استاندارد سی و هشت حسابداری درخصوص ترکیب های تجاری می باشد .

برای دانلود فایل پی دی اف استاندارد از لینک زیر استفاده فرمایید :

استاندارد حسابداری شماره 38

 

هدف

1. هدف این استاندارد، بهبود مربوط بودن، قابلیت اتکا و قابلیت مقایسه اطلاعاتی است که واحد گزارشگر، در صورتهای مالی خود درباره ترکیب تجاری و آثار آن ارائه می‌کند. برای این منظور، این استاندارد در خصوص موارد زیر، اصول و الزاماتی را برای واحد تحصيل‌كننده تعیین می‌کند:

الف.  نحوه شناخت و اندازه‌گیری داراییهای قابل تشخیص تحصیل‌شده، بدهیهای تقبل‌شده و منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده در صورتهای مالی آن؛

ب.    نحوه شناخت و اندازه‌گیری سرقفلی تحصیل‌شده در ترکیب تجاری یا سود حاصل از خرید زير قيمت؛ و

پ.    تعيين اطلاعاتی که باید افشا شود تا استفاده‌کنندگان صورتهای مالی را قادر به ارزیابی ماهیت و آثار مالی ترکیب تجاری کند.

دامنه کاربرد

2. این استاندارد برای معامله يا رويداد دیگری كه تعريف تركيب تجاري را احراز می‌کند، كاربرد دارد. اين استاندارد در موارد زير بکار گرفته نمی‌شود:

الف.  به حساب گرفتن تشکیل مشارکت در صورتهای مالی آن مشارکت.

ب .   تحصیل یک دارایی یا گروهی از داراییها که تشکیل‌دهنده فعالیت تجاری نباشد. در چنین مواردی، واحد تحصیل‌کننده باید هر یک از داراییهای قابل تشخیص تحصیل‌شده (شامل داراییهایی که تعریف و معیارهای شناخت داراییهای نامشهود در استاندارد حسابداری 17 داراییهای نامشهود را احراز می‌کنند) و بدهیهای تقبل‌شده را مشخص و شناسايي كند. بهاي تمام شده این گروه باید بر مبنای ارزش منصفانه نسبی آنها در تاریخ خرید، به هر یک از داراییهای قابل تشخیص و بدهیهای منفرد تخصیص یابد. چنین معامله یا رویداد دیگری، منجر به ايجاد سرقفلی نمی‌شود.

پ .   ترکیب واحدهاي تجاری یا فعالیتهاي تجاری تحت کنترل واحد (رهنمود بكارگيري مرتبط با این موضوع در بندهای ب1 تا ب4 ارائه مي‌شود).

3. الزامات این استاندارد، برای تحصیل سرمایه‌گذاری در یک واحد تجاری فرعی توسط واحد تجاری سرمایه‌گذاری، که باید طبق استاندارد حسابداری 39 صورتهای مالی تلفیقی (مصوب 1398) به ارزش منصفانه اندازه‌گیری شود، کاربرد ندارد.

تشخيص ترکیب تجاری

4. واحد تجاری برای اینکه تعیین کند معامله یا رویدادی دیگر، ترکیب تجاری است یا خیر، باید با بکارگیری تعریف مندرج در این استاندارد تشخیص دهد که داراييهاي تحصيل‌شده و بدهيهاي تقبل‌شده، یک فعالیت تجاري را تشكيل می‌دهند یا خیر. اگر داراییهای تحصیل‌شده فعالیت تجاری نباشند، واحد گزارشگر باید آن معامله یا رویداد ديگر را به عنوان تحصیل دارایی در نظر بگیرد. در بندهای ب5 تا ب12، رهنمودهایی برای تشخيص ترکیب تجاری و تعریف فعالیت تجاری ارائه می‌شود.

روش تحصیل

5. واحد تجاری باید هر ترکیب تجاری را با استفاده از روش تحصیل به حساب منظور کند.
6. بکارگیری روش تحصیل، مستلزم انجام موارد زیر است:

الف.  تشخيص واحد تحصیل‌کننده؛

ب.    تعیین تاریخ تحصیل؛

پ.    شناخت و اندازه‌گیری داراییهای قابل تشخيص تحصيل‌شده، بدهیهای تقبل‌شده و هرگونه منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده؛ و

ت.    شناخت و اندازه‌گیری سرقفلی یا سود حاصل از خرید زير قيمت.

تشخیص واحد تحصیل‌کننده

7. در هر ترکیب تجاری، یکی از واحدهای ترکیب‌شونده باید به عنوان واحد تحصیل‌کننده مشخص شود.
8. رهنمود مندرج در استاندارد حسابداری 39 (مصوب 1398)، باید برای تشخيص واحد تحصیل‌کننده‌- واحد تجاري که کنترل واحد تجاري ديگر، يعني واحد تحصیل‌شده، را به دست می‌آورد- مورد استفاده قرار گیرد. اگر ترکیب تجاری واقع شود اما بکارگیری رهنمود مندرج در استاندارد حسابداری 39 (مصوب 1398)، به روشنی مشخص نکند که کدام یک از واحدهای تركيب‌‌شونده، واحد تحصيل‌كننده است، عوامل مندرج در بندهای ب14 تا ب18 باید در تعیین واحد تحصيل‌كننده در نظر گرفته شود.

تعیین تاریخ تحصیل

9. واحد تحصیل‌کننده باید تاریخ تحصیل را، که تاریخ کسب کنترل واحد تحصیل‌شده می‌باشد، مشخص کند.
10. تاریخی که واحد تحصیل‌کننده، کنترل واحد تحصیل‌‌شده را به دست می‌آورد، بطور معمول تاریخی است که واحد تحصیل‌کننده بطور قانونی مابه‌ازا را انتقال می‌دهد، داراییهای واحد تحصیل‌‌شده را تحصيل و بدهيهاي واحد تحصیل‌شده را تقبل می‌کند (تاریخ خاتمه). با وجود اين، واحد تحصیل‌کننده ممکن است کنترل را در تاریخی به دست آورد که قبل يا بعد از تاریخ خاتمه باشد. برای مثال، تاریخ تحصیل در صورتی قبل از تاریخ خاتمه است که موافقت‌نامه‌ای مکتوب مشخص کند كه واحد تحصيل‌كننده، در تاريخي قبل از تاريخ خاتمه، كنترل واحد تحصيل‌شده را به دست می‌آورد. واحد تحصیل‌کننده باید تمام واقعیتها و شرايط مربوط را در تشخیص تاریخ تحصیل در نظر بگیرد.

شناخت و اندازه‌گیری داراییهای قابل تشخيص تحصيل‌شده، بدهيهاي تقبل‌شده و منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده

اصل شناخت

11. در تاریخ تحصیل، واحد تحصیل‌کننده باید داراییهای قابل تشخيص تحصيل‌شده، بدهیهای تقبل‌شده و منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده را جدا از سرقفلی شناسایی کند. شناخت داراییهای قابل تشخیص تحصیل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده، مشمول شرایط مشخص‌شده در بندهای 12 و 13 است.

شرایط شناخت

12. برای احراز شرايط شناخت به عنوان بخشی از بکارگیری روش تحصیل، داراییهای قابل تشخیص تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده، باید در تاریخ تحصیل، تعریف داراییها و بدهیها طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی را احراز کنند. براي مثال، مخارجي كه واحد تحصيل‌كننده انتظار دارد به منظور اجرای طرح خروج از فعالیت واحد تحصیل‌شده یا خاتمه استخدام یا جابجایی کارکنان واحد تحصیل‌شده، در آینده متحمل شود، اما متعهد به انجام آن نیست، در تاریخ تحصیل، بدهی محسوب نمی‌شود. از این رو، واحد تحصیل‌کننده اين مخارج را به عنوان بخشی از بکارگیری روش تحصیل، شناسایی نمی‌کند. بلکه واحد تحصیل‌کننده اين مخارج را در صورتهای مالی پس از ترکیب، طبق سایر استانداردهای حسابداری شناسایی می‌کند.
13. افزون بر این، به منظور احراز شرايط شناخت به عنوان بخشی از بکارگیری روش تحصیل، داراییهای قابل تشخیص تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده باید بخشی از آنچه كه واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده (یا مالکان قبلی آن) در معامله ترکیب تجاری مبادله كرده‌اند، تلقی شود و نه نتیجه معاملات جداگانه. واحد تحصیل‌کننده برای تعیین اینکه كدام داراییهای تحصیل‌شده یا بدهیهای تقبل‌شده، بخشی از مبادله با واحد تحصيل‌شده محسوب می‌شود و كدام‌ يك، در صورت وجود، نتیجه معاملات جداگانه‌ای است که بايد مطابق با ماهیت آنها و استانداردهای حسابداری مربوط شناسایی شود، باید رهنمود مندرج در بندهای 50 تا 52 را بکار گیرد.
14. بکارگیری اصل شناخت و شرایط شناخت توسط واحد تحصیل‌کننده، ممکن است منجر به شناسایی داراییها و بدهیهايی شود که واحد تحصیل‌شده، پیش از این آنها را به عنوان دارایی و بدهی در صورتهای مالی خود شناسایی نکرده است. برای مثال، واحد تحصیل‌کننده، داراییهای نامشهود قابل تشخیص تحصیل‌شده مانند نام تجاری، حق اختراع یا روابط با مشتری را که به دلیل ایجاد آنها در داخل، واحد تحصیل‌شده آنها را در صورتهای مالی خود به عنوان دارایی شناسایی نکرده و مخارج مربوط را به هزینه منظور کرده است، شناسایی می‌کند.
15. بندهای ب28 تا ب40، رهنمودهای مربوط به شناسایی اجاره‌های عملیاتی و داراییهای نامشهود را ارائه می‌كند. در بندهای 22 تا 28، انواع داراییهای قابل تشخیص و بدهیها، شامل اقلامی که این استاندارد استثنائات محدودي از اصل شناخت و شرایط شناخت آنها ارائه کرده است، تعیین می‌شود.

طبقه‌بندی یا اختصاص داراییهای قابل تشخیص تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده در ترکیب تجاری

16. در تاریخ تحصیل، واحد تحصیل‌کننده باید داراییهای قابل تشخیص تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده را به‌گونه‌ای طبقه‌بندی کند یا اختصاص دهد که برای بکارگیری بعدی سایر استانداردهای حسابداری ضروری است. واحد تحصیل‌کننده باید این طبقه‌بندیها یا اختصاصها را برمبنای شرایط قراردادی، شرایط اقتصادی، رویه‌های عملیاتی یا حسابداری و سایر شرایط مرتبط موجود در تاریخ تحصیل، انجام دهد.
17. این استاندارد، دو استثنا بر اصل مندرج در بند 16 وضع می‌کند:

الف.  طبقه‌بندی قرارداد اجاره به عنوان اجاره عملیاتی یا اجاره تأمین مالی طبق استاندارد حسابداری 21 حسابداری اجاره‌ها؛ و

ب.    طبقه‌بندی یک قرارداد به عنوان قرارداد بیمه.

واحد تحصیل‌کننده باید آن قراردادها را بر مبنای شرایط قراردادی و سایر عوامل در شروع قرارداد (یا چنانچه شرايط قرار‌داد به شيوه‌اي تعديل شده باشد که طبقه‌بندی آن را تغيير دهد، در تاریخ تعديل که ممکن است تاریخ تحصیل باشد) طبقه‌بندی كند.

اصل اندازه‌گیری

18. واحد تحصیل‌کننده باید داراییهای قابل تشخیص تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده را به ارزش منصفانه آنها در تاریخ تحصیل اندازه‌گیری کند.
19. در هر ترکیب تجاری، واحد تحصیل‌کننده باید در تاریخ تحصیل، اجزای منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده را که نشان‌دهنده منافع مالکیت فعلي است و برای دارندگان آن، نسبت به سهم متناسبي از خالص داراييهاي واحد تجاری در زمان انحلال حق ایجاد می‌کند، به یکی از مبالغ زیر اندازه‌گیری ‌كند:

الف.  ارزش منصفانه؛ یا

ب .   سهم متناسب ابزارهای مالکانه فعلی از مبالغ شناسایی‌شده خالص داراییهای قابل تشخیص واحد تحصیل‌شده.

اجزای ديگر منافع فاقد حق کنترل باید به ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل، اندازه‌گیری شوند؛ مگر اینکه مبنای اندازه‌گیری دیگری توسط استانداردهای حسابداری الزامی شده باشد.

20. بندهای 24 تا 30، انواع داراییهای قابل تشخیص و بدهیها، از جمله اقلامی که در این استاندارد موارد استثنای محدودی بر اصل اندازه‌گیری آنها وضع شده است را معین می‌کند.

استثنا از اصول شناخت یا اندازه‌گیری

21. این استاندارد، موارد محدودي را از بکارگیری اصول شناخت و اندازه‌گیری خود مستثنی می‌کند. بندهای 22 تا 30، اقلام خاصی که مشمول استثنا هستند و ماهیت موارد استثنا را تعیین می‌کند. واحد تحصیل‌کننده باید آن اقلام را با بكارگيري الزامات مندرج در بندهای 22 تا 30 به حساب منظور کند که این امر موجب خواهد شد برخي اقلام:

الف.  با بکارگیری شرایط شناختی علاوه بر شرایط مندرج در بندهای 12 و 13 یا با بکارگیری الزامات ساير استانداردهای حسابداری شناسایی شوند، که نتایج آن نسبت به بکارگیری اصول و شرایط شناخت این استاندارد متفاوت خواهد بود.

ب.    به مبلغی غیر از ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل، اندازه‌گیری ‌شوند.

استثنا از اصل شناخت

بدهیهای احتمالی

22. در استاندارد حسابداری 4 ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی، بدهیهای احتمالی به شرح زیر تعریف شده است:

الف.  تعهدی غیرقطعی است که از رويدادهاي گذشته ناشي مي‌‌شود و وجود آن تنها ازطريق وقوع يا عدم وقوع يک يا چند رويداد نامشخص آتي که بطور کامل در کنترل واحد تجاري نيست، تأييد خواهد شد؛ یا

ب .   تعهدی فعلي است که از رويدادهاي گذشته ناشي مي‌شود اما به دلايل زير شناسايي نمي‌شود:

1. خروج منابع دارای منافع اقتصادي که براي تسويه تعهد ضرورت دارد، محتمل نیست؛ یا
2. مبلغ تعهد، با قابلیت اتکای كافي قابل اندازه‌گيري نیست.
3. الزامات استاندارد حسابداری 4 برای تعیین اینکه کدام بدهیهاي احتمالی باید در تاریخ تحصیل شناسایی شود، کاربرد ندارد. در مقابل، واحد تحصیل‌کننده در صورتی باید در تاریخ تحصیل، بدهی احتمالی تقبل‌شده در ترکیب تجاری را شناسایی کند که بدهی احتمالی، تعهد فعلی باشد که از رویدادهای گذشته ناشی شده و ارزش منصفانه آن به‌گونه‌ای قابل اتکا، قابل اندازه‌گیری است. بنابراین، بر خلاف استاندارد حسابداری 4، واحد تحصیل‌کننده، بدهی احتمالی تقبل‌شده در ترکیب تجاری را در تاریخ تحصیل شناسایی می‌کند حتی اگر خروج منابع دارای منافع اقتصادی که برای تسویه تعهد ضرورت دارد، محتمل نباشد. بند 55، رهنمود حسابداری این بدهیهای احتمالی را پس از تحصیل تعیین می‌کند.

استثنا از  هر دو اصل  شناخت و اندازه‌گیری

مالیات بر درآمد

24. واحد تحصیل‌کننده باید دارایی یا بدهی ماليات انتقالي ناشی از داراییهای تحصیل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده در ترکیب تجاری را طبق استاندارد حسابداری 35 مالیات بر درآمد، شناسایی و اندازه‌گیری كند.
25. واحد تحصیل‌کننده باید آثار مالياتي بالقوه تفاوتهای موقتی و اقلام انتقالي واحد تحصیل‌شده را كه در تاریخ تحصیل وجود دارد یا در نتيجه تحصیل به وجود آمده است، طبق استاندارد حسابداری 35 به حساب منظور کند.

مزایای کارکنان

26. واحد تحصیل‌کننده باید بدهی (یا در صورت وجود، دارایی) مربوط به توافقهای مزایای کارکنان واحد تحصیل‌‌شده را طبق استاندارد حسابداری 33 مزایای بازنشستگی کارکنان شناسایی و اندازه‌گیری كند.

داراییهای جبرانی

27. در ترکیبهای تجاری، فروشنده ممکن است بطور قراردادی، نتایج رویداد احتمالی یا نامطمئن مرتبط با تمام یا بخشی از دارایی یا بدهی خاصی را برای واحد تحصیل‌کننده جبران کند. برای مثال، فروشنده ممکن است زیانهای مربوط به بدهی ناشی از یک رویداد احتمالی خاص را چنانچه بیشتر از یک مبلغ مشخص باشد، برای واحد تحصیل‌کننده جبران كند؛ به عبارتی دیگر، فروشنده تضمین می‌كند که بدهی واحد تحصيل‌كننده، از مبلغ معینی بيشتر نخواهد شد. در نتيجه، واحد تحصیل‌کننده دارايي جبراني به دست مي‌آورد. واحد تحصيل‌كننده باید در همان زمانی که اقلام قابل جبران را شناسايي مي‌كند، دارایی جبرانی را شناسایی کند و بر همان مبنايي كه اقلام قابل جبران اندازه‌گیری می‌شوند، دارایی جبرانی را اندازه‌گیری نماید و در صورت نیاز، بابت مبالغ غیر قابل وصول، ذخیره ارزشیابی در نظر بگیرد. بنابراین، اگر جبران خسارت، مربوط به دارایی یا بدهی باشد که در تاریخ تحصیل، شناسایی شده و به ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل اندازه‌گیری شده است، واحد تحصیل‌کننده باید دارایی جبرانی را در تاریخ تحصیل شناسایی کند و به ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل اندازه‌گیری نماید. برای دارایی جبرانی اندازه‌گیری‌شده به ارزش منصفانه، آثار عدم اطمینان جریانهای نقدی آتی، به دلیل ملاحظات مربوط به قابلیت وصول، در اندازه‌گیری ارزش منصفانه در نظر گرفته می‌شود و ذخیره ارزشیابی جداگانه ضرورتی ندارد (رهنمود بکارگیری مربوط به این موضوع، در بند ب41 ارائه شده است).
28. در برخی شرایط، جبران خسارت ممکن است مربوط به یک دارایی یا یک بدهی باشد که از اصول شناخت یا اندازه‌گیری این استاندارد مستثنی شده است. برای مثال، ممکن است جبران خسارت در ارتباط با بدهی احتمالی باشد که در تاریخ تحصیل شناسایی نشده است، زیرا ارزش منصفانه آن در تاریخ مزبور، به‌گونه‌ای قابل اتکا، قابل اندازه‌گیری نبوده است. همچنین، جبران خسارت ممکن است مربوط به دارایی یا بدهی باشد که براي مثال، از مزایای کارکنان حاصل شده و بر مبنایی غیر از ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل، اندازه‌گیری شده است. در چنين شرایطی، دارایی جبرانی باید با استفاده از مفروضاتي يكسان با مفروضات مورد استفاده در اندازه‌گیری اقلام قابل جبران، که مشمول ارزیابی مدیریت از قابلیت وصول دارایی جبرانی و محدودیت قراردادی مربوط به مبالغ قابل جبران است، شناسایی و اندازه‌گیری شود. رهنمود مربوط به حسابداری دارایی جبرانی پس از تحصیل، در بند 56 ارائه می‌شود.

