شاخه های رشته حسابداری

شاخه های حسابداری را می توان به نه طبقه بیست نمود :

1. حسابداری مالی
2. حسابداری مدیریت
3. حسابداری صنعتی یا بهای تمام شده
4. حسابداری دولتی
5. حسابداری مالیاتی
6. حسابداری بودجه ای
7. حسابرسی
8. حسابداری سیستم ها
9. حسابداری اجتماعی

حسابداری مالی

در حسابداری مالی هدف ثبت و طبقه بندی تراکنش های مالی یک کسب و کار یا شخص حقوقی است. در این حسابداری تمام صورت های مالی براساس استانداردهای حسابداری یا GAAP نوشته می شود تا تمامی کسب و کارها از یک روند مشخص برای گزارش دهی استفاده نمایند. گفتنی است اغلب این استانداردها برحسب قوانین مالی و حقوقی کشورها تعیین می شود و به همین دلیل استانداردهای حسابداری کشورها با یکدیگر متفاوت است

با توجه به تعریف حسابداری مالی، این گرایش حسابداری عملکرد گذشته را ثبت و به کمک داده های ثبت شده، گزارش دقیقی از عملکرد شرکت در بازه زمانی مشخص در اختیار مدیران قرار می دهد. البته گزارش های تهیه شده توسط حسابدار مالی تنها برای ارائه به مدیران داخلی نیست و گاهی لازم است در اختیار سرمایه گذاران یا موسسات مالی نیز قرار بگیرند.

اغلب از این گزارش ها برای تصمیم گیری در زمینه سرمایه گذاری، ارائه وام یا عقد قرارداد و مواردی از این دست استفاده می شود. به همین دلیل حسابداری مالی را حسابداری گزارشگری نیز می نامند.

حسابداری مالی و یا گزارش شاخه ای است که هدف اصلی آن، تهیه و ارائه اطلاعات مالی در قالب صورتهای مالی اساسی از قبیل ترازنامه ها و صورت‌های سود و زیان می باشد که مورد استفاده داخلی سازمان،سهام‌داران، کارکنان شرکت، سازمان‌های دولتی و ناظران قرار می گیرد.

پیدایش این قبیل گزارشات مالی این امکان را فراهم آورد تا صاحبان سرمایه که به تجارت نمی پرداختند بتوانند در بنگاه های تجاری سرمایه گذاری کرده و باعث رشد و توسعه آنها بشوند.

از دیگر اهداف این شاخه حسابداری می توان به تاثیر آن در برقراری مالیات بر درآمد اشاره کرد.

تعیین مالیات بر درآمد مستلزم محاسبه و شناخت دقیق سود خالص است و از الزامات آن شناختن و نگهداری حسابها و دفاتر منظم و همچنین تهیه صورتهای مالی از قبیل صورت‌های سود و زیان می باشد. بنابراین حسابداری  مالی رکنی اساسی برای دولتها و سایر استفاده کنندگان از قبیل  بانکها، اعتبار دهندگان، بستانکاران ، مشتریان، کارکنان، فروشندگان، سرمایه‌گذاران، کارگزاران بازار سرمایه و مدیران مؤسسه می باشد.

حسابداری مدیریت

حسابداری مدیریت به عنوان یکی از شاخه های حسابداری با دیدی آینده نگر به دنبال راهکاری برای افزایش بازدهی کسب وکار است و از طریق ارائه گزارش های مورد نیاز مدیریت به آن در تصمیم گیری برای بهبود شرکت کمک می کند. به بیان دقیق تر در حسابداری مدیریت، تمرکز بر روی داده هایی است که به مدیریت برای تصمیم گیری در زمینه کسب وکار کمک میکند و نه رعایت اصول و استانداردهای حسابداری.

حسابداری مدیریت شامل بودجه بندی و پیش بینی، تحلیل هزینه ها، تحلیل مالی و بررسی تصمیمات اخذ شده در گذشته است. می توان حسابداری مدیریت را به سه نوع مدیریت استراتژی، مدیریت ریسک و مدیریت عملکرد تقسیم نمود که براساس نیاز مدیریت هرکدام از آنها را می توان به کار برد. اطلاعات جمع آوری شده در این روش برای گزارش گیری عملیات داخلی استفاده می شوند.

یا  مدیریتی  که شاخه ای نوین از حسابداری محسوب می شود به عنوان رشته‌ای خاص در اوایل قرن حاضر شکل گرفت. این شاخه حسابداری بر استفاده مدیران از اطلاعات حسابداری در جهت تصمیم سازی کسب و کار آگاهانه تأکید دارد. این بخش معمولاً محرمانه بوده و توسط مدیران ارشد برای پشتیبانی از تصمیم گیری استفاده می شود. در نتیجه این بخش به جای  ثبت تاریخی وقایع مالی دارای نگاهی به آینده می باشد و  آینده سازمان را تحت تأثیر قرار می دهد. این شاخه به سازمانها این امکان را می‌دهد تا کارکردهای کنترل و مدیریت شان را اندازه گیری و بهتر تجهیز نمایند.

طبق تعریف مؤسسه حسابداران رسمی آمریکا (ای آی سی پی ای) این رشته به گسترش سه حوزه کمک می کند که می توان به موارد زیر اشاره کرد.

مدیریت راهبردی سازمان : ارتقای نقش حسابدار مدیریت به عنوان یک شریک راهبردی.

مدیریت عملکرد سازمان : توسعه عملکرد تصمیم گیری کسب و کار و مدیریت عملکرد و بهره وری.

