نسخه نوبلیست 2025 برای اقتصاد ایران

 همچنین دارا بودن ذخایر مناسب ارز و طلا از سوی بانک مرکزی می‌تواند به مدیریت هرچه بهتر بازار ارز و ثبات اقتصاد کشور کمک کند.

تحلیل این گفت‌وگو با پروفسور فیلیپ آگیون (برنده نوبل اقتصاد ۲۰۲۵) درباره‌ی اقتصاد ایران، بسیار ارزشمند است چون او از زاویه‌ی «اقتصاد رشد درازمدت» به ایران نگاه می‌کند، نه صرفاً کنترل کوتاه‌مدت تورم یا نرخ ارز.
در ادامه تحلیل دقیق و مرحله‌به‌مرحله این دیدگاه‌ها را می‌خوانی 👇

🧭 ۱. زاویه نگاه آگیون: «رشد درون‌زا» و پویایی نوآوری

فیلیپ آگیون از نظریه‌پردازان رشد درون‌زا (Endogenous Growth Theory) است.
او معتقد است توسعه پایدار نه از نفت یا منابع طبیعی، بلکه از نوآوری، سرمایه انسانی و نهادهای پایدار اقتصادی حاصل می‌شود.
تحلیل او از ایران دقیقاً در همین چارچوب است:

ایران نیروی انسانی ماهر و دانشگاه‌های قوی دارد، اما از نظر نهادهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری در نوآوری دچار ضعف ساختاری است.

💰 ۲. احیای ارزش ریال در ۵ تا ۱۰ سال

🔹 آگیون می‌گوید اگر مسیر درست اصلاحات طی شود، حدود ۵ تا ۱۰ سال طول می‌کشد تا ارزش ریال احیا شود.

🔸 تحلیل:
این جمله به‌معنای «بازگشت فوری ثبات پولی» نیست؛ بلکه بیانگر یک فرآیند تدریجی است که مستلزم:

• رشد پایدار تولید،

• ثبات سیاست‌های اقتصادی،

• کنترل نقدینگی، و

• بازسازی اعتماد عمومی به نهادهای پولی است.

به زبان ساده:

تقویت پول ملی فقط با دستور و بخشنامه ممکن نیست؛ باید از مسیر رشد تولید و اعتماد اقتصادی طی شود.

🛢️ ۳. نقش نفت در رشد پایدار

🔹 او می‌گوید:

منابع نفتی ایران می‌تواند برای رشد بلندمدت و تقویت ریال به‌کار رود.

🔸 تحلیل:
این جمله برخلاف استفاده سنتی از نفت (برای بودجه و واردات) است.
آگیون در واقع می‌گوید:

نفت باید به سرمایه‌گذاری مولد تبدیل شود، نه خرج جاری دولت.
اگر درآمد نفتی صرف تحقیق، زیرساخت، و فناوری شود، اثر مثبت بلندمدت دارد.
در غیر این صورت، اقتصاد گرفتار «نفرین منابع» می‌شود.

⚠️ ۴. هشدار درباره «نفرین منابع»

🔹 آگیون اشاره می‌کند که اقتصادهای نفتی دچار پدیده‌ی معروفی‌اند:

«Resource Curse» یا نفرین منابع.

🔸 تحلیل:
این یعنی اتکای بیش از حد به نفت باعث می‌شود:

• نوآوری تضعیف شود،

• بخش تولید صنعتی عقب بماند،

• سیاست‌گذاران به درآمد آسان نفت وابسته شوند.
  در نتیجه، ثروت طبیعی به‌جای ثروت انسانی رشد نمی‌کند.

📉 ۵. رشد صفر و نارضایتی اجتماعی

🔹 او می‌گوید وقتی رشد اقتصادی طولانی‌مدت صفر باشد، مردم بهبود را احساس نمی‌کنند.

🔸 تحلیل:
اینجا آگیون بر اهمیت ادراک اجتماعی از رشد تأکید دارد.
اگر رشد اقتصادی فقط در عددهای کلان دیده شود اما در زندگی مردم محسوس نباشد، نتیجه‌اش بی‌اعتمادی عمومی است.
به‌عبارتی، توسعه باید هم فراگیر باشد و هم ملموس.

💱 ۶. نقش بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز و رمز‌ارز

🔹 او از سیاست‌های پولی سخن می‌گوید:

کنترل عرضه ارز، مدیریت بازار رمز‌ارز، و نگهداری ذخایر ارزی و طلای کافی.

🔸 تحلیل:
این توصیه‌ها کلاسیک و بسیار کاربردی‌اند:

• عرضه کافی ارز مانع جهش ناگهانی نرخ می‌شود.

• رمز‌ارزها باید رصد و تنظیم شوند تا در بحران ارزی نقش منفی نداشته باشند.

• ذخایر ارزی و طلای بالا اعتماد بازار را بالا می‌برد و نوسان را کاهش می‌دهد.

اما در چارچوب دیدگاه آگیون، این‌ها پیش‌نیاز ثبات برای رشد نوآورانه هستند، نه هدف نهایی.

🧩 جمع‌بندی تحلیلی

💡 نتیجه نهایی:

دیدگاه آگیون برای ایران یک نسخه پایه‌ای و آینده‌نگر است:

«ریال زمانی قوی می‌شود که اقتصاد ایران از نفت‌محوری و تصمیم‌سازی کوتاه‌مدت به سمت سرمایه‌گذاری در نوآوری، تولید و نهادهای پایدار حرکت کند.»