استثنا از  اصل اندازه‌گیری

حقوق بازتحصیل‌شده

29. واحد تحصیل‌کننده باید ارزش حقوق بازتحصیل‌شده را که به عنوان دارایی نامشهود شناسایی شده است، بر مبنای دوره قراردادی باقیمانده از قرارداد مرتبط، صرف‌نظر از اينكه فعالان بازار برای تعیین ارزش منصفانه قرارداد به تمدید بالقوه آن توجه می‌کنند یا خیر، اندازه‌گيري كند. رهنمود بکارگیری مربوط به این موضوع، در بندهای ب35 و ب36 ارائه می‌شود.

داراییهای نگهداری‌شده برای فروش

30. واحد تحصيل‌كننده بايد دارايي غير‌جاري تحصيل‌شده (يا مجموعه واحد) را كه طبق استاندارد حسابداری 31 دارایيهاي غير‌جاري نگهداري‌شده براي فروش و عمليات متوقف‌شده، در تاريخ تحصيل به عنوان نگهداري‌شده براي فروش طبقه‌بندي كرده است، طبق بند‌هاي 16 تا 19 همان استاندارد، به خالص ارزش فروش اندازه‌گيري كند.

شناخت و اندازه‌گیری سرقفلی یا سود حاصل از خرید زير قيمت

31 .      واحد تحصیل‌کننده باید سرقفلی را در تاریخ تحصیل و با اندازه‌گیری مازاد (الف) بر (ب)، شناسایی کند:

الف.    حاصل جمع:

1. مابه‌ازای انتقال‌يافته اندازه‌گیری‌شده طبق این استاندارد که معمولاً ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل را الزامي مي‌كند (به بند 36 مراجعه شود).
2. مبلغ هرگونه منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده که طبق این استاندارد اندازه‌گیری می‌شود؛ و
3. در ترکیب تجاری مرحله‌ای (به بندهای 40 و 41 مراجعه شود)، ارزش منصفانه منافع مالکانه قبلی واحد تحصیل‌کننده در واحد تحصیل‌شده در تاریخ تحصیل.

ب .      خالص مبالغ داراییهای قابل‌ تشخیص تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده در تاريخ تحصيل كه طبق این استاندارد اندازه‌گيري می‌شود.

32. در یک ترکیب تجاری که واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده (یا مالکان قبلی آن)، تنها منافع مالكانه را مبادله می‌کنند، ممکن است ارزش منصفانه منافع مالكانه واحد تحصیل‌شده در تاریخ تحصیل نسبت به ارزش منصفانه منافع مالكانه واحد تحصیل‌کننده در تاریخ تحصیل، به‌گونه‌ای قابل اتکاتر قابل اندازه‌گیری باشد. در این صورت، واحد تحصیل‌کننده باید مبلغ سرقفلی را با استفاده از ارزش منصفانه منافع مالكانه واحد تحصیل‌شده در تاریخ تحصیل، به جای ارزش منصفانه منافع مالكانه انتقال‌یافته در تاریخ تحصیل، تعیین كند. برای تعیین مبلغ سرقفلی در ترکیب تجاری که در آن مابه‌ازایی منتقل نمی‌شود، واحد تحصیل‌کننده باید از ارزش منصفانه منافع واحد تحصیل‌کننده در واحد تحصیل‌شده در تاریخ تحصیل، به جای ارزش منصفانه مابه‌ازای انتقال‌يافته در تاریخ تحصیل استفاده کند (بند 31(الف)(1)). رهنمود بکارگیری مربوط به این موضوع، در بندهای ب46 تا ب49، ارائه می‌شود).

خریدهای زير قيمت

33. برخی مواقع، ممکن است واحد تحصیل‌کننده خريد زير قيمت انجام دهد، كه نوعي تركيب تجاري است كه در آن مبلغ مندرج در بند 31(ب) بیشتر از مجموع مبالغ مشخص‌شده در بند 31(الف) می‌باشد. اگر پس از بکارگیری الزامات بند 35، آن مبلغ مازاد، باقی مانده باشد، واحد تحصیل‌کننده باید در تاریخ تحصیل، سود حاصل را در صورت سود و زیان شناسایی كند. این سود باید به واحد تحصیل‌کننده منتسب شود.
34. برای مثال، خرید زير قيمت ممکن است در یک ترکیب تجاری واقع شود که در آن، فروشنده بنا بر ضرورت، مجبور به فروش شده باشد. با وجود اين، استثنا از شناخت یا اندازه‌گیری اقلام خاص مطرح در بندهای 22 تا 30 نیز ممکن است منجر به شناخت سود (یا تغییر در مبلغ سود شناسایی‌شده) حاصل از خرید زير قيمت شود.
35. قبل از شناسایی سود حاصل از خريد زير قيمت، واحد تحصیل‌کننده باید مجدداً بررسی كند که آيا تمام داراییهای تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده، به درستی تشخیص داده شده‌اند یا خیر و باید هرگونه دارایی یا بدهی دیگری که در آن بررسی مشخص می‌شود را شناسایی نماید. سپس، واحد تحصیل‌کننده باید شیوه‌های مورد استفاده در اندازه‌گیری مبالغي كه طبق اين استاندارد شناخت آنها در تاريخ تحصيل الزامي است را برای تمام موارد زیر بررسي کند:

الف.  داراييهاي قابل تشخيص تحصیل‌‌شده و بدهيهاي تقبل‌شده؛

ب .   منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده، در صورت وجود؛

پ .   در یک ترکیب تجاری مرحله‌ای، منافع مالكانه قبلی واحد تحصیل‌كننده در واحد تحصیل‌شده؛ و

ت .   مابه‌ازای انتقال‌يافته.

هدف این بررسی، حصول اطمینان از این است که اندازه‌گیریها، ارزش تمام اطلاعات در دسترس در تاریخ تحصیل را بطور مناسب منعكس می‌كند.

مابه‌ازای انتقال‌يافته

36. مابه‌ازای انتقال‌يافته در ترکیب تجاری باید به ارزش منصفانه اندازه‌گیری شود. ارزش منصفانه مابه‌ازای انتقال‌یافته، بايد بر اساس مجموع ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل برای داراييهاي انتقال‌يافته توسط واحد تحصیل‌کننده، بدهیهای تحمل‌شده توسط واحد تحصیل‌کننده به مالکان قبلی واحد تحصیل‌شده و منافع مالكانه منتشرشده توسط واحد تحصیل‌کننده محاسبه شود. مثالهایی از انواع بالقوه مابه‌ازا، شامل نقد، سایر داراییها، فعالیت تجاری یا واحد تجاری فرعی واحد تحصیل‌کننده، مابه‌ازای احتمالي، ابزارهای مالکانه عادی یا ممتاز، اختيار‌هاي معامله، امتیازهای خرید سهام و حقوق اعضاي واحدهای تجاری اشتراکی است.
37. مابه‌ازای انتقال‌یافته می‌تواند شامل داراییها یا بدهیهای واحد تحصیل‌کننده باشد که مبلغ دفتری آنها متفاوت از ارزش منصفانه آنها در تاریخ تحصیل است (برای مثال، داراییهای غیرپولی یا فعالیت تجاری واحد تحصیل‌کننده). در این صورت، واحد تحصیل‌کننده باید داراییها يا بدهیهای انتقال‌یافته را به ارزش منصفانه آنها در تاریخ تحصیل، تجدید اندازه‌گيري و سود یا زیان حاصل را، در صورت وجود، در صورت سود و زیان شناسایی کند. با وجود اين، برخی مواقع، داراییها یا بدهیهای انتقال‌یافته، پس از ترکیب تجاری، در واحد تجاری ترکیب‌شده باقی می‌مانند (براي مثال، به این دلیل که داراییها يا بدهیها، به جای مالکان قبلی به واحد تحصیل‌شده انتقال می‌یابند) و در نتيجه، واحد تحصیل‌کننده کنترل آنها را حفظ مي‌كند. در اين شرایط، واحد تحصیل‌کننده باید داراییها و بدهیهای مزبور را به مبلغ دفتريِ بلافاصله قبل از تاريخ تحصيل، اندازه‌گيري كند و نبايد سود يا زيان مربوط به دارايیها يا بدهيهاي تحت كنترل خود قبل و بعد از تركيب تجاري را در صورت سود و زیان شناسايي نماید.

مابه‌ازای احتمالی

38. مابه‌ازایي كه واحد تحصیل‌کننده در مبادله با واحد تحصیل‌شده انتقال مي‌دهد، شامل هرگونه دارایی یا بدهی ناشی از توافق مابه‌ازای احتمالی است (به بند 36 مراجعه شود). واحد تحصیل‌کننده باید ارزش منصفانه مابه‌ازای احتمالی در تاریخ تحصیل را به عنوان بخشی از مابه‌ازای انتقال‌یافته در مبادله با واحد تحصیل‌شده شناسایی كند.
39. در صورتی که تعهد پرداخت مابه‌ازای احتمالی تعریف ابزار مالی را احراز کند، واحد تحصیل‌کننده باید بر مبنای تعاریف ابزار مالکانه و بدهی مالی مندرج در بند 7 استاندارد حسابداری 36 ابزار‌هاي مالي: ارائه، تعهد مزبور را به عنوان ابزار مالکانه یا بدهی مالی طبقه‌بندی نماید. در صورت تحقق شرایطی خاص، واحد تحصيل‌كننده بايد حق برگشت‌ مابه‌ازاي انتقال‌یافته قبلي را به عنوان دارايي طبقه‌بندی كند. رهنمود مربوط به حسابداری مابه‌ازای احتمالی پس از تحصیل، در بند 57 ارائه می‌شود.

رهنمودهای بيشتر برای بکارگیری روش تحصیل برای انواع خاصی از ترکیبهای تجاری

ترکیب تجاری مرحله‌ای

40. برخی مواقع، واحد تحصیل‌کننده کنترل واحد تحصیل‌شده‌ای را به دست می‌آورد که قبل از تاریخ تحصیل، در آن واحد تحصیل‌شده منافع مالكانه داشته است. برای مثال، در 29 اسفند سال 1X13، واحد تجاری الف 35 درصد منافع فاقد حق کنترل واحد تجاری ب را در اختیار دارد. در آن تاریخ، واحد تجاری الف، 40 درصد دیگر از منافع مالکانه در واحد تجاری ب را خریداری می‌کند كه موجب می‌شود واحد تجاری الف، کنترل واحد تجاری ب را در اختیار گیرد.
41. در ترکیب تجاری مرحله‌ای، واحد تحصیل‌کننده باید منافع مالكانه نگهداری‌‌شده قبلی خود در واحد تحصیل‌‌شده را به ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل، تجدید اندازه‌گیری و سود یا زیان حاصل را، در صورت وجود، در صورت سود و زیان شناسایی کند. در دوره‌های گزارشگری قبل، واحد تحصیل‌کننده ممکن است تغییر در ارزش منافع مالكانه خود در واحد تحصیل‌شده را در ساير اقلام سود و زیان جامع شناسایی کرده باشد. در این صورت، مبلغي كه در ساير اقلام سود و زيان جامع شناسايي می‌شود بايد بر همان مبنایی شناسایی شود كه با فرض واگذاری مستقیم منافع مالكانه نگهداری‌‌شده قبلی توسط واحد تحصیل‌کننده، الزامي می‌شد.

ترکیب تجاری بدون انتقال مابه‌ازا

42. برخی مواقع، واحد تحصیل‌کننده، کنترل واحد تحصیل‌شده را بدون انتقال مابه‌ازا به دست می‌آورد. در چنين ترکیبهايي، روش حسابداری تحصیل برای تركيب تجاري بکار می‌رود. این شرایط، شامل موارد زیر است:

الف.  واحد تحصیل‌شده تعداد کافی از سهام خود را به منظور کسب کنترل توسط سرمایه‌گذار فعلی (واحد تحصیل‌کننده) بازخرید می‌کند.

ب.    حق وتوی اقلیت، که پیش از این مانع کنترل واحد تحصيل‌شده توسط واحد تحصیل‌کننده‌ دارای حق رأی اکثریت می‌شد، لغو شده باشد.

پ .   واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده، توافق کرده باشند که فعالیتهای تجاری خود را تنها از طریق قرارداد ترکیب کنند. واحد تحصیل‌کننده در قبال کنترل واحد تحصیل‌شده مابه‌ازایی منتقل نمی‌کند و در تاریخ تحصیل یا قبل از آن، هیچ‌گونه منافع مالكانه‌ای در واحد تحصیل‌شده ندارد.

43. در یک ترکیب تجاری که تنها از طریق قرارداد ایجاد شده است، واحد تحصیل‌کننده باید مبلغ خالص داراییهای واحد تحصیل‌شده را که طبق این استاندارد شناسایی می‌شود، به مالکان واحد تحصیل‌شده تخصیص دهد. به عبارت دیگر، منافع مالکانه در واحد تحصیل‌شده كه در اختیار اشخاصی غیر از واحد تحصیل‌کننده است، در صورتهای مالی پس از ترکیب واحد تحصیل‌کننده، منافع فاقد حق کنترل محسوب می‌شود؛ حتی اگر نتیجه اين باشد كه تمام منافع مالکانه در واحد تحصیل‌شده، قابل تخصیص به منافع فاقد حق کنترل باشد.

دوره اندازه‌گیری

44. اگر حسابداری اولیه برای ترکیب تجاری، در پایان دوره گزارشگری که ترکیب در آن واقع می‌شود کامل نشده باشد، واحد تحصیل‌کننده باید براي اقلامی که حسابداری آنها کامل نیست، مبالغ غیرقطعی را در صورتهای مالی افشا کند. در دوره اندازه‌گیری، واحد تحصیل‌کننده باید مبالغ غیرقطعی شناسایی‌شده در تاریخ تحصیل را با تسری به گذشته تعدیل کند تا بازتابی از اطلاعات جدید به دست آمده درباره واقعیتها و شرایط موجود در تاریخ تحصیل باشد كه در صورت اطلاع از آن، اندازه‌گیری مبالغ شناسایی‌شده در آن تاریخ، تحت تأثیر قرار مي‌گرفت. در دوره اندازه‌گیری، واحد تحصیل‌کننده باید داراییها یا بدهیهای دیگری را نیز، در صورت به دست آوردن اطلاعات جدید درباره واقعیتها و شرایط موجود در تاریخ تحصیل، شناسایی کند كه در صورت اطلاع از آن، منجر به شناخت داراییها و بدهیها در آن تاريخ مي‌شد. به محض اینکه واحد تحصيل‌كننده، به اطلاعاتي درباره واقعیتها و شرایط موجود در تاريخ تحصيل دست یابد یا به اين نتيجه برسد كه اطلاعات بيشتر قابل دستيابي نيست، دوره اندازه‌گيري به پايان مي‌رسد. با وجود اين، دوره اندازه‌گیری نباید فراتر از یک سال از تاریخ تحصیل باشد.
45. دوره اندازه‌گيري، دوره پس از تاریخ تحصیل است كه واحد تحصیل‌کننده ممکن است در آن دوره، مبالغ غیرقطعی شناسایی‌شده برای ترکیب‌ تجاری را تعدیل کند. دوره اندازه‌گیری، برای واحد تحصیل‌کننده زمان معقولی جهت کسب اطلاعات ضروری برای تشخيص و اندازه‌گیری موارد زیر در تاريخ تحصيل، طبق الزامات این استاندارد فراهم می‌آورد:

 

الف.  داراییهای قابل تشخیص تحصيل‌شده، بدهیهای تقبل‌شده و منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده؛

ب.    مابه‌ازای انتقال‌يافته در قبال واحد تحصیل‌شده (یا سایر مبالغ مورد استفاده در اندازه‌گیری سرقفلی)؛

پ.    در ترکیب تجاری مرحله‌ای، منافع مالكانه نگهداری‌شده قبلي واحد تحصيل‌كننده در واحد تحصیل‌شده؛ و

ت.    سرقفلی یا سود ناشی از خرید زير قيمت.

46. واحد تحصیل‌کننده در تعیین اینکه اطلاعات کسب‌شده پس از تاریخ تحصیل باید منجر به تعدیل مبالغ غیرقطعی شناسایی‌شده شود یا اینکه اطلاعات مزبور ناشي از رویدادهای واقع‌شده پس از تاریخ تحصیل است، باید تمام عوامل مربوط را در نظر بگیرد. عوامل مربوط شامل تاریخ کسب اطلاعات بيشتر و توان واحد تحصیل‌کننده براي ارائه دلیل مشخص جهت تغییر در مبالغ غیرقطعی است. احتمال اینکه اطلاعات کسب‌شده در مدت کوتاهی پس از تاریخ تحصیل، نسبت به اطلاعات کسب‌شده در مدت چند ماه پس از تاریخ تحصیل، شرایط تاریخ تحصیل را بهتر منعكس كند، بیشتر است. برای مثال، فروش دارایی به شخص ثالث در مدت کوتاهی پس از تاریخ تحصیل، به مبلغی که به میزان قابل ملاحظه‌ای متفاوت از ارزش منصفانه غیرقطعی اندازه‌گيري‌شده در آن تاریخ است، احتمالاً نشان‌دهنده خطایي در مبلغ غیرقطعی است، مگر اینکه بتوان رویدادی را تشخیص داد که منجر به تغییر ارزش منصفانه دارايي شده باشد.
47. واحد تحصیل‌کننده، افزایش (کاهش) در مبلغ غیرقطعی شناسایی‌شده برای دارایی قابل تشخیص (بدهی) را از طریق کاهش (افزایش) سرقفلی شناسایی می‌کند. با وجود اين، اطلاعات جدید به دست آمده در دوره اندازه‌گیری، ممکن است برخی مواقع منجر به تعدیل مبلغ غیرقطعی بيش از یک دارایی یا بدهی گردد. برای مثال واحد تحصیل‌کننده ممکن است بابت پرداخت خسارتهای ناشی از وقوع حادثه‌ در یکی از تأسیسات واحد تحصیل‌شده که تمام یا بخشی از آن تحت پوشش بیمه‌نامه بیمه مسئولیت واحد تحصیل‌شده است، یک بدهی را پذیرفته باشد. در صورتي كه در دوره اندازه‌گیری، واحد تحصیل‌کننده اطلاعات جدیدی درباره ارزش منصفانه بدهی در تاریخ تحصیل به دست آورد، تعدیل سرقفلی ناشی از تغییر در مبلغ غیرقطعی شناسایی‌شده برای بدهی (تمام یا بخشی از آن)، از طریق تعدیل متقابل سرقفلی ناشی از تغییر در مبلغ غیرقطعی شناسایی‌شده بابت ادعاي دريافتني از بيمه‌گر، تهاتر می‌شود.
48. در دوره اندازه‌گیری، واحد تحصیل‌کننده باید تعدیلات در مبالغ غیرقطعی را به‌گونه‌ای شناسایی كند که گويي حسابداری ترکیب تجاری، در تاریخ تحصیل تكميل شده است. بنابراین، واحد تحصیل‌کننده باید در اطلاعات مقایسه‌ای دوره‌های قبل ارائه‌شده در صورتهای مالی، شامل تغییر در استهلاک یا سایر آثار سود و زیانی شناسایی‌شده در تکمیل حسابداری اولیه، در صورت نیاز تجدیدنظر کند.
49. پس از پایان دوره‌ اندازه‌گیری، واحد تحصیل‌کننده باید تنها به منظور اصلاح اشتباهات طبق استاندارد حسابداری 34 رويه‌های حسابداری، تغییر در برآوردهای حسابداری و اشتباهات، در حسابداری ترکیب تجاری تجدیدنظر کند.