مدیریت ریسک : استفاده از این شاخه حسابداری در راستای شناسایی و گزارشگری ریسکها و مدیریت آنها در راستای اهداف سازمان

حسابداری صنعتی یا بهای تمام شده

حسابداری بهای تمام شده یا حسابداری هزینه، به دلیل ماهیت تمرکز بر آینده گزینه ای مناسب برای کمک به روند تصمیم گیری های مربوط به آینده است.

این گرایش حسابداری نوعی حسابداری مدیریتی است که اغلب در صنعت تولید به منظور محاسبه و تحلیل هزینه های تولید و خدمات استفاده می شود. در صنعت تولید هزینه ها و منابع بسیاری وجود دارد که برای رسیدن به بیشترین سود باید به صورت دقیق بررسی و کنترل شوند.

در این نوع حسابداری تمام هزینه های متغیر و ثابت مربوط به تولید تعیین و براساس آنها نقطه سربه سر درآمد و هزینه تعیین می شود. درنتیجه اغلب از اصول حسابداری بهای تمام شده در واحدهای تولیدی برای محاسبه متوسط هزینه تولید محصولات استفاده می شود.

حسابداری دولتی

با توجه به نیاز دولت به افرادی با توانایی مدیریت و تفکیک هزینه ها در سطح کلان، حسابداری دولتی تعریف شد. در این گرایش هدف تربیت و پرورش حسابداری است که می تواند بودجه بندی صحیحی برای اجرای پروژه های عظیم دولتی ارائه دهد.

در اواخر قرن 19 میلادی اندیشه کنترل عمومی بر هزینه های دولت زمینه پیدایش حسابداری دولتی را فراهم آورد.  پیدایش و افزایش بهره گیری از سیستم بودجه، سیستم  متناسبی را مطالبه  می کرد که این جریان به پیدایش حسابداری دولتی به صورت شاخه ای متمایز انجامید. از اهداف و وظایف این شاخه حسابداری می توان به ، ثبت و طبقه‌بندی، تلخیص، تفسیر و گزارش رویدادهای بودجه‌ای و مالی دستگاه‌های اجرایی اشاره نمود که در نهایت از این داده ها در جهت کنترل بودجه ، برنامه ریزی اجرایی و تخصیص منابع به زیرمجموعه های دولت استفاده می شود.

حسابداری مالیاتی

حسابداری مالیاتی که زیر نظر سازمان دارایی است به منظور کنترل فعالیت های شرکت از نظر میزان تطابق با مقررات مالیاتی، تشکیل پرونده مالیاتی، محاسبه دقیق مالیاتی که شرکت باید بپردازد، برنامه ریزی مالیاتی برای کاهش بار مالیاتی شرکت در آینده و ارائه مدارک لازم به هنگام ممیزی تعریف شده است.

فردی که به عنوان حسابدار مالیاتی فعالیت می کند به منظور تضمین دقت کافی در محاسبات اظهارنامه مالیاتی شرکت ها با اشخاص حقیقی و حقوقی سروکار دارد و می بایست با انواع قوانین مالیاتی وضع شده به صورت کامل آشنا باشد.

حسابداری بودجه ای

حسابداری بودجه ای، چگونگی تهیه و تنظیم بودجه با توجه به نتایج فعالیتهای مالی و مقایسه بودجه تنظیم شده (پیش بینی عملیات مالی آینده ) با نتایج واقعی عملیات مالی را مورد بررسی قرار می دهد، در این رشته، روشهای مختلف تهیه بودجه آموزش داده میشود .

حسابرسی

حسابداری فرایند ثبت و تحلیل داده های مالی و درنهایت ارائه آنها در قالب گزارش های مالی است. اما حسابرسی به عنوان زیرشاخه ای از حسابداری کمی متفاوت است و دراصل وظیفه یک حسابرس آنالیز فعالیت های مالی شرکت برای اطمینان از ثبت گزارشات مالی برحسب قوانین و استانداردهای حسابداری است.

حسابرسی را می توان به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم نمود. در حسابرسی خارجی شخصی سومی مسئولیت بررسی صورت های مالی شرکت را برعهده گرفته و آنها را از نظر صحت و مطابقت با قوانین بررسی می کند. در حسابرسی داخلی هدف تعیین وظایف بخش حسابداری و رویه ها و سیاست های لازم برای شرکت است که این مسئولیت برعهده یکی از کارمندان داخلی شرکت قرار می گیرد.

می توان حسابرسی را به سه نوع حسابرسی رعایت(کنترل قوانین و روند کسب وکار از نظر رعایت استانداردهای حسابداری)، حسابرسی صورت های مالی(بررسی صحت صورت های مالی) و حسابرسی عملیات(بررسی روندهای عملیاتی سازمان از نظر بازده عملیاتی و مالی) تقسیم نمود.

حسابداری سیستمها

در این رشته آموزشهای لازم جهت ارائه یک سیستم حسابداری مناسب برای هر موسسه با توجه به نوع فعالیت، کمیت و کیفیت کار و همچنین میزان سرمایه آن موسسه داده می شود. سیستم ارائه شده چگونگی گردش کارها را معین می سازد .

حسابداری اجتماعی

یکی از جدیدترین رشته های حسابداری است که جهت اندازه گیری هزینه ها و فایده اجتماعی آنها که قبلا غیر قابل اندازه گیری به حساب می آمد مورد استفاده قرار می گیرد. یک نمونه از موارد استفاده این رشته را میتوان اندازه گیری الگوی ترافیک بخشهای پر جمعیت یک کشور نام برد که دولت می تواند با استفاده از آن، موثرترین شیوه استفاده از منابع حمل و نقل را جهت تسهیل کار تجارت و تامین محیط زیست مناسب برای ساکنین منطقه ایجاد نماید .