یی خروجیها: منظور نتایج نهایی مطلوب است.
3-شناسا یی فعالیتها:فعالیتهایی که برای دستیابی به خروجیهای مورد نظر انجام میشود.که شامل فعالیتهای مستقیم (اولیه ) و غیر مستقیم ( ثانویه ) میباشد
4-تخصیص منابع و ایجاد مخازن هزینه: منابع براساس هزینه های مستقیم یا هزینه های غیر مستقیم به مخازن هزینه اختصاص یابد.
5-تخصیص هز ینه فعالیتها به خروجیها: پس از ایجاد مخازن هزینه و تعیین عوامل هزینه، هزینه های انباشته شده در مخازن مذکور بر مبنای میزان استفاده از آنها از هر فعالیت، به موضوعات هزینه تخصیص داده میشود.
6-تحلیل و گزارشگیری بهای تمام شده: مرحله نهایی، شامل تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به بهای تمام شده حاصل از بکارگیری نظام هزینه یابی بر مبنای فعالیت و نتیجه گیری های مربوط میباشد.