تعیین اجزای معامله ترکیب تجاری

50. واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده، ممکن است پیش از شروع مذاکرات مربوط به ترکیب تجاری، روابط قبلي یا توافق دیگری با یکدیگر داشته باشند یا در طول مذاکرات، به توافقی جدا از ترکیب تجاری دست یابند. در هریک از این وضعیتها، واحد تحصیل‌کننده باید هرگونه مبلغی که بخشی از مبلغ مبادله‌شده بين واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده (یا مالکان قبلی آن) در تركيب تجاري نمی‌باشد، یعنی مبالغی که بخشی از مبادله با واحد تحصیل‌شده نيست را مشخص کند. واحد تحصیل‌کننده به عنوان بخشی از بکارگیری روش تحصیل، تنها باید مابه‌ازای انتقال‌یافته در قبال واحد تحصیل‌شده و داراییهای تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده در ازای واحد تحصیل‌شده را شناسایی کند. معاملات جداگانه باید طبق استانداردهای حسابداری مربوط به حساب منظور شود.
51. معامله‌ای که قبل از تركيب، توسط واحد تحصيل‌کننده یا از طرف آن یا اساساً در جهت منافع واحد تحصيل‌كننده یا واحد تجاری ترکیب‌شده، و نه اساساً در جهت منافع واحد تحصيل‌شده (يا مالكان قبلی آن) انجام شده باشد، احتمالاً معامله‌ای جداگانه‌ محسوب می‌شود. موارد زیر مثالهایی از معاملات جداگانه‌ای است که در بکارگیری روش تحصیل، نبايد در نظر گرفته شود:

الف.  معامله‌ای که در عمل، روابط قبلی موجود بين واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده را تسویه می‌کند؛

ب.    معامله‌ای که منجر به پرداخت حقوق و مزایا به کارکنان یا مالکان قبلي واحد تحصیل‌‌شده، بابت خدمات آتی می‌شود؛ و

پ.    معامله‌اي كه منجر به جبران مخارج مرتبط با تحصيل واحد تحصيل‌کننده، توسط واحد تحصیل‌شده یا مالکان قبلی آن می‌شود.

رهنمود بکارگیری مربوط به این موضوع، در بندهای ب50 تا ب55 ارائه می‌شود.

مخارج مرتبط با تحصیل

52. مخارج مرتبط با تحصیل، مخارجی است که واحد تحصیل‌کننده براي انجام ترکیب تجاری متحمل می‌شود. اين مخارج شامل حق‌الزحمه واسطه‌گران، مخارج مشاوره، مخارج قانونی، مخارج حسابداری، ارزشیابی و سایر حق‌الزحمه‌های حرفه‌ای یا مشاوره، مخارج عمومی و اداری شامل مخارج نگهداري دایره تحصیل درون‌سازمانی، و مخارج ثبت و انتشار اوراق بدهی و اوراق مالکانه است. واحد تحصیل‌کننده باید مخارج مرتبط با تحصیل را در دوره تحمل مخارج و دریافت خدمات، به عنوان هزینه به حساب منظور کند؛ به استثناي مخارج انتشار اوراق بدهی یا اوراق مالکانه که باید طبق استاندارد حسابداری 36 شناسایی شود.

اندازه‌گیری و حسابداری پس از تحصیل

53. بطور کلی، واحد تحصیل‌کننده باید داراییهای تحصیل‌شده، بدهیهای تقبل‌شده یا تحمل‌شده و ابزارهای مالکانه منتشرشده در ترکیب تجاری را پس از تحصیل، طبق سایر استانداردهای حسابداری مربوط برای آن اقلام، با توجه به ماهیت آنها، اندازه‌گیری و به حساب منظور کند. با این وجود، این استاندارد برای داراییهای تحصیل‌شده، بدهیهای تقبل‌شده يا تحمل‌شده و ابزارهای مالکانه منتشرشده در یک ترکیب تجاری که در زیر به آنها اشاره شده است، رهنمود اندازه‌گیری و حسابداری پس از تحصيل را ارائه می‌کند:

الف.    حقوق بازتحصیل‌شده؛

ب .      بدهیهای احتمالی شناسایی‌شده در تاریخ تحصیل؛

پ .      داراییهای جبرانی؛ و

ت .      مابه‌ازای احتمالی.

رهنمود بکارگیری مربوط به این موضوع، در بند ب56 ارائه می‌شود.

حقوق بازتحصیل‌شده

54. حقوق بازتحصیل‌شده که به عنوان دارایی نامشهود شناسایی می‌شود، باید در دوره قراردادی باقیمانده از قرارداد که این حقوق اعطا شده است، مستهلک شود. واحد تحصیل‌کننده در صورتی که بعداً حقوق بازتحصیل‌شده را به شخص ثالث بفروشد، باید مبلغ دفتری دارایی نامشهود را در تعیین سود یا زیان فروش لحاظ کند.

بدهیهای احتمالی

55. پس از شناخت اولیه و تا زمان تسويه، فسخ یا انقضاي بدهی، واحد تحصیل‌کننده باید بدهی احتمالی شناسایی‌شده در ترکیب تجاری را به مبلغي که طبق استاندارد حسابداری 4 قابل شناسایی است، اندازه‌گیری کند.

داراییهای جبرانی

56. در پايان هر دوره ‌گزارشگري بعدی، واحد تحصيل‌كننده بايد دارايي جبراني شناسایی‌شده در تاريخ تحصيل را بر همان مبنای دارایی يا بدهی قابل جبران، با در نظر گرفتن محدوديتهای قراردادی مربوط به مبلغ آن، اندازه‌گيري كند و براي دارايي جبراني كه بعداً به ارزش منصفانه اندازه‌گيري نمي‌شود، ارزيابي مديريت از قابليت وصول دارايي جبراني، مبناي انداز‌ه‌گيري ‌باشد. واحد تحصیل‌کننده باید دارایی جبرانی را تنها زمانی قطع شناخت کند که دارایی را دريافت کرده باشد، آن را فروخته باشد یا به طریقی دیگر، حق نسبت به آن را از دست داده باشد.

مابه‌ازای احتمالی

57. برخي تغییرات در ارزش منصفانه مابه‌ازای احتمالی که واحد تحصیل‌کننده پس از تاریخ تحصیل شناسایی می‌کند، ممكن است در نتیجه اطلاعات بيشتري باشد که واحد تحصیل‌کننده پس از آن تاریخ، درباره واقعیتها و شرایط موجود در تاریخ تحصیل به دست می‌آورد. طبق بندهای 44 تا 48، چنین تغییراتی، تعدیلات دوره اندازه‌گیری محسوب می‌شود. با وجود اين، تغییرات ناشی از رویدادهای پس از تاریخ تحصیل، مانند دستیابی به سود هدف، دستیابی به قیمت تعیین‌شده برای سهام یا دستیابی به نقطه عطف پروژه تحقیق و توسعه، تعدیلات دوره اندازه‌گیری محسوب نمي‌شود. واحد تحصیل‌کننده باید تغییرات در ارزش منصفانه مابه‌ازای احتمالی را که تعدیلات دوره اندازه‌گیری نیست، به شرح زیر به حساب منظور کند:

الف.  مابه‌ازای احتمالی طبقه‌بندی‌شده به عنوان حقوق مالکانه، نباید تجديد اندازه‌گیری شود و تسویه بعدی آن باید در حقوق مالکانه منظور شود.

ب.    سایر مابه‌ازاهای احتمالی باید در هر تاریخ گزارشگری، به ارزش منصفانه اندازه‌گيري شوند.

افشا

58. واحد تحصيل‌كننده بايد اطلاعاتي افشا كند كه استفاده‌كنندگان صورتهای مالي بتوانند ماهيت و اثر مالي یک تركيب تجاري را كه در زمانهاي زير به وقوع مي‌پيوندد، ارزيابي كنند:

الف.           طي دوره گزارشگري جاري؛ يا

ب.             پس از پايان دوره گزارشگري، اما قبل از تأييد صورتهای مالي براي انتشار.

59. برای دستيابي به هدف مندرج در بند 58، واحد تحصیل‌کننده باید اطلاعات مشخص‌شده در بندهای ب57 تا ب59 را افشا کند.
60. 60. واحد تحصیل‌کننده باید اطلاعاتی افشا کند که استفاده‌کنندگان صورتهای مالی بتوانند آثار مالی تعدیلات شناسایی‌شده در دوره گزارشگری جاري را كه به ترکیبهای تجاری واقع‌شده طی دوره‌ و دوره‌‌های گزارشگری قبل مربوط می‌شود، ارزیابی کنند.
61. براي دستیابی به هدف مندرج در بند 60، واحد تحصیل‌کننده باید اطلاعات مشخص‌شده در بند ب60 را افشا كند.
62. اگر موارد افشای مندرج در این استاندارد و سایر استانداردهای حسابداری، اهداف تعیین‌شده در بندهای 58 و 60 را تأمين نكند، واحد تحصیل‌کننده باید اطلاعات ضروری بيشتر برای دستیابی به آن اهداف را افشا کند.

کنارگذاری استاندارد حسابداری 19 (1384)

63. این استاندارد، جايگزين استاندارد حسابداری 19 ترکیبهای تجاری (تجدیدنظرشده 1384) می‌شود.

تاریخ اجرا

64. الزامات‌ اين‌ استاندارد در مورد كليه‌ صورتهاي‌ مالي‌ كه‌ دوره‌ مالي‌ آنها از تاريخ‌ 1/1/1400 و بعد از آن‌ شروع‌ مي‌شود، لازم‌الاجراست‌.

مطابقت با استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی

65. به استثنای الزام بند ب56(الف) این استاندارد که سرقفلی را به مبلغ شناسایی‌شده در تاریخ تحصیل پس از کسر استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته اندازه‌گیری می‌کند، با اجراي‌ الزامات‌ اين‌ استاندارد، مفاد استاندارد بین المللی گزارشگری مالی 3 ترکیبهای تجاری (ویرایش 2018) نيز رعايت‌ مي‌شود. طبق استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی 3، سرقفلی به مبلغ شناسایی‌شده در تاریخ تحصیل پس از کسر کاهش ارزش انباشته اندازه‌گیری می‌شود.

 

 

پيوست الف

اصطلاحات تعریف‌شده

اين پيوست، بخش جدانشدنی اين استاندارد حسابداری است.

واحد تحصیل‌شده		فعالیت یا فعالیتهای تجاری که واحد تحصیل‌کننده، در ترکیب تجاری کنترل آن را به دست می‌آورد.
واحد تحصیل‌کننده	واحد تجاری که کنترل واحد تحصیل‌شده را به دست می‌آورد.
تاریخ تحصیل		تاریخی که واحد تحصیل‌کننده، کنترل واحد تحصیل‌شده را به دست می‌آورد.
فعالیت تجاری	مجموعه‌اي یکپارچه از فعالیتها و داراییهایی که به قصد کسب بازده به شکل سود تقسیمی، مخارج کمتر یا منافع اقتصادی دیگری که بطور مستقیم عاید سرمایه‌گذاران یا سایر مالکان، اعضا یا مشارکت‌کنندگان خواهد شد، از قابلیت هدایت و مدیریت برخوردار است.
ترکیب تجاری	معامله یا رویداد دیگری که در آن، واحد تحصیل‌کننده کنترل یک یا چند فعالیت تجاری را بدست می‌آورد. برخی مواقع، معاملاتی که به عنوان ”ادغامهای واقعی“ یا ”ادغام معادلها“ ناميده مي‌شوند نیز ترکیب تجاری محسوب می‌گردند، زیرا اين اصطلاح در این استاندارد استفاده شده است.
مابه‌ازای احتمالی	بطور معمول، مابه‌ازای احتمالی تعهد واحد تحصیل‌کننده برای انتقال داراییها یا منافع مالكانه بيشتر به مالکان قبلی واحد تحصیل‌شده به ‌عنوان بخشی از مبادله انجام‌شده بابت کنترل واحد تحصیل‌شده، در صورت وقوع رویدادهای آتی معین یا احراز شرایطی خاص است. با وجود اين، مابه‌ازای احتمالی همچنین ممكن است به واحد تحصیل‌کننده حق استرداد مابه‌ازای انتقالی قبلی را در صورت احراز شرایطی خاص بدهد.
منافع مالکانه	در این استاندارد، منافع مالکانه درسطح وسیعی مورد استفاده قرار گرفته است که معنای آن، منافع مالکیت در واحدهای تجاري تحت مالکیت سرمایه‌گذاران و منافع مالک، اعضا یا مشارکت‌کنندگان واحد‌هاي تجاري اشتراکی می‌باشد.

 

ارزش منصفانه

ارزش منصفانه قيمتي است که برای فروش یک دارایی یا انتقال یک بدهی در معامله‌ای متعارف بین فعالان بازار، در تاریخ اندازه‌گیری قابل دریافت یا قابل پرداخت خواهد بود.

 

سرقفلی	یک دارایی که بیانگر منافع اقتصادی آتی ناشی از سایر داراییهای تحصیل‌شده در ترکیب تجاری است که امکان تشخیص و شناسایی جداگانه آنها وجود ندارد.
قابل تشخیص	دارایی در صورتی قابل تشخیص است که شرایط زیر را داشته باشد: الف.  قابل تفکیک باشد، یعنی قابلیت جدا شدن یا تفکیک از واحد تجاری و فروش، انتقال، اعطای امتياز، اجاره یا مبادله به صورت انفرادی یا همراه با قرارداد دارایی قابل تشخیص یا بدهی مربوط را، صرف‌نظر از تمایل واحد تجاری به انجام این کار، داشته باشد؛ یا ب .   ناشی از حقوق قراردادی یا سایر حقوق قانونی باشد، صرف‌نظر از اينكه حقوق مزبور، قابل انتقال یا قابل تفکیک از واحد تجاری یا سایر حقوق و تعهدات باشد.
دارایی نامشهود	یک دارایی قابل تشخیص غیرپولی که فاقد ماهیت عینی است.
واحد تجاری اشتراکی	یک واحد تجاری (به غیر از واحد تجاری تحت مالکیت سرمایه‌گذاران) که سود تقسیمی، مخارج کمتر یا منافع اقتصادی دیگری را بطور مستقیم برای مالکان، اعضا یا مشارکت‌کنندگان آن فراهم می‌آورد. برای مثال، تعاونیهای اعتباری و شرکتهای تعاوني، همگی واحد‌هاي تجاري اشتراکی هستند.
منافع فاقد حق کنترل	حقوق مالكانه در واحد تجاری فرعی که بطور مستقیم یا غیرمستقیم، قابل انتساب به واحد تجاری اصلی نیست.
مالکان	برای مقاصد این استاندارد، مالکان بطور کلی شامل دارندگان منافع مالكانه واحدهای تجاری تحت مالکیت سرمایه‌گذاران و مالکان یا اعضا يا مشارکت‌کنندگان واحدهای تجاري اشتراکی است.

 

پيوست ب

رهنمود بکارگیری

این پیوست، بخش جدانشدنی این استاندارد حسابداری است.

ترکیب تجاری واحدهای تجاری تحت کنترل واحد (بکارگیری بند 2(پ))

ب1.  این استاندارد برای ترکیب تجاری واحد‌هاي تجاري یا فعالیتهای تجاری تحت کنترل واحد کاربرد ندارد. یک ترکیب تجاری که شامل واحدهای تجاری یا فعالیتهای تجاری تحت کنترل واحد است، ترکیب تجاری است که در آن، تمام واحدهای تجاری یا فعالیتهای تجاری ترکیب‌شونده، در نهایت توسط همان شخص يا اشخاص قبل و بعد از ترکیب تجاری کنترل می‌شوند و آن کنترل، موقتی نیست.

ب2.  گروهی از افراد زمانی باید به عنوان کنترل‌کننده یک واحد تجاری تلقی شوند که در نتیجه توافقهای قراردادی، به صورت جمعي قدرت راهبری سیاستهای مالی و عملیاتی آن را داشته باشند؛ به‌گونه‌ای که از فعالیتهاي آن منافعی کسب كنند. بنابراین، یک ترکیب تجاری در صورتی خارج از دامنه کاربرد این استاندارد است که همان گروه از افراد، در نتیجه توافقهای قراردادی، قدرت جمعي نهايي براي راهبری سیاستهای مالی و عملیاتی هر یک از واحدهای تجاری ترکیب‌شونده را داشته باشند؛ به‌گونه‌ای که از فعالیتهای آن منافعي كسب ‌كنند و قدرت جمعی نهایی، موقتی نباشد.

ب3.  واحد تجاری ممکن است تحت کنترل فرد یا گروهی از افراد باشد که به موجب توافقی قراردادی با یکدیگر فعالیت می‌‌كنند و آن فرد یا گروه مشمول الزامات گزارشگری مالی استانداردهای حسابداری نباشد. بنابراین، تهیه صورتهای مالی تلفیقی طبق استانداردهای حسابداری برای این واحدها الزامی نیست.

ب4.  میزان منافع فاقد حق کنترل در هر یک از واحدهای تجاری تركيب‌شونده، قبل و بعد از ترکیب تجاری، در تعیین اينكه تركيب شامل واحدهای تجاري تحت کنترل واحد است يا خير، مربوط نیست. همچنین، این واقعیت که یکی از واحدهای تجاری ترکیب‌شونده، یک واحد تجاری فرعی است که از صورتهای مالی تلفیقی مستثني شده است، در تعیین اينكه تركيب شامل واحدهای تجاري تحت کنترل واحد است یا خیر، مربوط نیست.

تشخیص ترکیب تجاری (بکارگیری بند 4)

ب5.  این استاندارد ترکیب تجاری را به عنوان معامله یا رویداد دیگری تعریف می‌کند که در آن، واحد تحصيل‌كننده كنترل يك يا چند فعاليت تجاري را به دست می‌آورد. واحد تحصیل‌کننده ممکن است کنترل واحد تحصیل‌شده‌‌ را به روشهای مختلف به دست آورد، برای مثال:

الف.  از طریق انتقال نقد، معادلهای نقد یا داراییهای دیگر (شامل خالص داراییهای تشکیل‌دهنده یک فعالیت تجاری)؛

ب .   از طريق تحمل بدهیها؛

پ.    از طريق انتشار منافع مالكانه؛

ت.    از طريق ارائه بیش از یک نوع مابه‌ازا؛ یا

ث.    بدون انتقال مابه‌ازا، از جمله تنها از طریق قرار‌داد (به بند 42 مراجعه شود).

ب6.  ترکیب تجاری ممکن است به دلایل قانونی، مالیاتی یا دلایل دیگر، به شیوه‌های مختلفی كه شامل موارد زير است، اما محدود به این موارد نمی‌شود، سازماندهی شده باشد:

الف.  یک یا چند فعالیت تجاری به واحدهای تجاری فرعی واحد تحصیل‌کننده تبديل شوند یا خالص داراییهای یک یا چند فعالیت تجاری، بطور قانونی در واحد تحصیل‌کننده ادغام شود؛

ب .   یک واحد تركيب‌شونده، خالص داراییهای خود را، یا مالکان آن، منافع مالكانه خود را به واحد تركيب‌شونده دیگر یا مالکان آن انتقال دهند؛

پ .   تمام واحدهای ترکیب‌شونده، خالص داراییهای خود را، یا مالکان آن واحدهای تجاری، منافع مالكانه خود را به واحد تجاری تازه تأسیس، منتقل كنند (برخی مواقع، ادغام واحدهای تجاری کوچک یا معامله یکپارچه‌سازی نامیده می‌شود)؛ و

ت .   گروهی از مالکان قبلی یکی از واحدهای تركيب‌شونده، کنترل واحد تركيب‌شده را به دست آورند.

تعریف فعالیت تجاری (بكارگيري بند 4)

ب7.  فعالیت تجاری متشكل از ورودیها و فرایندهای بکار گرفته شده برای آن ورودیها است که توانایی ایجاد خروجیها را دارد. اگرچه فعالیتهای تجاری معمولاً دارای خروجیهایی هستند، اما براي اينكه مجموعه‌ای يكپارچه، فعاليت تجاري محسوب شود، الزامی به وجود خروجیها نیست. سه عنصر یک فعالیت تجاری به صورت زیر تعریف می‌شود:

الف.  ورودی: هرگونه منبع اقتصادی که اگر يك يا چند فرايند برای آن بكار گرفته شود، خروجیها را ايجاد ‌كند يا قابلیت ايجاد خروجی را داشته باشد. مثالهایی در این زمینه شامل داراییهای غیرجاری (از جمله داراییهای نامشهود یا حقوق استفاده از داراییهای غیرجاری)، دارايي فکری، توانایی دسترسی به مواد خام یا حقوق و کارکنان مورد نیاز است.

ب .   فرایند: هر سیستم، استاندارد، پروتکل، میثاق یا قاعده‌ای که بکارگیری آن برای یک یا چند داده ورودی، خروجیها را ایجاد کند يا قابلیت ایجاد خروجیها را داشته باشد. مثالهایی در این زمینه، شامل فرایند‌هاي مدیریت راهبردی، فرایند‌هاي عملیاتی و فرایند‌هاي مدیریت منابع است. این فرایندها بطور معمول مستند می‌شوند، اما نیروی کار سازمان‌یافته‌ای كه دارای مهارتها و تجارب لازم است، با پیروی از قواعد و میثاقها می‌تواند فرایندهای لازم را که قابليت بکارگیری برای ورودیها به منظور ايجاد خروجیها را دارند، ایجاد کند (سیستمهای حسابداری، تهيه صورتحساب، حقوق و دستمزد و سیستمهای اداری دیگر، معمولاً فرایندهای بکار گرفته شده برای ایجاد خروجی محسوب نمی‌شوند).

پ.    خروجی: نتیجه ورودیها و فرایندهای بکار گرفته شده برای آن ورودیها كه بازده را به شكل سود تقسیمی، مخارج كمتر یا منافع اقتصادی دیگر، بطور مستقیم برای سرمایه‌گذاران یا سایر مالکان، اعضا یا مشارکت‌کنندگان فراهم می‌کند يا قابلیت فراهم کردن آن را دارد.

ب8.  برای اینکه مجموعه‌ یکپارچه‌ای از فعالیتها و داراییها، در راستای دستیابی به اهداف معین، از قابلیت هدایت شدن و مدیریت شدن برخوردار باشند، دو عنصر اساسی لازم است (ورودیها و فرایندهای بکار گرفته شده برای آن ورودیها) که با یکدیگر برای ایجاد خروجیها استفاده می‌شوند یا استفاده خواهند شد. با وجود اين، در صورتي که فعالان بازار از قابلیت تحصيل فعالیت تجاری و ادامه توليد خروجیها، براي مثال، از طریق يكپارچه‌سازي فعاليت تجاری با ورودیها و فرایندهای خود برخوردار باشند، لزومی ندارد که فعالیت تجاری شامل تمام ورودیها یا فرایندهای مورد استفاده فروشنده در عملیات آن فعالیت تجاری باشد.

ب9.  ماهیت عناصر یک فعالیت تجاری، برحسب صنعت و ساختار عملیات (فعالیتهای) واحد تجاری، شامل ميزان توسعه واحد تجاری، متفاوت است. فعالیتهای تجاری موجود، اغلب دارای انواع متفاوتي ورودی، فرایند و خروجی هستند، در حالی که فعالیتهای تجاری جدید، اغلب ورودیها و فرایندهای كم و گاهی تنها یک خروجی (محصول) دارند. تقریباً تمام فعالیتهای تجاری دارای بدهی نیز هستند، اما ضرورتی ندارد که یک فعالیت تجاری حتماً دارای بدهی باشد.

ب10. ممکن است یک مجموعه یکپارچه از فعالیتها و داراییها، در مرحله توسعه دارای خروجی نباشد. در صورتي كه خروجی وجود نداشته باشد، واحد تحصیل‌کننده باید سایر عوامل را برای تعیین اینکه این مجموعه، فعالیت تجاری است یا خیر، در نظر بگیرد. اين عوامل شامل موارد زیر است، اما محدود به این موارد نمی‌شود:

الف . آیا فعالیتهای اصلی برنامه‌ریزی‌‌‌شده را آغاز کرده است؟

ب .   آیا از کارکنان، دارايي فکری و سایر ورودیها و فرایندهای قابل استفاده برای ورودیها برخوردار است؟

پ .   آیا به دنبال برنامه‎ریزی برای توليد خروجیها می‌باشد؟ و

ت .   آیا دسترسی به مشتریاني كه خروجیها را خريداري خواهند کرد، امکانپذیر است؟

ضرورتی ندارد که تمام اين عوامل وجود داشته باشند تا مجموعه یکپارچه معینی از فعالیتها و داراییها، در مرحله توسعه واجد شرايط فعاليت تجاري شود.

ب11. تعیین اينكه مجموعه معینی از داراییها و فعالیتها، فعاليت تجاري محسوب می‌شود یا خیر، بايد مبتنی بر این باشد كه آيا این مجموعه یکپارچه، این قابلیت را دارد که به عنوان فعالیت تجاری، توسط فعالان بازار هدایت و مدیریت شود یا خیر. بنابراین، در ارزیابی اینکه مجموعه‌اي معین، فعالیت تجاری محسوب می‌شود یا خیر، این موضوع که فروشنده مجموعه را به عنوان یک فعاليت تجاري اداره کرده است یا اینکه واحد تحصیل‌کننده تمایل به اداره مجموعه به عنوان یک فعالیت تجاری دارد، مربوط نیست.

ب12. در صورت نبود شواهد نقض‌كننده، مجموعه معینی از داراییها و فعالیتها که در آن سرقفلی وجود دارد، باید به عنوان یک فعالیت تجاری تلقی شود. با وجود این، ضرورت ندارد که فعالیت تجاری دارای سرقفلی باشد.

تشخیص واحد تحصیل‌کننده (بکارگیری بندهای 7 و 8)

ب13. رهنمود مندرج در استاندارد حسابداری 39 (مصوب 1398)، بايد براي تشخیص واحد تحصيل‌كننده، یعنی واحد تجاري كه كنترل واحد تحصيل‌شده را به دست مي‌آورد، بكار گرفته شود. در صورتي كه تركيب تجاري واقع شده باشد اما بكارگيري رهنمود مندرج در استاندارد حسابداری 39 (مصوب 1398) به روشنی مشخص نكند که كدام يك از واحد‌هاي ترکیب‌شونده، ‍واحد تحصيل‌كننده است، باید عوامل مندرج در بند‌هاي ب14 تا ب18، در تعيين واحد تحصيل‌كننده مدنظر قرار گيرد.

ب14. در یک ترکیب تجاری که اساساً از طریق انتقال نقد یا سایر داراییها یا تحمل بدهی انجام می‌شود، واحد تحصیل‌کننده معمولاً واحد تجاری است که نقد یا سایر داراییها را انتقال می‌دهد يا متحمل بدهی می‌شود.

ب15. در یک ترکیب تجاری که اساساً از طریق مبادله منافع مالكانه انجام می‌شود، واحد تحصیل‌کننده معمولاً واحد تجاری است که منافع مالكانه منتشر می‌کند. با وجود اين، در برخی ترکیبهای تجاری که معمولاً ”تحصیل معکوس“ نامیده می‌شود، واحد تجاری ناشر، واحد تحصیل‌شده است. بندهای ب19 تا ب27 ، رهنمودهای مربوط به حسابداری تحصیل معکوس را ارائه مي‌کند. همچنین برای تشخيص واحد تحصیل‌کننده در ترکیب تجاری انجام‌شده از طریق مبادله منافع مالکانه، باید سایر واقعیتها و شرایط مربوط مورد توجه قرار ‌گیرد که شامل موارد زیر است:

الف.  حق رأی نسبی در واحد ترکیب‌شده پس از ترکیب تجاری- واحد تحصیل‌کننده معمولاً واحد ترکیب‌شونده‌اي است که مالکان آن به عنوان یک گروه، بیشترین بخش از حق رأی در واحد ترکیب‌شده را حفظ یا دریافت می‌‌کنند. در تعیین اينكه كدام گروه از مالکان، بیشترین حق رأی را حفظ یا دریافت می‌کند، واحد تجاری باید وجود هرگونه مورد غیرعادی یا خاص درباره توافقهای حق رأی و اختیار معامله، امتیاز خرید سهام یا اوراق بهادار قابل تبدیل را در نظر بگیرد.

ب .   وجود یک حق رأی اقلیت بزرگ در واحد تركيب‌شده در صورتی که مالک يا گروه سازمان‌یافته دیگری از مالكان، حق رأی قابل ملاحظه‌ای نداشته باشند- واحد تحصیل‌کننده معمولاً واحد تركيب‌شونده‌اي است که مالک یا گروه سازمان‌یافته مالکان آن، دارای بيشترين حق رأی اقلیت در واحد تركيب‌‌شده هستند.

پ .   ترکیب ارکان اداره‌کننده واحد تركيب‌شده- واحد تحصیل‌کننده معمولاً واحد تركيب‌شونده‌اي است که مالکان آن، توانایی انتخاب یا انتصاب یا برکناری اكثريت اعضای ارکان اداره‌کننده واحد تركيب‌شده را دارند.

ت.    ترکیب مدیریت ارشد واحد تركيب‌شده- واحد تحصیل‌کننده معمولاً واحد تركيب‌شونده‌اي است که مدیریت (پیشین) آن، بر مدیریت واحد تركيب‌شده تسلط دارد.

ث.    شرایط مبادله منافع مالكانه- واحد تحصیل‌کننده، معمولاً واحد تركيب‌شونده‌اي است که مبلغی مازاد بر ارزش منصفانه قبل از ترکیب منافع مالكانه واحد یا واحدهای تركيب‌شونده دیگر، پرداخت می‌کند.

ب16. واحد تحصیل‌کننده معمولاً واحد ترکیب‌شونده‌اي است که اندازه نسبی آن (كه برای مثال، بر حسب داراییها، درآمدها یا سود اندازه‌گیری می‌شود) به میزان قابل ملاحظه‌ای بیشتر از واحد یا واحدهای تركيب‌شونده ديگر است.

ب17. در ترکیب تجاری متشکل از بیش از دو واحد تجاری، برای تعیین واحد تحصیل‌کننده، بايد علاوه بر ساير موارد، ملاحظات مربوط به اينكه كدام يك از واحد‌هاي تركيب‌شونده تركيب را شروع کرده‌ است و اندازة نسبي واحد‌‌هاي تركيب‌شونده، مدنظر قرار گیرد.

ب18. واحد تجاری جدید تشکیل‌شده در نتیجه ترکیب تجاری، لزوماً واحد تحصیل‌کننده نیست. اگر واحد تجاری جديد برای انجام ترکیب تجاری، منافع مالکانه منتشر كند، یکی از واحدهای ترکیب‌شونده که قبل از ترکیب تجاری وجود داشته است، باید با بكارگيري رهنمود مندرج در بندهای ب13 تا ب17، به عنوان واحد تحصیل‌کننده در نظر گرفته شود. در مقابل، واحد تجاري جدید که نقد یا سایر داراییها را به عنوان مابه‌ازا منتقل می‌کند یا متحمل بدهی می‌شود، ممکن است واحد تحصیل‌کننده باشد.

تحصیل معکوس

ب19. تحصیل معکوس زمانی واقع می‌شود که واحد تجاری ناشر اوراق بهادار (واحد تحصیل‌کننده قانونی)، از نظر حسابداری و بر مبناي رهنمود مندرج در بندهای ب13 تا ب18، به عنوان واحد تحصیل‌شده تشخيص داده مي‌شود. یک واحد تجاري که منافع مالكانه آن تحصیل می‌شود (واحد تحصیل‌شده قانونی)، از نظر حسابداری باید واحد تحصیل‌کننده باشد تا معامله، به عنوان تحصيل معکوس در نظر گرفته شود. برای مثال، برخی مواقع، تحصیل معکوس زمانی واقع می‌شود که یک واحد تجاری که سهامی عام نیست، در نظر دارد به واحد تجاری سهامی عام تبدیل شود اما تمایلی به ثبت سهام در بورس اوراق بهادار ندارد. بدین منظور، واحد تجاری که سهامی عام نیست، ترتيبي اتخاذ مي‌كند که یک واحد تجاری سهامی عام، منافع مالكانه آن را در ازاي منافع مالكانه واحد تجاری سهامی عام تحصيل كند. در این مثال، واحد تجاری سهامی عام، واحد تحصیل‌کننده قانونی محسوب می‌شود زیرا حقوق مالكانه خود را منتشر کرده است و واحد تجاري که سهامی عام نیست، واحد تحصیل‌شده قانونی محسوب می‌شود زیرا حقوق مالكانه آن تحصیل شده است. با وجود اين، بکارگیری رهنمود مندرج در بندهای ب13 تا ب18، منجر به تشخیص موارد زیر می‌شود:

الف.  از نظر حسابداري، واحد تجاری سهامی عام به عنوان واحد تحصیل‌شده تلقی می‌شود (واحد تحصیل‌شده حسابداري)؛ و

ب .   از نظر حسابداري، واحد تجاری که سهامی عام نیست، به عنوان واحد تحصیل‌کننده تلقی می‌شود (واحد تحصیل‌کننده حسابداري).

واحد تحصیل‌شده حسابداري، باید تعریف فعالیت تجاری را احراز کند تا معامله به عنوان تحصيل معكوس محسوب شود، و تمام اصول شناخت و اندازه‌گیری مندرج در این استاندارد، شامل الزامات شناخت سرقفلی، در مورد آن کاربرد دارد.

اندازه‌گیری مابه‌ازای انتقال‌يافته

ب20. در تحصیل معکوس، واحد تحصیل‌کننده حسابداري معمولاً در قبال واحد تحصیل‌شده، مابه‌ازایی منتشر نمی‌کند. در مقابل، واحد تحصیل‌شده حسابداري، معمولاً سهام خود را براي مالکان واحد تحصیل‌کننده حسابداري منتشر مي‌كند. به این ترتیب، ارزش منصفانه مابه‌ازای انتقال‌يافته توسط واحد تحصیل‌کننده حسابداري در تاریخ تحصیل در ازای منافع آن در واحد تحصیل‌شده حسابداري، مبتنی بر تعداد سهامی است که واحد تجاری فرعی قانونی ناگزیر ‌بود منتشر كند تا درصد يكساني از سهام واحد تركيب‌شده را كه از تحصيل معكوس ايجاد مي‌شود، به مالكان واحد تجاری اصلي قانوني بدهد. ارزش منصفانه تعداد سهام محاسبه‌شده به اين روش، می‌تواند به عنوان ارزش منصفانه مابه‌ازای انتقال‌يافته در ازای واحد تحصیل‌شده استفاده شود.

تهیه و ارائه صورتهای مالی تلفیقی

ب21. صورتهای مالی تلفیقی تهیه‌شده پس از تحصیل معکوس، با نام واحد تجاری اصلی قانونی (واحد تحصیل‌شده حسابداری) منتشر می‌شود، اما با یک تعدیل، سرمایه قانونی واحد تحصیل‌کننده حسابداری به منظور انعکاس سرمایه قانونی واحد تحصیل‌شده حسابداری، با تسری به گذشته تعدیل می‌شود و در یادداشتهای توضیحی توصیف می‌گردد. اين تعدیل براي انعكاس سرمایه واحد تجاری اصلی قانونی (واحد تحصیل‌شده حسابداری) الزامي است. اطلاعات مقایسه‌ای ارائه‌شده در اين صورتهای مالی تلفیقی نیز با تسری به گذشته تعدیل می‌شود تا سرمایه قانونی واحد تجاری اصلی قانونی (واحد تحصیل‌شده حسابداری) را نشان دهد.

ب22. از آنجا که صورتهای مالی تلفیقی، نشان‌دهنده ادامه صورتهای مالی واحد تجاری فرعی قانونی، به استثنای ساختار سرمایه آن، است، صورتهای مالی تلفیقی موارد زیر را منعكس مي‌كند:

الف.  داراییها و بدهیهای واحد تجاری فرعی قانونی (واحد تحصیل‌کننده حسابداری) كه به مبالغ دفتری قبل از تركيب، شناسایی و اندازه‌گیری می‌شوند.

ب.    داراییها و بدهیهای واحد تجاری اصلی قانونی (واحد تحصیل‌شده حسابداری) كه طبق این استاندارد شناسایی و اندازه‌گیری می‌شوند.

پ.    مانده سود انباشته و سایر مانده‌های حقوق مالكانه واحد تجاری فرعی قانونی (واحد تحصیل‌کننده حسابداری) قبل از ترکیب تجاری.

ت.    مبلغ شناسایی‌شده به عنوان منافع مالكانه منتشرشده در صورتهای مالی تلفیقی که با اضافه كردن منافع مالكانه منتشرشده جاری واحد تجاری فرعی قانونی (واحد تحصیل‌کننده حسابداری) که بلافاصله قبل از ترکیب تجاری موجود بوده است به ارزش منصفانه واحد تجاری اصلی قانونی (واحد تحصیل‌‌شده حسابداری) تعیین می‌شود. با وجود اين، ساختار منافع مالكانه (یعنی تعداد و نوع منافع مالكانه منتشرشده)، بازتابی از ساختار حقوق مالكانه واحد تجاری اصلی قانونی (واحد تحصیل‌شده حسابداری)، شامل منافع مالكانه منتشرشده توسط واحد تجاری اصلی قانونی براي انجام تركيب می‌باشد. بر این اساس، ساختار حقوق مالكانه واحد تجاری فرعی قانونی (واحد تحصیل‌کننده حسابداری)، به منظور انعکاس تعداد سهام منتشرشده توسط واحد تجاری اصلی قانونی (واحد تحصیل‌شده حسابداری) در تحصیل معکوس با استفاده از نسبت مبادله تعیین‌شده در موافقت‌نامه تحصیل، تجدید ارائه می‌شود.

ث.    سهم متناسب منافع فاقد حق کنترل از مبالغ دفتری سود انباشته و سایر منافع مالكانه واحد تجاری فرعی قانونی (واحد تحصیل‌کننده حسابداری) قبل از ترکیب، كه در بندهای ب23 و ب24 مطرح می‌شود.

منافع فاقد حق کنترل

ب23. در تحصیل معکوس، برخي مالکان واحد تحصیل‌شده قانونی (واحد تحصیل‌کننده حسابداري)، ممكن است منافع مالكانه خود را در ازای منافع مالكانه واحد تجاری اصلی قانونی (واحد تحصیل‌شده حسابداري) مبادله نکنند. اين مالکان، در صورتهای مالی تلفیقی پس از تحصیل معکوس، به عنوان دارندگان منافع فاقد حق کنترل در نظر گرفته می‌شوند. اين امر بدان دليل است كه مالکان واحد تحصیل‌شده قانونی كه منافع مالكانه خود را در ازای منافع مالكانه واحد تحصیل‌کننده قانونی مبادله نمی‌کنند، تنها دارای منافعی در نتایج عملکرد و خالص داراییهای واحد تحصیل‌شده قانوني هستند، نه در نتایج عملکرد و خالص داراییهای واحد ترکیب‌شده‌. برعکس، اگرچه برای مقاصد حسابداري، واحد تحصیل‌کننده قانونی، واحد تحصیل‌شده محسوب ‌شود، مالکان واحد تحصیل‌کننده قانوني، دارای حقوقی در نتایج عملکرد و خالص داراییهای واحد تركيب‌شده می‌باشند.

ب24. داراییها و بدهیهای واحد تحصیل‌شده قانونی، در صورتهای مالی تلفیقی، به مبالغ دفتری قبل از ترکیب آنها اندازه‌گیری و شناسایی می‌شود (به بند ب22(الف) مراجعه شود). بنابراین، در تحصیل معکوس، منافع فاقد حق کنترل، منعکس‌کننده منافع نسبی سهامداران فاقد حق کنترل از مبالغ دفتری قبل از ترکیب خالص داراییهای واحد تحصیل‌شده قانونی است؛ حتی اگر منافع فاقد حق کنترل در تحصیلهای دیگر، به ارزش منصفانه آنها در تاریخ تحصیل اندازه‌گیری شود.

سود هر سهم

ب25. همان‌گونه که در بند ب22(ت) بیان شد، ساختار حقوق مالكانه در صورتهای مالی تلفیقی پس از تحصیل معکوس، منعکس‌کننده ساختار حقوق مالكانه واحد تحصیل‌کننده قانونی (واحد تحصیل‌شده حسابداری)، شامل منافع مالكانه منتشرشده توسط واحد تحصیل‌کننده قانونی به منظور انجام ترکیب تجاری است.

ب26. در محاسبه میانگین موزون تعداد سهام عادي جاری (محاسبه مخرج کسر سود هر سهم) طی دوره‌ای که تحصیل معکوس واقع می‌شود:

الف.  تعداد سهام عادی جاری از ابتدای آن دوره تا تاریخ تحصیل، باید بر مبنای میانگین موزون تعداد سهام عادی جاری واحد تحصیل‌شده قانونی (واحد تحصیل‌کننده حسابداری) طی دوره ضرب‌ در نسبت مبادله تعیین‌شده در موافقت‌نامه ادغام، محاسبه شود؛ و

ب.    تعداد سهام عادی جاری از تاریخ تحصیل تا پایان آن دوره، باید تعداد سهام عادی واقعی جاری واحد تحصیل‌کننده قانونی (واحد تحصیل‌شده حسابداری) طی آن دوره باشد.

ب27. پس از تحصیل معکوس، سود پایه هر سهم برای هر دوره مقایسه‌ای قبل از تاریخ تحصیل در صورتهای مالی تلفیقی، باید به صورت زیر محاسبه شود:

الف.  سود یا زیان دوره واحد تحصیل‌شده قانونی كه قابل انتساب به سهامداران عادی در هر یک از آن دوره‌ها است تقسیم بر

ب.    میانگین موزون تعداد سهام عادی جاری واحد تحصیل‌شده قانونی ضرب در نسبت مبادله تعيين‌شده در موافقت‌نامه تحصیل.

شناسایی برخی داراییهای تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده (بکارگیری بندهای 11 تا 14)

اجاره‌های عملیاتی

ب28. به استثنای موارد الزامی در بندهای ب29 و ب30، واحد تحصیل‌کننده نباید هیچ‌گونه دارایی یا بدهی در ارتباط با اجاره عملیاتی که در آن، واحد تحصیل‌شده اجاره‌کننده است، شناسایی کند.

ب29. واحد تحصیل‌کننده باید تعیین كند که آیا شرایط هر اجاره عملیاتی که در آن، واحد تحصیل‌شده اجاره‌کننده می‌باشد، مطلوب است یا نامطلوب. در صورتی که شرایط اجاره عملیاتی در مقایسه با شرایط بازار مطلوب‌ باشد، واحد تحصیل‌کننده باید دارایی نامشهود شناسايي كند و در صورتی که این شرایط در مقایسه با شرایط بازار نامطلوب‌ باشد، بايد بدهي شناسایی کند. در بند ب42، رهنمود اندازه‌گیری ارزش منصفانه تاریخ تحصیل داراییهای موضوع اجاره عملیاتی که در آن، واحد تحصیل‌شده، اجاره‌‌دهنده است تعیین می‌شود.

ب30. دارایی نامشهود قابل تشخیص، ممکن است مرتبط با یک اجاره عملیاتی باشد که شواهد آن، تمايل فعالان بازار به پرداخت قیمتی براي اجاره است، حتی در مواردی که شرایط اجاره منطبق با شرایط بازار می‌باشد. برای مثال، اجاره ورودی فرودگاه یا اجاره فضاي خرده‌فروشی در مركز خريد عمده‌فروشي ممکن است راه ورود به بازار یا دستیابی به منافع اقتصادی آتی ديگر باشد، که حائز شرايط شناخت به عنوان دارایی نامشهود قابل تشخيص، برای مثال روابط با مشتریان، است. در اين شرایط، واحد تحصیل‌کننده باید دارایی(‏های) نامشهود قابل تشخيص را طبق بند ب31 شناسایی كند.

داراییهای نامشهود

ب31. واحد تحصیل‌کننده باید داراییهای نامشهود قابل تشخیص تحصیل‌شده در ترکیب تجاری را، جدا از سرقفلی، شناسایی كند. دارایی نامشهود در صورتی قابل تشخیص است که معیار تفکیک‌پذیری یا معيار قراردادی- قانونی را احراز کرده باشد.

ب32. دارایی نامشهودی که معيار قراردادی- قانونی را احراز می‌کند، حتي اگر دارایی، قابل انتقال یا قابل تفکیک از واحد تحصیل‌شده یا سایر حقوق و تعهدات نباشد، قابل تشخيص تلقی می‌شود، براي مثال:

الف.  یک واحد تحصیل‌شده، طبق یک اجاره عملیاتی که شرایط آن در مقایسه با شرایط بازار، مطلوب است، تأسیسات تولیدی اجاره می‌کند. شرایط اجاره به صراحت انتقال اجاره (از طریق فروش یا اجاره دست دوم) را منع می‌کند. میزان مطلوبیت شرایط اجاره در مقايسه با شرایط معاملات فعلی بازار براي قلم یا اقلام یکسان یا مشابه، دارایی نامشهودی است که حائز معيار قراردادی- قانونی برای شناسایی مجزا از سرقفلی است، حتی اگر واحد تحصيل‌كننده نتواند قرارداد اجاره را بفروشد يا به طریقی ديگر آن را انتقال دهد.

ب.    یک واحد تحصیل‌شده، نیروگاه انرژی هسته‌ای در اختیار دارد و از آن استفاده عملياتي مي‌كند. مجوز استفاده عملياتي از نیروگاه انرژی هسته‌ای، دارایی نامشهودی است که حتی اگر واحد تحصيل‌كننده نتواند اين امتياز را جدا از تجهيزات انرژي هسته‌اي تحصيل‌‌شده بفروشد يا انتقال دهد، معيار قراردادی‌-قانونی برای شناسایی مجزا از سرقفلی را احراز می‌کند. براي مقاصد گزارشگری مالی، واحد تحصیل‌کننده می‌تواند ارزش منصفانه مجوز استفاده عملياتي و ارزش منصفانه تجهیزات انرژی هسته‌ای را، در صورت مشابه بودن عمر مفید آن داراییها، به عنوان دارایی واحد شناسایی ‌کند.

پ.    یک واحد تحصیل‌شده، مالک حق اختراع یک فناوری است. این واحد، مجوز استفاده انحصاری از حق اختراع را به خارج از بازار‌هاي داخلي واگذار کرده است و در ازای آن، درصد مشخصی از درآمدهای خارجی آتی را دریافت ‌می‌کند. حق اختراع فناوری و مجوز استفاده از آن، معيار قراردادی-قانونی براي شناسایی مجزا از سرقفلی را احراز می‌کند، حتی اگر فروش یا مبادله حق اختراع و مجوز استفاده از آن، جدا از یکدیگر عملی نباشد.

ب33. معیار تفکیک‌پذیری به این معنا است که دارایی نامشهود تحصیل‌شده، این قابلیت را دارد که به صورت انفرادی یا همراه با قرارداد، دارایی قابل تشخیص یا بدهی مربوط، از واحد تحصیل‌شده تفکیک یا جدا شود و به فروش رسد، منتقل شود، مجوز استفاده از آن واگذار گردد، اجاره داده شود یا مبادله گردد. دارایی نامشهودی که واحد تحصیل‌کننده بتواند آن را بفروشد، امتیاز استفاده از آن را واگذار کند یا به طریقی ديگر در قبال دارایی باارزش دیگری مبادله نماید، معیار تفکیک‌پذیری را احراز می‌کند؛ حتی اگر واحد تحصیل‌کننده قصد فروش، اعطای امتیاز استفاده یا مبادله آن را نداشته باشد. دارایی نامشهود تحصیل‌شده در صورتی معيار تفکیک‌پذیری را احراز می‌کند که شواهدی از انجام معاملات مبادله‌اي برای آن نوع دارایی یا دارايي از نوع مشابه وجود داشته باشد، حتی اگر آن معاملات غیرمکرر باشند، صرف‌نظر از اینکه واحد تحصیل‌کننده در آنها مداخله داشته باشد یا خیر. برای مثال، مجوز استفاده از فهرست مشتریان و مشترکین بطور مكرر واگذار مي‌شود؛ بنابراین، معيار تفکیک‌پذیری احراز می‌گردد. حتی اگر واحد تحصیل‌شده بر این باور باشد که ویژگیهای فهرست مشتریان آن، متفاوت از دیگر فهرستهای مشتریان است، این موضوع که مجوز استفاده از فهرست مشتریان بطور مکرر واگذار می‌شود، عموماً به این معنی است که فهرست مشتریان تحصيل‌شده، معيار تفکیک‌پذیری را احراز می‌کند. با وجود اين، فهرست مشتریان تحصیل‌شده در ترکیب تجاری، در صورتی معيار تفکیک‌پذیری را احراز نمی‌کند که شرط محرمانه بودن یا سایر موافقت‌نامه‌ها، واحد تجاری را از فروش، اجاره یا تبادل اطلاعات مشتریان خود به گونه‌ای ديگر، منع كند.

ب34. دارایی نامشهودی که بطور انفرادی، از واحد تحصیل‌شده یا واحد ترکیب‌شده قابل تفکیک نباشد، در صورتي معیار تفکیک‌پذیری را احراز می‌کند که همراه با قرارداد، دارایی قابل تشخیص یا بدهی مربوط، از واحد تحصیل‌شده قابل تفكيك باشد. برای مثال:

الف.  فعالان بازار، بدهیهای سپرده‌ای و داراییهای نامشهود ناشی از رابطه با سپرده‌گذار مربوط را در معاملات مبادله‌اي قابل مشاهده، مبادله مي‌كنند. بنابراین، واحد تحصیل‌کننده باید دارایی نامشهود ناشی از رابطه با سپرده‌گذار را جدا از سرقفلی شناسایی كند.

ب.    واحد تحصیل‌شده، مالك یک علامت تجاری ثبت‌شده و یک تخصص فنی مستندشده اما ثبت‌نشده برای تولید محصول دارای آن علامت تجاری است. براي انتقال مالکیت علامت تجاری، مالک همچنين ملزم است هر چیز ضروری دیگر برای تولید محصول یا ارائه خدمتي غير‌قابل تمايز از محصول تولیدی يا خدمت ارائه‌شده توسط مالك قبلي را به مالک جدید انتقال دهد. از آنجا كه در صورت فروش علامت تجاری مربوط، تخصص فني ثبت‌نشده بايد از واحد تحصيل‌شده يا واحد تركيب‌شده جدا شود و به فروش برسد، معيار تفكيك‌پذیری را احراز می‌کند.

حقوق بازتحصیل‌شده

ب35. به عنوان بخشی از ترکیب تجاری، واحد تحصیل‌کننده ممكن است حقي را كه در گذشته براي استفاده از يك یا چند دارايي شناسايي‌شده یا شناسایی‌نشده واحد تحصيل‌كننده به واحد تحصيل‌شده اعطا کرده است، مجدداً تحصيل كند. نمونه‌های چنین حقوقی شامل حق استفاده از نام تجاری واحد تحصیل‌کننده طبق موافقت‌نامه فرانشیز یا حق استفاده از فناوری واحد تحصیل‌کننده طبق مجوز استفاده از فناوری است. حقی که مجدداً تحصیل می‌شود، دارایی نامشهود قابل تشخیصی است که واحد تحصیل‌کننده آن را جدا از سرقفلی شناسایی می‌کند. بند 29، رهنمود اندازه‌گیری حقوق بازتحصیل‌شده را ارائه و بند 54، رهنمود حسابداري پس از تحصیل حقوق بازتحصیل‌شده را ارائه می‌کند.

ب36. اگر شرایط قرارداد موجب شود حقوق بازتحصیل‌شده در مقایسه با شرایط معاملات فعلی بازار براي اقلام يكسان یا مشابه مطلوب یا نامطلوب باشد، واحد تحصیل‌کننده باید سود یا زیان تسویه شناسایی کند. رهنمود اندازه‌گیری سود یا زیان تسویه، در بند ب52 ارائه می‌شود.

مجموعه نیروی کار و سایر اقلامي كه قابل تشخيص نيستند

ب37. واحد تحصیل‌کننده، ارزش دارایی نامشهود تحصیل‌شده‌ای را كه در تاريخ تحصيل قابل تشخیص نیست، در سرقفلی منظور مي‌كند. برای مثال، واحد تحصیل‌کننده ممکن است ارزشی را به مجموعه نیروی کار موجود منتسب کند. نیروی کار موجود، شامل مجموعه‌ای از کارکنان فعلی است که به واحد تحصیل‌کننده اجازه مي‌دهد فعالیت تجاری واحد تحصیل‌شده را از تاریخ تحصیل ادامه دهد. مجموعه نیروی کار، بیانگر سرمایه فکری نیروی کار ماهر (دانش و تجربه‌اي (اغلب تخصصی) که کارکنان واحد تحصیل‌شده به شغل‌ خود انتقال می‌دهند) نیست. از آنجا که مجموعه نیروی کار، دارایی قابل تشخیص نمی‌باشد تا جدا از سرقفلي شناسايي شود، هرگونه ارزش منتسب به آن، در سرقفلی منظور می‌گردد.

ب38. همچنین واحد تحصیل‌کننده، ارزش منتسب به اقلامی که در تاریخ تحصیل واجد شرايط دارايي نیستند را در سرقفلی منظور مي‌كند. برای مثال، واحد تحصیل‌کننده ممکن است ارزشی را به قراردادهای بالقوه‌ واحد تحصیل‌شده، که در تاريخ تحصيل با مشتریان جدید احتمالي درباره آنها مذاکره انجام می‌دهد، منتسب كند. از آنجا که اين قراردادهای بالقوه، در تاريخ تحصيل به خودی‌ خود دارایی نيستند، واحد تحصیل‌کننده آنها را جدا از سرقفلی شناسایی نمی‌کند. واحد تحصیل‌کننده نباید بعداً بابت رویدادهایی که پس از تاریخ تحصیل واقع می‌شود، ارزش اين قراردادها را از سرقفلی تجديد طبقه‌بندي كند. با وجود این، واحد تحصیل‌کننده باید واقعیتها و شرایط پیرامون رویدادهای واقع‌شده در مدت کوتاهی پس از تحصیل را ارزیابی كند تا تعیین نماید که آیا دارایی نامشهود که بطور جداگانه قابل شناسایی است، در تاریخ تحصیل وجود داشته است یا خیر.

ب39. پس از شناخت اولیه، واحد تحصیل‌کننده داراییهای نامشهود تحصيل‌شده در ترکیب تجاری را طبق شرایط مندرج در استاندارد حسابداری 17 به حساب منظور می‌کند. با وجود اين، طبق موارد مطرح‌شده در بند 3 استاندارد حسابداری 17، حسابداری برخي داراییهای نامشهود تحصیل‌شده پس از شناخت اولیه، در سایر استانداردهای حسابداری تعیین شده است.

ب40. معیار‌هاي قابل تشخیص بودن، ملاک شناسایی جداگانه دارایی نامشهود از سرقفلی است. با وجود اين، این معیار‌ها نه رهنمودی برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه دارایی نامشهود ارائه مي‌کنند و نه مفروضات مورد استفاده در اندازه‌گيري ارزش منصفانه دارایی نامشهود را محدود مي‌نمایند. برای مثال، واحد تحصیل‌کننده مفروضاتی که فعالان بازار هنگام قيمت‌گذاري دارايي نامشهود مورد استفاده قرار می‌دهند، مانند انتظارات نسبت به تمدید قرار‌داد‌هاي آتي در اندازه‌گيري ارزش منصفانه، را مد نظر قرار می‌دهند. برای تمدید قرارداد‌هاي آتی، احراز معیار قابل تشخیص بودن ضرورت ندارد. (با وجود اين، به بند 29 مراجعه شود، كه استثنایی بر اصل اندازه‌گیری ارزش منصفانه حقوق بازتحصیل‌شده شناسایی‌شده در ترکیب تجاری، وضع می‌کند). بندهای 29 و 30 استاندارد حسابداری 17، رهنمودی برای تعیین اینکه داراییهای نامشهود باید با سایر داراییهای نامشهود یا مشهود در يك واحد حساب ترکیب شوند یا خیر، ارائه می‌کنند.

اندازه‌گیری ارزش منصفانه برخی داراییهای قابل تشخیص و منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده (بکارگیری بندهای 18 و 19)

داراییهای با جریانهای نقدی نامطمئن (ذخیره ارزشیابی)

ب41. واحد تحصیل‌کننده نباید در تاریخ تحصیل برای داراییهای تحصیل‌شده در ترکیب تجاری که به ارزش منصفانه در تاریخ تحصیل اندازه‌گیری می‌شوند، ذخیره ارزشيابی جداگانه‌‌ای شناسايي كند، زیرا آثار عدم اطمینان نسبت به جریانهای نقدی آتی، در اندازه‌گیری ارزش منصفانه منظور شده است. برای مثال، از آنجا که این استاندارد واحد تحصیل‌کننده را ملزم می‌کند دریافتنی‌های تحصیل‌شده، شامل وامها، را به ارزش منصفانه آنها در تاریخ تحصیل اندازه‌گیری كند، واحد تحصیل‌کننده ذخیره ارزشيابي جداگانه‌ای بابت جریانهای نقدی قراردادی که فرض می‌‌شود در آن تاریخ غیرقابل وصول هستند، شناسایی نمی‌کند.

داراییهای موضوع اجاره‌های عملیاتی که واحد تحصیل‌شده، اجاره‌دهنده است

ب42. در اندازه‌گیری ارزش منصفانه تاریخ تحصیل داراییهایی مانند ساختمان یا حق اختراع که موضوع اجاره عملیاتی هستند و در آن، واحد تحصیل‌شده اجاره‌دهنده است، واحد تحصیل‌کننده باید شرایط اجاره را در نظر بگیرد. به عبارت دیگر، صرف‌نظر از مطلوب بودن یا نبودن شرایط اجاره عملیاتی در مقایسه با شرایط بازار، واحد تحصيل‌كننده دارايي يا بدهي جداگانه‌اي شناسایی نمی‌کند. در صورتی که طبق بند ب29، واحد تحصیل‌شده، اجاره‌کننده باشد باید دارایی یا بدهی شناسایی شود.

داراییهایی که واحد تحصیل‌کننده قصد استفاده از آنها را ندارد یا قصد استفاده به روشی متفاوت از روش استفاده ساير فعالان بازار را دارد

ب43. واحد تحصيل‌كننده ممكن است برای حفظ موقعیت رقابتي يا به دلایل دیگر، قصد استفاده فعال یا بیشترین و بهترين استفاده از دارايي غير‌مالي تحصيل‌شده را نداشته باشد. براي مثال، این مورد زمانی مصداق دارد که واحد تحصيل‌كننده، دارایی نامشهود تحقیق و توسعه تحصیل‌شده را به صورت تدافعی و به منظور جلوگیری از استفاده دیگران، مورد استفاده قرار دهد. با وجود اين، واحد تحصيل‌كننده بايد ارزش منصفانه دارايي غير‌مالي را، طبق مباني مناسب ارزشيابي، با در نظر گرفتن بیشترین و بهترين استفاده از آن دارایی توسط فعالان بازار، هم در زمان اندازه‌گیری اولیه و هم هنگام اندازه‌گيري ارزش منصفانه پس از كسر مخارج واگذاری بابت آزمون كاهش ارزش بعدی، اندازه‌گيري كند.

منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده

ب44. طبق این استاندارد، واحد تحصیل‌کننده مجاز است منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده را به ارزش منصفانه آن در تاریخ تحصیل اندازه‌گیری كند. برخی مواقع، واحد تحصیل‌کننده می‌تواند ارزش منصفانه منافع فاقد حق کنترل (يعني سهامي كه در اختيار واحد تحصيل‌كننده نيست) را در تاریخ تحصیل، بر مبنای قيمت اعلام‌شده سهام در بازاری فعال اندازه‌گيري كند. اما در شرايط دیگر، قيمت اعلام‌شده سهام در بازار فعال در دسترس نيست. در اين شرایط، واحد تحصیل‌کننده ارزش منصفانه منافع فاقد حق کنترل را با استفاده از سایر تکنیکهای ارزشيابي، اندازه‌گیری می‌كند.

ب45. ارزش منصفانه منافع واحد تحصیل‌کننده در واحد تحصیل‌شده و منافع فاقد حق کنترل، بر مبنای هر سهم ممکن است متفاوت باشد. تفاوت اصلی، احتمالاً وجود صرف كنترل در ارزش منصفانه منافع واحد تحصیل‌کننده در واحد تحصیل‌شده برای هر سهم، یا برعكس، وجود كسر در ارزش منصفانه منافع فاقد حق کنترل برای هر سهم بابت نبود کنترل است (که كسر منافع فاقد حق کنترل نیز نامیده می‌شود)، مشروط بر اینكه فعالان بازار، چنين صرف يا كسري را هنگام قيمت‌گذاري منافع فاقد حق کنترل در نظر بگيرند.

اندازه‌گیری سرقفلی یا سود حاصل از خرید زير قيمت

اندازه‌گیری ارزش منصفانه منافع واحد تحصیل‌کننده در واحد تحصیل‌شده، در تاریخ تحصیل، با استفاده از تکنیکهای ارزشيابي (بکارگیری بند 32)

ب46. در یک ترکیب تجاری که بدون انتقال مابه‌ازا انجام شده است، واحد تحصیل‌کننده به منظور اندازه‌‌گیری سرقفلی یا سود حاصل از خرید زیر قیمت، باید ارزش منصفانه منافع خود در واحد تحصیل‌شده در تاریخ تحصیل را جایگزین ارزش منصفانه مابه‌ازای انتقال‌یافته در تاریخ تحصیل، کند (به بندهای 31 تا 33 مراجعه شود).

ملاحظات خاص در بکارگیری روش تحصیل در ترکیب تجاری واحدهای تجاری اشتراکی (بکارگیری بند 32)

ب47. هرگاه دو واحد تجاري اشتراکی ترکیب شوند، ارزش منصفانه منافع مالكانه یا منافع اعضا در واحد تحصیل‌شده (یا ارزش منصفانه واحد تحصیل‌شده) ممکن است به‌گونه‌ای قابل اتکاتر از ارزش منصفانه منافع انتقال‌یافته اعضا توسط واحد تحصیل‌کننده، قابل اندازه‌گیری باشد. در اين شرایط، بند 32، واحد تحصیل‌کننده را ملزم مي‌کند مبلغ سرقفلی را با استفاده از ارزش منصفانه منافع مالكانه واحد تحصیل‌شده در تاریخ تحصیل، به جای ارزش منصفانه منافع مالكانه واحد تحصیل‌کننده در تاریخ تحصیل كه به عنوان مابه‌ازا انتقال یافته است، تعيين كند. افزون بر اين، در ترکیب واحد‌هاي تجاري اشتراکی، واحد تحصیل‌کننده باید خالص داراییهای واحد تحصیل‌شده را به عنوان افزايش مستقیم در سرمایه یا حقوق مالكانه مندرج در صورت وضعیت مالی، و نه افزایش در سود انباشته، شناسایی کند، که مطابق با شیوه بکارگیری روش تحصیل توسط سایر واحدهای تجاری است.

ب48. اگرچه واحدهاي تجاري اشتراکی شباهتهای بسیاری با سایر فعالیتهای تجاری دارند، اما دارای ویژگیهای متمایزی هستند که اساساً ناشی از این است که اعضای آنها هم مشتریان و هم مالکان می‌باشند. اعضای واحد‌هاي تجاري اشتراکی، عموماً انتظار دارند منافع عضویت آنها اغلب به صورت کاهش قيمت‌ کالاها و خدمات یا سود حمایتی دریافت شود. بخشی از سود حمایتی تخصیص‌یافته به هر عضو، اغلب بر مبنای ميزان فعالیت تجاری است که آن عضو، طی سال با واحد تجاري اشتراکی انجام داده است.

ب49. اندازه‌گیری ارزش منصفانه واحد تجاري اشتراکی، باید مفروضات فعالان بازار درباره منافع آتي اعضا و نیز هرگونه مفروضات مربوط دیگری كه فعالان بازار درباره واحد تجاري اشتراکی در نظر می‌گیرند را شامل شود. براي اندازه‌گيري ارزش منصفانه واحد تجاري اشتراکی ممکن است از روش ارزش فعلی استفاده شود. جریانهای نقدی مورد استفاده به عنوان ورودیهای مدل، باید مبتنی بر جریانهای نقدی مورد انتظار واحد تجاري اشتراکی که احتمالاً نشان‌دهنده کاهش مخارج اعضا است، مانند کاهش قيمت کالاها و خدمات، باشد.

تعیین اجزای معامله ترکیب تجاری (بکارگیری بندهای 50 و 51)

ب50. واحد تحصیل‌کننده باید عوامل زیر را، كه نه مانعه‌الجمع هستند و نه به تنهايي تعيين‌كننده، برای تعیین اینکه معامله بخشی از ترکیب تجاری است یا خیر، در نظر بگیرد:

الف.  دلایل انجام معامله– درك دلایل اينكه چرا طرفین ترکیب (واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده و مالکان، اعضای هیئت مدیره و مدیران آنها- و نمایندگان آنها) که وارد معامله يا توافقی خاص می‌شوند، می‌تواند به تشخیص اینکه معامله بخشی از مابه‌ازای انتقال‌يافته و داراییهای تحصيل‌شده یا بدهیهای تقبل‌شده می‌باشد یا خیر، کمک کند. برای مثال، اگر معامله‌ای اساساً با هدف کسب منفعت برای واحد تحصیل‌کننده یا واحد ترکیب‌شده به جای کسب منافع توسط واحد تحصیل‌شده یا مالکان قبلی آن پیش از ترکیب انجام شود، احتمال کمتری وجود دارد که آن بخش از قیمت معامله كه پرداخت مي‌شود (و هرگونه دارایی یا بدهی مربوط)، بخشی از معامله واحد تحصیل‌شده محسوب شود. در نتیجه، واحد تحصیل‌کننده آن بخش را جدا از ترکیب تجاری در نظر مي‌گيرد.

ب.    آغازکننده معامله- اطلاع از شخصی که آغازکننده معامله است، می‌تواند به تشخیص اینکه معامله، بخشی از ترکیب تجاری است یا خیر، کمک کند. برای مثال، معامله یا رویداد ديگری که توسط واحد تحصیل‌کننده آغاز می‌شود، ممکن است با هدف كسب منافع اقتصادی آتی براي واحد تحصیل‌کننده یا واحد تجاری ترکیب‌شده در مقابل عدم كسب منافع يا منافع اندک برای واحد تحصیل‌شده یا مالکان قبلی آن پیش از ترکیب، انجام شود. از سوی دیگر، احتمال کمتری وجود دارد که معامله یا توافق آغازشده توسط واحد تحصیل‌شده یا مالکان پیشین آن، به منظور کسب منفعت واحد تحصیل‌کننده یا واحد تجاری ترکیب‌شده انجام شود و احتمال بیشتری وجود دارد که با هدف مشاركت در بخشی از معامله ترکیب تجاری صورت گيرد.

پ.    زمانبندی معامله- زمانبندی معامله نیز ممكن است به تشخیص اینکه معامله بخشی از ترکیب تجاری است یا خیر، کمک کند. برای مثال، معامله بین واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده که در حین مذاکره درباره شرایط ترکیب تجاری واقع می‌شود، ممکن است با هدف تأمين منافع آتي برای واحد تحصیل‌کننده یا واحد ترکیب‌شده، انجام شده باشد. در این صورت احتمال دارد واحد تحصیل‌شده یا مالکان قبلی آن، پیش از ترکیب تجاری به جز منافع دریافتی به عنوان بخشی از واحد ترکیب‌شده، هيچ منافعي از معامله کسب نکنند يا منافع اندکی از معامله را دریافت ‌کنند.

تسویه مؤثر رابطه قبلی بين واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده در ترکیب تجاری (بکارگیری بند 51(الف))

ب51. واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده ممکن است قبل از اینکه در نظر داشته باشند ترکیب تجاری انجام دهند، با یکدیگر ارتباط داشته باشند كه در اينجا به عنوان ”رابطه قبلی“ نامیده می‌شود. رابطه قبلی بين واحد تحصیل‌کننده و واحد تحصیل‌شده می‌تواند قراردادی (برای مثال، فروشنده و مشتری یا اعطا‌كننده امتیاز و دريافت‌كننده امتیاز) یا غیرقراردادی (برای مثال مدعی و خوانده) باشد.

ب52. اگر ترکیب تجاری، عملاً رابطه قبلی را تسویه كند، واحد تحصیل‌کننده سود یا زیاني را شناسايي مي‌كند كه به شرح زیر اندازه‌گیری مي‌شود:

الف.  در مورد رابطه غیرقراردادی قبلی (نظیر دعاوی حقوقی)، ارزش منصفانه.

ب.    در مورد رابطه قراردادی قبلی، اقل مبلغ (1) و (2) زیر:

1. مبلغی که به موجب آن، قرارداد از دیدگاه واحد تحصیل‌کننده، در مقایسه با شرایط معاملات فعلی بازار براي اقلام یکسان یا مشابه، مطلوب یا نامطلوب است (قرارداد نامطلوب، قراردادی است که بر حسب شرایط فعلی بازار نامطلوب است و لزوماً، قراردادي الزام‌آور نيست که مخارج اجتناب‌ناپذیر ایفای تعهدات طبق قرارداد بیش از منافع اقتصادی مورد انتظار دريافتی باشد).
2. مبلغی که طبق شرایط تسویه اظهارشده در قرارداد، به طرفی که قرارداد برای وي نامطلوب است، تعلق می‌گیرد.

اگر مبلغ (2) كمتر از مبلغ (1) باشد، تفاوت ایجادشده، بخشي از تركيب تجاري محسوب مي‌شود.

مبلغ سود یا زیان شناسایی‌شده، ممکن است تا اندازه‌ای بستگی‌ به اين داشته باشد که آيا واحد تحصیل‌کننده در گذشته دارایی یا بدهی مربوط را شناسایی کرده است یا خیر، و بنابراین سود یا زیان گزارش‌شده، ممکن است از مبلغ محاسبه‌شده با بكارگيري الزامات بالا، متفاوت باشد.

ب53. رابطه قبلی، ممکن است قراردادی باشد که واحد تحصیل‌کننده به عنوان حقوق بازتحصیل‌شده، شناسایی می‌کند. اگر این قرارداد، شامل شرایطی باشد که در مقایسه با قیمت‌گذاری اقلام یکسان یا مشابه در معاملات فعلی بازار، مطلوب یا نامطلوب است، واحد تحصیل‌کننده سود یا زیان تسویه مؤثر قرارداد را، كه طبق بند ب52 اندازه‌گيري می‌شود، جدا از ترکیب تجاری شناسایی می‌کند.

توافقهای مربوط به پرداختهای احتمالی به کارکنان یا سهامداران فروشنده (بکارگیری بند 51(ب))

ب54. تعیین اینکه توافقهای مربوط به پرداختهای احتمالی به کارکنان یا سهامداران فروشنده، مابه‌ازای احتمالی ترکیب تجاری است یا معاملات جداگانه محسوب می‌شود، به ماهیت آن توافقها بستگي دارد. درک دلایل اینکه چرا موافقت‌نامه تحصیل شامل شرط برای پرداختهای احتمالی است، کدام طرف، قرارداد را آغاز کرده است و طرفهای توافق، چه زمانی توافق را منعقد كرده‌اند، می‌تواند در ارزیابی ماهیت توافق مفید باشد.

ب55. اگر مشخص نباشد که توافقهای پرداخت به کارکنان یا سهامداران فروشنده، بخشی از ترکیب تجاری است یا خیر، واحد تحصیل‌کننده باید به موارد زیر توجه کند:

الف.  ادامه همکاری- شرط ادامه همکاری توسط سهامداران فروشنده که به کارکنان اصلی تبدیل می‌شوند، ممكن است ماهیت توافق مابه‌ازای احتمالی را داشته باشد. شرطهای مربوط به ادامه همکاری، ممکن است در موافقت‌نامه استخدام، موافقت‌نامه تحصیل یا برخي مستندات دیگر درج شده باشد. توافق مابه‌ازای احتمالی که در آن در صورت خاتمه همکاری، پرداختها بطور خودکار انجام می‌گیرد، به عنوان حقوق و مزایای خدمات پس از ترکیب در نظر گرفته مي‌شود. توافقهایی که در آن پرداختهای احتمالی تحت تأثیر پایان همکاری قرار نمی‌گیرد، ممكن است مؤید آن باشد که پرداختهای احتمالی، مابه‌ازاي اضافی است و نه حقوق و مزایا.

ب.    دوره ادامه همکاری- چنانچه دوره همکاری مورد نظر، با دوره پرداخت احتمالی همزمان یا طولانی‌تر از آن باشد، این موضوع ممکن است مؤید آن باشد که پرداختهای احتمالی، از نظر ماهیت، حقوق و مزایا هستند.

پ.    ميزان حقوق و مزایا- در شرایطی که حقوق و مزایای کارکنان، به غیر از پرداختهاي احتمالی، در مقایسه با حقوق و مزایای سایر کارکنان اصلی واحد تجاری ترکیب‌شده در سطح معقولی قرار گرفته باشد، این موضوع می‌تواند بیانگر این باشد که پرداختهای احتمالی، مابه‌ازای اضافی محسوب ‌شود، نه حقوق و مزایا.

ت.    پرداختهای اضافی به کارکنان- اگر سهامداران فروشنده‌ که به کارکنان واحد تجاری ترکیب‌شده تبدیل نمی‌شوند در مقایسه با سهامداران فروشنده‌ای که به کارکنان واحد تجاری ترکیب‌شده تبدیل می‌شوند، پرداختهای احتمالی کمتری بر مبنای هر سهم دریافت کنند، این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که مبلغ اضافی پرداختهای احتمالی به سهامداران فروشنده‌ای که به کارکنان واحد تجاری ترکیب‌شده تبدیل می‌شوند، حقوق و مزایا است.

ث.    تعداد سهام تحت مالكيت- تعداد نسبی سهام تحت مالكيت سهامداران فروشنده که همچنان کارکنان اصلی باقي مي‌مانند، ممكن است محتوای توافق مابه‌ازای احتمالی داشته باشد. برای مثال، اگر سهامداران فروشنده که اساساً مالک تمام سهام واحد تحصیل‌شده هستند، همچنان به عنوان کارکنان اصلی به همكاري ادامه دهند، این موضوع می‌تواند مؤید این باشد که توافق مزبور، از نظر ماهیت، مشارکت در سود به قصد فراهم کردن حقوق و مزایا بابت خدمات پس از ترکیب است. همچنین، اگر سهامداران فروشنده که به عنوان کارکنان اصلی به همكاري ادامه مي‌دهند، تنها مالک تعداد کمی از سهام واحد تحصیل‌شده باشند و تمام سهامداران فروشنده مبلغ یکسانی مابه‌ازای احتمالی بر مبنای هر سهم دریافت کنند، این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که پرداختهای احتمالی، مابه‌ازای اضافی هستند. همچنین، منافع مالکیت قبل از تحصیل كه در اختيار اشخاص وابسته به سهامداران فروشنده است که همچنان به عنوان کارکنان اصلی به همكاري ادامه مي‌دهند، مانند اعضای خانواده، بايد مد نظر قرار گيرد.

ج.    ارتباط با ارزشيابي- اگر مابه‌ازای اولیه انتقال‌يافته در تاریخ تحصیل، مبتنی بر حد پايين دامنه تعیین‌شده در ارزشيابی واحد تحصیل‌شده باشد و فرمول احتمالی با آن رویکرد ارزشيابي مرتبط باشد، این موضوع ممکن است نشان‌دهنده آن باشد که پرداختهای احتمالی، مابه‌ازای اضافی هستند. همچنین، اگر فرمول پرداخت احتمالی، با توافقهای قبلی مشارکت در سود سازگار باشد، این موضوع ممکن است مؤید آن باشد که ماهيت آن توافق، فراهم کردن حقوق و مزایا است.

چ.    فرمول تعیین مابه‌ازا- فرمول مورد استفاده برای تعیین پرداخت احتمالی، ممکن است در ارزیابی ماهيت توافق مفید باشد. برای مثال، اگر پرداخت احتمالی بر مبنای ضریبی از سود تعیین شود، ممکن است بيانگر این باشد كه تعهد، مابه‌ازای احتمالی در ترکیب تجاری است و فرمول مورد نظر با هدف تعیین یا تأیید ارزش منصفانه واحد تحصیل‌شده بکار می‌رود. در مقابل، پرداخت احتمالی که درصد مشخصی از سود است، ممکن است بيانگر این باشد كه تعهد نسبت به کارکنان، توافق مشارکت در سود براي فراهم کردن حقوق و مزایا برای کارکنان بابت خدمات ارائه‌شده، می‌‌باشد.

ح.    سایر موافقت‌نامه‌ها و موضوعات- شرایط سایر توافقها با سهامداران فروشنده (مانند موافقت‌نامه براي رقابت نكردن، قراردادهای اجرايي، قرار‌داد‌هاي مشاوره و موافقت‌نامه‌های اجاره املاک) و روش حسابداری مالیات بر درآمد پرداختهای احتمالی، ممکن است نشان‌‌دهنده این باشد که پرداختهای احتمالی، قابل انتساب به چیزی غیر از مابه‌ازای واحد تحصیل‌شده است. برای مثال، در ارتباط با تحصیل، واحد تحصیل‌کننده ممکن است توافق اجاره‌ املاک را با سهامدار فروشنده عمده، منعقد کند. اگر مبالغ اجاره كه در قرارداد اجاره تعيين شده‌ است به میزان قابل ملاحظه‌ای کمتر از بازار باشد، تمام يا قسمتي از پرداختهای اجاره به اجاره‌کننده (سهامدار فروشنده)، که طبق قرارداد جداگانه‌ای بابت پرداختهای احتمالی الزامی شده است، ممکن است از نظر ماهیت، پرداخت بابت استفاده از املاک اجاره‌ای باشد که واحد تحصیل‌کننده باید در صورتهای مالی پس از ترکیب، به صورت جداگانه شناسایی كند. در مقابل، اگر طبق قرارداد اجاره، مبالغ اجاره به‌گونه‌ای تعیین شده باشد که با شرایط بازار براي املاک اجاره‌ای سازگار باشد، توافق پرداختهای احتمالی به سهامدار فروشنده، می‌تواند مابه‌ازای احتمالی در ترکیب تجاری تلقی شود.

سایر استانداردهای حسابداری که در خصوص اندازه‌گیری و حسابداری پس از تحصیل، رهنمود ارائه می‌کنند (بکارگیری بند 53)

ب56. مثالهایی از سایر استانداردهای حسابداری که در خصوص اندازه‌گیری و حسابداری داراییهای تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده در ترکیب‌ تجاری رهنمود ارائه می‌کنند، به شرح زیر است:

الف.  استاندارد حسابداری 17، حسابداری داراییهای نامشهود قابل تشخیص تحصیل‌شده در ترکیب تجاری را تعیین می‌کند. واحد تحصیل‌کننده، سرقفلی را به مبلغ شناسایی‌شده در تاریخ تحصیل پس از کسر استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته اندازه‌گیری می‌کند. سرقفلي‌ بايد بر مبنايي‌ سيستماتيك‌ طي‌ عمر مفيد آن‌ مستهلك‌ شود. دوره‌ استهلاك‌ بايد بهترين‌ برآورد از دوره‌ زماني‌ كسب‌ منافع‌ اقتصادي‌ آتي‌ توسط‌ واحد تجاري‌ باشد. اين‌ فرض‌ قابل‌ رد وجود دارد كه‌ عمر مفيد سرقفلي‌ از تاريخ‌ شناسايي‌ اوليه‌ حداكثر بيست‌ سال‌ است. روش‌ استهلاك‌ سرقفلی، بايد نشان‌دهنده‌ الگوي‌ مصرف‌ منافع‌ اقتصادي‌ آتي‌ سرقفلي‌ باشد. براي‌ مستهلك‌ كردن‌ سرقفلي‌ بايد از روش‌ خط‌ مستقيم‌ استفاده‌ شود مگر اين‌ كه‌ شواهد متقاعدكننده‌اي‌ درباره مناسب‌ بودن‌ روش‌ ديگر وجود داشته‌ باشد. دوره‌ استهلاك‌ و روش‌ استهلاك‌ بايد حداقل‌ در پايان‌ هر سال‌ مالي‌ بررسي‌ شـود. اگر برآورد جديـد عمر مفيـد سرقفلي‌ با برآوردهاي‌ قبلي‌ تفـاوت‌ عمده داشتـه‌ باشـد، دوره‌ استهلاك‌ بايد متناسب‌ با آن‌ تغيير كند. چنانچه‌ تغيير قابل‌ ملاحظه‌اي‌ در الگوي‌ جريان‌ منافع‌ اقتصادي‌ مورد انتظار سرقفلي‌ رخ‌ داده‌ باشد، روش‌ استهلاك‌ بايد براي‌ انعكاس‌ الگوي‌ جديد تغيير كند. اين‌ تغييرات‌ طبق‌ استاندارد حسابداري‌ 34 به حساب منظور می‌شود. روش حسابداری زیانهای کاهش ارزش، در استاندارد حسابداری 32 کاهش ارزش داراییها تجویز شده است.

ب.    استاندارد حسابداری 35، حسابداری پس از تحصیل داراییهای ماليات انتقالي (شامل داراییهای مالیات انتقالي شناسایی‌نشده) و بدهیهای تحصیل‌شده در ترکیب تجاری را تعیین می‌کند.

پ.    استاندارد حسابداری 39 (مصوب 1398)، در خصوص حسابداری تغییر در منافع مالکیت واحد تجاری اصلی در واحد تجاری فرعی پس از کسب کنترل، رهنمود ارائه می‌کند.

افشا (بکارگیری بندهای 58 و 60)

ب57. به منظور دستیابی به هدف مندرج در بند 58، واحد تحصیل‌کننده باید اطلاعات زیر را برای هر ترکیب تجاری که در دوره گزارشگری واقع می‌شود، افشا کند:

الف.  نام و شرحي از واحد تحصیل‌شده.

ب.    تاریخ تحصیل.

پ.    درصد منافع مالكانه تحصیل‌شده دارای حق رأی.

ت.    دلایل اصلی انجام ترکیب تجاری و تشریح نحوه کسب کنترل واحد تحصیل‌شده توسط واحد تحصیل‌کننده.

ث.    توصیف کیفی عواملي كه سرقفلی شناسایی‌شده را تشكيل مي‌دهند، مانند هم‌افزایی مورد انتظار ناشی از ترکیب‌ عملیات واحد تحصیل‌شده و واحد تحصیل‌کننده، داراییهای نامشهودی که شرایط شناخت جداگانه را احراز نمی‌کنند یا سایر عوامل.

ج.    ارزش منصفانه کل مابه‌ازای انتقال‌يافته در تاریخ تحصیل و ارزش منصفانه هر طبقه عمده مابه‌ازا در تاریخ تحصیل، مانند:

1. نقد؛
2. سایر داراییهای مشهود یا نامشهود، شامل یک فعالیت تجاری یا واحد تجاری فرعی واحد تحصیل‌کننده؛
3. بدهیهای تحمل‌شده، براي مثال، بدهی بابت مابه‌ازای احتمالی؛ و
4. حقوق مالكانه واحد تحصیل‌کننده، شامل تعداد ابزارها یا سهام منتشرشده یا قابل انتشار و روش اندازه‌گيري ارزش منصفانه این ابزارها یا حقوق.

چ.    در مورد توافقهای مابه‌ازای احتمالی و داراییهای جبرانی:

1. مبلغ شناسایی‌شده در تاریخ تحصیل؛
2. شرحی از توافق و مبنای تعیین مبلغ قابل پرداخت؛ و
3. برآورد دامنه نتایج (تنزيل نشده) یا، در صورتی که دامنه قابل برآورد نباشد، بيان این موضوع و دلایلی مبنی بر اینکه چرا دامنه، قابل برآورد نمی‌باشد. اگر حداکثر مبلغ قابل پرداخت نامحدود باشد، واحد تحصیل‌کننده باید اين موضوع را افشا کند.

ح.    در مورد دریافتنی‌های تحصیل‌شده:

1. ارزش منصفانه دریافتنی‌ها؛
2. مبالغ قراردادی ناخالص دریافتنی‌ها؛ و
3. بهترین برآورد از جریانهای نقدی قراردادی که در تاريخ تحصيل انتظار نمی‌رود وصول شود.

افشا‌ها باید بر حسب طبقات اصلی دریافتنی‌ها، مانند وامها، اجاره‌های تأمین مالی مستقیم و سایر طبقات دریافتنی‌ها ارائه شود.

خ.    مبالغ شناسایی‌شده در تاریخ تحصیل براي هر طبقه اصلی از داراییهای تحصيل‌شده و بدهیهای تقبل‌شده.

د.     برای هر بدهی احتمالی شناسایی‌شده طبق بند 23، اطلاعات الزامی طبق بند 75 استاندارد حسابداری 4. اگر بدهی احتمالی به دلیل اينكه ارزش منصفانه آن به گونه‌اي قابل اتکا قابل اندازه‌گيري نیست شناسایی نشود، واحد تحصیل‌کننده باید موارد زیر را افشا کند:

1. اطلاعات الزامی طبق بند 76 استاندارد حسابداری 4؛ و
2. دلایل اينكه بدهي به‌گونه‌اي قابل اتکا قابل اندازه‌گيري نيست.

ذ.     کل مبلغ سرقفلی که انتظار می‌رود بابت مقاصد مالياتي، کاهنده مالیات باشد.

ر.     براي معاملاتي که طبق بند 50، جدا از تحصیل داراییها و تقبل بدهیها در ترکیب تجاری، شناسایی می‌شوند:

1. شرحی از هر معامله؛
2. نحوه به حساب منظور کردن هر معامله توسط واحد تحصیل‌کننده؛
3. مبالغ شناسایی‌شده برای هر معامله و قلم اصلی مندرج در صورتهای مالی که این مبالغ در آن شناسایی می‌شود؛ و
4. اگر معامله تسویه مؤثر رابطه قبلی باشد، روش مورد استفاده برای تعیین مبلغ تسویه.

ز.     افشا درباره معاملاتی که طبق الزامات قسمت (ر)، جداگانه شناسایی شده‌اند، باید شامل مبلغ مخارج مرتبط با تحصیل و، بطور جداگانه، مبلغ مخارج شناسایی‌شده به عنوان هزینه و قلم یا اقلام اصلی مندرج در صورت سود و زیان كه هزینه‌های مزبور در آن شناسایی می‌شود، باشد. مبلغ مخارج انتشار شناسایی‌نشده به عنوان هزینه و نحوه شناسایی آنها نيز باید افشا شود.

ژ.     در خرید زير قيمت (به بندهای 33 تا 35 مراجعه شود):

1. مبلغ هرگونه سود شناسایی‌شده طبق بند 33 و قلم اصلی مندرج در صورت سود و زیان که سود مزبور در آن شناسایی می‌شود؛ و
2. شرحی از دلایل اينكه چرا معامله منجر به كسب سود شده است.

س.   برای هر تركيب تجاری که واحد تحصیل‌کننده، کمتر از 100 درصد منافع مالكانه واحد تحصیل‌شده را در تاریخ تحصیل در اختيار دارد:

1. مبلغ منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده که در تاریخ تحصیل شناسایی می‌شود و مبنای اندازه‌گیری آن مبلغ؛ و
2. برای هر یک از منافع فاقد حق کنترل در واحد تحصیل‌شده که به ارزش منصفانه اندازه‌گیری می‌شود، تکنیک ‌(تکنیکهای) ارزشيابي و ورودیهای اصلي مورد استفاده برای اندازه‌گيري آن ارزش.

ش.   در ترکیب تجاری مرحله‌ای:

1. ارزش منصفانه منافع مالكانه در واحد تحصیل‌شده در تاریخ تحصیل، كه بلافاصله قبل از تاریخ تحصیل در اختيار واحد تحصيل‌كننده بوده است؛ و
2. مبلغ سود یا زیان شناسایی‌شده در نتیجه تجدید اندازه‌گیری ارزش منصفانه منافع مالكانه در واحد تحصیل‌شده كه پيش از تركيب تجاري در اختيار واحد تحصیل‌کننده بوده است (به بند 41 مراجعه شود) و قلم اصلی مندرج در صورت سود و زیان که سود یا زیان مزبور در آن شناسایی می‌شود.

ص.   اطلاعات زیر:

1. مبالغ درآمد عملیاتی و سود یا زیان واحد تحصیل‌شده از تاریخ تحصیل كه در صورت سود و زیان تلفیقی دوره گزارشگری درج شده است؛ و
2. درآمد عملیاتی و سود یا زیان واحد ترکیب‌شده برای دوره گزارشگری جاری، گویی که تاریخ تحصیل تمام ترکیبهای تجاری واقع شده طی سال، ابتدای دوره گزارشگری سالانه بوده است.

اگر افشای هرگونه اطلاعات الزامی طبق این بند فرعی، غیرعملی باشد، واحد تحصیل‌کننده باید اين موضوع را افشا کند و توضیح دهد که چرا افشا غیرعملی است. در این استاندارد، از واژه ”غير‌عملي“ با همان معنی مندرج در استاندارد حسابداری 34 استفاده شده است.

ب58. در مورد ترکیبهای تجاری واقع‌شده در دوره گزارشگري که به صورت انفرادی بی‌اهمیت، اما در مجموع بااهمیت هستند، واحد تحصیل‌کننده باید اطلاعات تجمیعی الزامی طبق بند ب57(ث) تا (ص) را افشا كند.

ب59. اگر تاریخ تحصیل ترکیب تجاری، پس از پایان دوره گزارشگری اما قبل از تأیید صورتهای مالی برای انتشار باشد، واحد تحصیل‌کننده باید اطلاعات الزامی بند ب57 را افشا کند، مگر اینکه حسابداری اولیه ترکیب تجاری در زمان تأیید صورتهای مالی برای انتشار کامل نباشد. در اين شرایط، واحد تحصیل‌کننده باید تشریح كند که امکان افشای کدام موارد وجود ندارد و دلايل عدم امکانپذیری چیست.

ب60. براي دستيابي به هدف بند 61، واحد تحصیل‌کننده باید اطلاعات زیر را براي هر تركيب تجاری بااهمیت یا بطور تجمیعی برای تركيبهای تجاری که به صورت انفرادی بی‌‌اهمیت و در مجموع بااهمیت هستند، افشا کند:

الف.  اگر حسابداري اوليه تركيب تجاري براي برخی داراییها، بدهیها، منافع فاقد حق کنترل يا اقلام مابه‌ازا كامل نشده باشد (به بند 44 مراجعه شود) و در نتيجه، مبالغ شناسايي‌شده در صورتهای مالي براي تركيب تجاري تنها بطور غیرقطعی تعیین شده باشد:

1. دلایل اینکه چرا حسابداری اوليه ترکیب تجاری کامل نیست؛
2. داراییها، بدهیها، منافع مالكانه یا اقلام مابه‌ازایی که حسابداری اولیه آن کامل نيست؛ و
3. ماهیت و مبلغ هرگونه تعدیلات دوره اندازه‌گیری كه طبق بند 48، در دوره گزارشگری شناسايي شده است.

ب.    در هر دوره گزارشگری پس از تاریخ تحصیل، تا زماني كه واحد تجاري از طریق وصول نقد، فروش يا به طریقی دیگر، حق نسبت به دارایی مابه‌ازای احتمالی را از دست نداده باشد، یا تا زماني كه واحد تجاري بدهی مابه‌ازای احتمالی را تسويه نکرده باشد يا بدهي لغو يا منقضي نشده باشد:

1. هرگونه تغییر در مبالغ شناسایی‌شده، شامل هرگونه تفاوت ناشی از تسویه؛
2. هرگونه تغییر در دامنه نتایج (تنزيل نشده) و دلایل آن تغییرات؛ و
3. تکنیکهای ارزشيابي و ورودیهای اصلي مدل که برای اندازه‌گیری مابه‌ازای احتمالی مورد استفاده قرار گرفته است.

پ.    در خصوص بدهیهای احتمالی شناسایی‌شده در ترکیب تجاری، واحد تحصیل‌کننده باید اطلاعات الزامی بندهای 74 و 75 استاندارد حسابداری 4 را برای هر طبقه از ذخایر افشا کند.

ت.    صورت تطبیق مبلغ دفتری سرقفلی در ابتدا و پایان دوره گزارشگری که بطور جداگانه نشان‌دهنده موارد زیر است:

1. مبلغ ناخالص، استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته در ابتدای دوره گزارشگری.
2. افزایش سرقفلی طی دوره گزارشگری، به جز سرقفلی منظورشده در مجموعه واحد که هنگام تحصیل، معیارهای طبقه‌بندی به عنوان نگهداری‌شده برای فروش طبق استاندارد حسابداری 31 داراییهای غیرجاری نگهداری‌شده برای فروش و عملیات متوقف‌شده را احراز می‌كند.
3. تعدیلات ناشی از شناسایی بعدی داراییهای مالیات انتقالي طی دوره گزارشگری.
4. سرقفلی منظورشده در مجموعه واحد که طبق استاندارد حسابداری 31 به عنوان نگهداری‌شده برای فروش طبقه‌بندي شده است و سرقفلی قطع شناخت‌شده طی دوره گزارشگری بدون اينكه در گذشته در مجموعه واحد طبقه‌بندی‌شده به عنوان نگهداری‌شده براي فروش منظور شده باشد.
5. زیان کاهش ارزش شناسایی‌شده طی دوره گزارشگری طبق استاندارد حسابداری 32. (طبق استاندارد حسابداری 32، علاوه بر این الزام، اطلاعات درباره مبلغ قابل بازیافت و کاهش ارزش سرقفلی باید افشا شود.)
6. هزینه استهلاک شناسایی‌شده طی دوره.
7. خالص تفاوتهای نرخ مبادله كه طی دوره گزارشگری طبق استاندارد حسابداری 16 آثار تغییر در نرخ ارز ايجاد شده است.
8. هر تغيير ديگر در مبلغ دفتري طي دوره گزارشگری.
9. مبلغ ناخالص، استهلاک انباشته و کاهش ارزش انباشته در پایان دوره گزارشگری.

ث .   مبلغ و شرح هرگونه سود یا زیان شناسایی‌شده در دوره گزارشگری جاری که:

1. مربوط به داراییهای قابل تشخیص تحصيل‌شده يا بدهیهای تقبل‌شده در ترکیب تجاری است که در دوره گزارشگری جاری یا دوره‌های قبل تحت تأثير قرار گرفته است؛ و
2. اندازه، ماهیت یا فراوانی آن به‌گونه‌ای است که افشای آن با درک صورتهای مالی واحد تجاری ترکیب‌شده مرتبط است.

شرایط گذار

ب61. در صورتی که تاریخ تحصیل برای ترکیب تجاری قبل از بکارگیری این استاندارد باشد، بکارگیری این استاندارد با تسری به آینده در ارتباط با ترکیبهای تجاری مربوط به واحد‌هاي تجاري اشتراکی یا ترکیبهای تجاری ناشی از قرارداد، پیامدهای زیر را به همراه دارد:

الف.  طبقه‌بندی- واحد تجاری باید طبقه‌بندی ترکیب تجاری قبلي را طبق رويه‌هاي حسابداری گذشته واحد تجاری برای چنین ترکیبهایی ادامه دهد.

ب.    سرقفلی شناسایی‌شده در گذشته- در ابتدای نخستین دوره سالانه‌ای که این استاندارد بکار گرفته مي‌شود. مبلغ دفتری سرقفلی ناشی از ترکیب تجاری قبلي باید معادل مبلغ دفتری سرقفلي در آن تاریخ طبق رويه‌هاي حسابداری گذشته واحد تجاری باشد. در تعیین اين مبلغ، واحد تجاری باید مبلغ دفتری هرگونه استهلاک انباشته آن سرقفلی و کاهش متقابل سرقفلی را حذف كند. تعدیل دیگری در مبلغ دفتري سرقفلی نبايد انجام ‌شود.

پ.    سرقفلی که در گذشته به عنوان کاهش در حقوق مالكانه شناسایی شده استـ رويه‌هاي حسابداری گذشته واحد تجاری ممکن است منجر به سرقفلی ناشی از ترکیب تجاری قبلي شود، كه به عنوان کاهش در حقوق مالكانه شناسايي شده است. در اين شرایط، واحد تجاری نباید آن سرقفلی را به عنوان دارایی در ابتدای نخستین دوره سالانه‌ای که این استاندارد بکار گرفته می‌شود، شناسایی کند. افزون بر اين، واحد تجاری نباید هيچ بخشي از آن سرقفلی را هنگام واگذاری تمام یا بخشی از فعالیت تجاری که سرقفلی به آن مربوط است یا هنگام کاهش ارزش واحد مولد نقدی که سرقفلی به آن مربوط است، در صورت سود و زيان شناسایی کند.

با اعلام نظر معاونت حقوقی و فنی مالیاتی حق مسکن نیز در زمره مزایای معاف از مالیات قرار دارد .

اظهار نظر شماره 8755/232/ص مورخ 29 تیر 1401 معاونت حقوقی و فنی مالیاتی

مشروح اظهار نظر معاونت حقوقی و فنی مالیاتی بدین شرح می باشد :

معاونت حقوقی و فنی مالیاتی

دفتر فنی و مدیریت ریسک مالیاتی

شرکت افرام صنعت ایرانیان

با احترام

بازگشت به نامه شماره 07569/1 مورخ05/04/1401 در خصوص ابهام مطرح شده به آگاهی می رساند :

بر اساس مفاد بند ( 1 ) بخشنامه شماره 13/1401/200 مورخ 28/02/1401 این سازمان ف با توجه به جز ( 5 ) بند ( الف ) تبصره 12 ماده واحده قانون بودجه سال 1401 کل کشور ، درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیر دولتی شامل حق شغل ، حق شاغل ، فوق العاده مدیریت و فوق العاده مستمر و غیر مستمر و سایر پرداختی ها و کارانه به استثنای عیدی پایان سال پس از کسر معافیت های مقرر در قانون مالیات های مستقیم ( ق .م . م ) و سایر قوانین و هم چنین موارد عدم شمول مواد 82 و 83 قانون مالیات های مستقیم شامل کمک هزینه مهد کودک ، یارانه غذا ، ایاب و ذهاب ، هزینه مسکن ، کمک هزینه ورزش و کمک هزینه تلفن همراه مشمول مالیات می باشند . بنابراین در سال مذکور کمک هزینه مسکن ( حق مسکن ) از مصادیق موارد عدم شمول مورد اشاره در بند ( 1) بخشنامه یاد شده است .

لازم به ذکر است موارد عدم شمول که در بخشنامه به آن اشاره شده است ، صرفا پرداخت های مربوط به پوشش هزینه هایی است که بر عهده کارفرما می باشد .

خاطر نشان می گردد هرگونه ابهام در خصوص موضوع با ارائه اسناد و مدارک مربوطه از اداره امور مالیاتی ذی ربط قابل استعلام خواهد بود .

 

 

حجت اله مولایاری

مدیر کل دفتر فنی و مدیریت ریسک مالیاتی

هیئت وزیران در تصویب نامه شماره 43229 / ت 59799 ه مورخ 21 خرداد 1401 در اجرای  تکلیف مقرر در تبصره (۱) ماده (۳) قانون برگزاری مناقصات، نسبت به تعیین نصاب معاملات در سال ۱۴01 اقدام کرد.

بر این اساس مقرر شده است :

نصاب معاملات کوچک تا سقف مبلغ 1.000.000.000 ریال
معاملات متوسط از مبلغ 1.000.000.000 ریال تا 10.000.000.000 ریال ( بین معاملات کوچک و ده برابر آن )
معاملات بزرگ مازاد بر مبلغ 10.000.000.000 ریال ( بیش از ده برابر معاملات کوچک )

هم چنین سازمان امور مالیاتی طی بخشنامه شماره 200/1401/16 مورخ 4 تیر 1401 حد نصاب معاملات کوچک را ابلاغ نمود .

بخشنامه 200/1401/16 در خصوص حد نصاب معاملات کوچک 1401

در نتیجه با توجه به حد نصاب فوق موارد ذیل قابل توجه می باشد :

• معاملات کمتر از 5.000.000 تومان ( پنج درصد حد نصاب معاملات کوچک ) را می توان بصورت تجمیعی در سامانه معاملات فصلی ارسال نمود .
• دارایی های کمتر از 10.000.000 تومان ( ده درصد حد نصاب معاملات کوچک ) را می توان به حساب هزینه منظور نمود .

تصویب نامه شماره 42294/ت59703هـ مورخ 18 خرداد 1401  هیئت وزیران در خصوص افزایش حق مسکن که از فروردین 1401 قابل اعمال می باشد .

هیئت وزیران در جلسه 11 خرداد 1401 به پیشنهاد شورای عالی کار و تأیید سازمان برنامه و بودجه کشور و به استناد ماده (2) اصلاحی قانون راجع به طبقه‌بندی مشاغل و برقراری کمک هزینه مسکن کارگری -مصوب 1370- تصویب کرد:

کمک هزینه مسکن کارگران مشمول قانون کار از ابتدای فروردین ماه سال 1401، ماهانه مبلغ پنج میلیون و پانصد هزار (5.500.000) ریال تعیین می‌شود.

حق مسکن در سال 1400 معادل 4.500.000 ریال بوده که شورای عالی کار برای سال 1401 مبلغ 6.500.000 ریال پیشنهاد نموده است و در نهایت با تصویب نامه فوق در مورخ 18 خرداد مبلغ 5.500.000 ریال مصوب گردیده است .

بخشنامه شماره 200/1401/13 سازمان امور مالیاتی

مورخ 28 اردیبهشت 1401

برای دانلود پی دی اف بخشنامه از لینک ذیل اقدام فرمایید :

بخشنامه شماره 200/1401/13

ادارات کل امور مالیاتی

نظر به سٰؤالات و ابهامات مطرح شده در خصوص مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی در سال ۱۴۰۱ با توجه به جزء (۵) بند (الف) و بند (ب) تبصره (۱۲) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور، مقرر می دارد:

۱- با توجه به جزء (۵) بند (الف) تبصره (۱۲) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی شامل حق شغل، حق شاغل، فوق العاده مدیریت و فوق العاده مستمر و غیرمستمر و سایر پرداختی ها و کارانه به استثنای عیدی پایان سال پس از کسر معافیت های مقرر در قانون مالیات های مستقیم و سایر قوانین و همچنین موارد عدم شمول مواد ۸۲ و ۸۳ قانون مالیات های مستقیم شامل کمک هزینه مهد کودک، یارانه غذا، ایاب و ذهاب، هزینه مسکن، کمک هزینه ورزش و کمک هزینه تلفن همراه به نرخ های زیر مشمول مالیات می باشد:

– تا مبلغ ششصد و هفتاد و دو میلیون (۶۷۲.۰۰۰.۰۰۰) ریال، معاف از مالیات (معافیت موضوع ماده ۸۴ قانون)

– نسبت به مازاد ششصد و هفتاد و دو میلیون (۶۷۲,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا یک میلیارد و هشتصد میلیون (۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال، ده‌ درصد (۱۰%)

– ‌نسبت به مازاد یک میلیارد و هشتصد میلیون (۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰)ریال تا سه میلیارد (۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال، پانزده‌درصد(۱۵%)

– ‌نسبت به مازاد سه میلیارد (۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰)ریال تا چهار میلیارد و دویست میلیون (۴,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال، بیست‌درصد(۲۰%)

– نسبت به مازاد چهارمیلیارد و دویست میلیون (۴,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال به بالا، سی درصد(۳۰%)

۲- با توجه به استثنای عیدی پایان سال از نرخ های مذکور در جزء (۵) بند (الف) تبصره ۱۲ ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور، عیدی پایان سال پس از کسر معافیت های مقرر قانونی از جمله معافیت موضوع بند (۱۰) ماده ۸۱ قانون مالیات های مستقیم، طبق مقررات قسمت اخیر ماده ۸۵ قانون اخیرالذکر مشمول مالیات می باشد.

۳- کلیه پرداخت های نقدی و غیرنقدی اعم از مستمر و غیرمستمر از جمله حق التدریس، حق الزحمه ساعتی، حق نظارت و پاداش شوراهای حل اختلاف که توسط پرداخت کننده غیراصلی حقوق انجام می شود پس از کسر معافیت های مقرر در جزء (۵) بند الف تبصره ۱۲ ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور مشمول مالیات می باشد.

۴- حق التحقیق، حق پژوهش و قراردادهای پژوهشی و تحقیقاتی دارای شرایط صدر تبصره (۲) ماده ۸۶ قانون مالیات‌ها مستقیم به نرخ مقرر در قسمت اخیر تبصره مذکور (به نرخ ۵ درصد) مشمول مالیات می‌باشد.

این بخشنامه جایگزین بخشنامه شماره ۷/۱۴۰۱/۲۰۰ مورخ ۱۰/۲/۱۴۰۱ می‌شود.

برای آشنایی با نحو محاسبه مالیات حقوق مطلب ذیل را مطالعه فرمایید :

نحوه محاسبه مالیات بر حقوق سال ۱۴۰۱

برای سال 1401 نرخ مالیات بر حقوق مطابق جز ۴ تبصره ۱۲ بودجه سال 1401 به شرح ذیل می باشد .

همان طور که مشاهده می شود مبالغ به صورت سالانه اعلام شده و از آنجا که محاسبه مالیات حقوق را به صورت ماهانه انجام می دهیم می بایست ارقام جدول فوق را تقسیم بر دوازده نموده تا ارقام تبدیل به ماهانه شوند .

همان طور که از متن بخشنامه و جدول درآمد مشمول ماهانه مشخص است مبالغ کمتر از 56.۰۰۰.۰۰۰ ریال معاف از مالیات بوده و برای مبالغ بالاتر به صورت پلکانی نرخ مالیات افرایش می یابد .

برای محاسبه مالیات حقوق سال 1401 مطابق جدول پلکانی به صورت زیر عمل می شود :

نحوه محاسبه مالیات حقوق سال ۱۴۰1

مبالغ در پله اول جدول مالیات حقوق

مبالغ مابین 56.۰۰۰.۰۰۰ تا 150.۰۰۰.۰۰۰ ریال در این طبقه قرار دارند .

برای مبالغی که بیش از 56.۰۰۰.۰۰۰ ریال در ماه می باشد مبلغ حقوق و مزایا را از 56.۰۰۰.۰۰۰ ریال کم کرده و حاصل را در ۱۰ درصد ضرب می نماییم .

مالیات = ۱۰% * (56.۰۰۰.۰۰۰ – مبلغ حقوق و مزایا )

به طور مثال برای حقوق 7۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال مالیات بدین شکل محاسبه می گردد.

۱.4۰۰.۰۰۰= ۱۰%*(7۰.۰۰۰.۰۰۰-56.۰۰۰.۰۰۰)

مبالغ در پله دوم جدول مالیات حقوق

مبالغ مابین 150.۰۰۰.۰۰۰ تا 250.۰۰۰.۰۰۰ ریال در این طبقه قرار دارند .

برای مبالغ در پله دوم ابتدا مبلغ حقوق را منهای 150.۰۰۰.۰۰۰ ریال نموده و حاصل را در ۱۵ درصد ضرب نموده و سپس می بایست مالیات طبقه اول را نیز محاسبه نماییم پس در نتیجه 150.۰۰۰.۰۰۰ ریال را منهای 56.۰۰۰.۰۰۰ ریال نموده و حاصل را در ۱۰ درصد ضرب و در انتها جمع دو مورد را محاسبه کرده که برابر است با مالیات بر حقوق

مالیات = ۱۰% * (56.۰۰۰.۰۰۰ – 150.۰۰۰.۰۰۰) + ۱۵%( 150.۰۰۰.۰۰۰ – حقوق و مزایا)

به طور مثال اگر ملغ حقوق 170.۰۰۰.۰۰۰ ریال باشد مبلغ مالیات بدین شکل محاسبه می گردد :

12.4۰۰.۰۰۰=%۱۰*( 56.۰۰۰.۰۰۰- 150.۰۰۰.۰۰۰ )+ ۱۵%*(150.۰۰۰.۰۰۰ – 170.۰۰۰.۰۰۰)

مبالغ در پله سوم جدول مالیات حقوق

مبالغ مابین 250.۰۰۰.۰۰۰ تا 35۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال در این طبقه قرار دارند .

برای مبالغ در پله سوم ابتدا مبلغ حقوق را منهای 350.۰۰۰.۰۰۰ ریال نموده و حاصل را در ۲۰ درصد ضرب نموده و سپس می بایست مالیات طبقه های دوم و اول را محاسبه نماییم جمع بدست آمده از سه طبقه برابر است با مالیات حقوق بر مبالغ بالای ۱۲۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال

همانطور که توضیح داده شد برای محاسبه مالیات طبقه اول 150.۰۰۰.۰۰۰ را منهای 56.۰۰۰.۰۰۰ کرده و حاصل را در ۱۰ درصد ضرب می نماییم و برای محاسبه مالیات طبقه دوم 250.۰۰۰.۰۰۰ را منهای 150.۰۰۰.۰۰۰ کرده و حاصل را در ۱۵ درصد ضرب می نماییم .

مبالغ در پله چهارم جدول مالیات حقوق

مبالغ بیش از ۳5۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال در این طبقه قرار دارند .

برای مبالغ در پله چهارم ابتدا مبلغ حقوق را منهای ۳5۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال نموده و حاصل را در 30 درصد ضرب نموده و سپس می بایست مالیات طبقه های سوم و دوم و اول را محاسبه نماییم جمع بدست آمده از چهار طبقه برابر است با مالیات حقوق بر مبالغ بالای ۳5۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال

جدول محاسبه مالیات حقوق سال ۱۴۰1

از آنجا که مبلغ کف و سقف هر پله و نرخ آن مشخص می باشد برای سرعت بخشیدن و سهولت در محاسبه مالیات و اجتناب از محاسبه مبالغ طبقه های پایین تر از جدول ذیل استفاده می نماییم .

حقوق و مزایای مشمول مالیات در سال 1401

جز 5 تبصره 12 لایحه بودجه سال 1401در خصوص مالیات بر حقوق پرسنل به شرح ذیل می باشد :

مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی اعم از مجموع مندرج در احکام کارگزینی شامل حق شغل، حق شاغل، فوق العاده مدیریت و  فوق العاده مستمر و غیر مستمر و سایر پرداختی‌ها و کارانه به استثنای عیدی پایان سال می‌­باشد .

با توجه به عبارت بالا به استثنا موارد مشخص شده در ماده 91 قانون مالیات های مستقیم باقی مزایا مشمول مالیات می باشد .

موارد اساسی که مورد مناقشه و اختلاف نظر بین حسابداران می باشد معافیت مالیاتی حق بن و مسکن  و سهم درمان حق بیمه تامین اجتماعی می باشد .

حق بن و مسکن با اظهار نظر معاونت حقوقی ریاست جمهوری در ۵ دی ۱۴۰۰ معاف از مالیات محسوب میشد که با توجه به لایحه بودجه مشمول مالیات گردیده است ، ولی همچنان برخی با اشاره به ارای دیوان عدالت و معافیت مالیاتی مزایای رفاهی از قبیل مهد کودک، یارانه غذا، ایاب و ذهاب، هزینه تلفن همراه و بن کالا و کمک هزینه مسکن حق بن و مسکن را معاف  از مالیات محسوب می نمایند که اشتباه است ، زیرا منظور از مزایای رفاهی ماده 40 قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب 27 بهمن 1380 می باشد که به شرح ذیل می باشد :

ماده 40 قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت

اجازه داده میشود اعتبارات برنامه خدمات رفاهی کارکنان دولت منظور در قوانین بودجه سنواتی براي ارائه تسهیلات رفاهی و تشویق کارکنان و کمک هزینه مسکن
به صورت نقدي یا صور دیگر بر اساس موافقتنامهاي که با سازمان مدیریت و برنامه ریزي کشور و یا استان مبادله خواهد شد، استفاده شود.

برای مطالعه بیشتر در خصوص مالیات حق بن و مسکن مطلب ذیل را مطالعه فرمایید :

آیا حق بن و مسکن مشمول مالیات می باشد ؟

البته با اظهار نظر معاونت حقوقی و فنی مالیاتی در مورخ 29 تیر ، حق مسکن نیز در زمره مزایای معاف از مالیات قرار دارد .

برای مطالعه اظهار نظرمعاونت حقوقی و فنی مالیاتی مطلب ذیل را مطالعه فرمایید :

اظهار نظر معاونت حقوقی و فنی مالیاتی در خصوص معافیت مالیاتی حق مسکن

در خصوص حقوق مشمول مالیات دقت فرمایید که سهم درمان حق بیمه سهم کارمند نیز از حقوق مشمول مالیات قابل کسر می باشد .

در بیمه شدگان تامین اجتماعی سهم کارمند معادل 7 درصد می باشد که 2/7 این مبلغ سهم درمان می باشد .

در نتیجه در خصوص بیمه شدگان تامین اجتماعی 2/7 حق بیمه سهم کارمند و در خصوص بیمه شدگان کشوری ( خدمات درمانی ) کل حق بیمه پرداختی سهم کارمند از حقوق مشمول مالیات کسر می گردد .

در خصوص سهم درمان حق بیمه سازمان تامین اجتماعی نیز ابهامات و مناقشات بسیاری وجود داشته که برای مطالعه در خصوص آرا صادره دیوان عدالت و بخشنامه های سازمان امور مالیاتی مطلب ذیل را مطالعه فرمایید :

معافیت مالیاتی حق بیمه سهم بیمه شده

موارد معاف از مالیات حقوق در سال 1401

1. عیدی و پاداش به میزان یک دوازدهم معافیت موضوع ماده 84 قانون مالیات مستقیم معادل 56.000.000 ریال با توجه به ماده 91 قانون مالیات مستقیم
2. مزایای غیر نقدی به میزان دو دوازدهم معافیت موضوع ماده 84 قانون مالیات مستقیم معادل 112.000.000 ریال با توجه به ماده 91 قانون مالیات مستقیم
3. حق ماموریت با توجه به ماده 91 قانون مالیات مستقیم
4. معافیت پنجاه درصدی مالیات در مناطق کمتر توسعه یافته با توجه به ماده 92 قانون مالیات مستقیم
5. افراد آزاده و جانباز و فرزندان شهدا با توجه به ماده 56 قانون جامع حمایت از ایثارگران
6. معافیت پنجاه درصدی مالیات برای یکی از والدین دارای فرزند معلول شدید با توجه به ماده 25 حمایت از حقوق معلولان
7. نیروهای مسلح با توجه به ماده 91 قانون مالیات مستقیم
8. معافیت موضوع ماده 84 قانون مالیات های مستقیم که در سال 1401 معادل 672.000.000 ریال سالانه و 56.000.000 ریال ماهانه
9. حق بیمه های پرداختی بابت درمان موضوع ماده 137 قانون مالیات های مستقیم
10. حق مسکن با توجه به اظهار نظر شماره 8755/232/ص مورخ 29 /04/1401 معاونت حقوقی و فنی مالیاتی

سازمان تامین اجتماعی طی بخشنامه 1000/1401/260 مورخ 16 فروردین 1401 دستمزد مبنای کسر حق بیمه در سال 1401 را اعلام نمود .

برای دانلود بخشنامه از لینک ذیل می توانید استفاده نمایید :

بخشنامه دستمزد مبنای کسر حق بیمه در سال 1401

هم چنین متن بخشنامه دستمزد مبنای کسر حق بیمه در سال 1401 به شرح ذیل می باشد :

دستمزد مبنای کسر حق بیمه سال ۱۴۰۱

دستورالعمل حداقل دستمزد روزانه و سایر سطوح دستمزدی و حداقل مزایای پرداختی به کارگران مشمول قانون‌کار در سال ۱۴۰۱ ارسال و میزان افزایش دستمزد روزانه مبنای کسر حق‌بیمه از ابتدای سال جاری به شرح ذیل اعلام می‌گردد.

۱‏‏‏‏- حداقل دستمزد روزانه مبنای وصول حق‌بیمه بیمه ‌شدگان مشمول قوانین کار و تامین‌اجتماعی (به استثنای مشاغل و فعالیت‌های دارای دستمزد مقطوع)‌ مبلغ ۱،۳۹۳,۲۵۰ ریال اعلام می‌گردد.

۲‏‏‏‏- سایر سطوح دستمزدی براساس آخرین دستمزد روزانه سال ۱۴۰۰، معادل ۳۸ درصد به علاوه رقم ثابت روزانه ۱۷۱,۷۲۲ریال به شرح ذیل افزایش می‌یابد.

مزد روزانه شغل سال ۱۴۰۱= (۱۷۱,۷۲۲+۳۸‏‏‏‏/۱×آخرین مزد روزانه شغل در سال ۱۴۰۰)

۳‏‏‏‏- با توجه به اینکه طبق بند (۳) تصویبنامه فوق الذکر مقرر گردیده است کارفرمایان مشمول قانون کار به کلیه کارگران اعم از دائم و موقت و مجرد یا متأهل ماهیانه مبلغ ۸,۵۰۰,۰۰۰ ریال بابت کمک ‌هزینه اقلام مصرفی خانوار به عنوان مزایای رفاهی و انگیزه‌ای و همچنین بر اساس مصوبه شماره ۱۹۷۵۶‏‏/ت۵۸۶۷۳هـ مورخ ۲۶‏‏/۰۲‏‏/۱۴۰۰ هیأت محترم وزیران مبلغ ۴,۵۰۰,۰۰۰ ریال بعنوان حق مسکن (از ابتدای فروردین ماه سال ۱۴۰۰) به کارگران مشمول قانون پرداخت نمایند، لذا کارفرمایان کارگاه های مشمول قانون کار می‌بایست طبق بند (۵) ماده (۲) قانون تامین‌اجتماعی و آیین‌نامه اجرایی ماده (۳۹) قانون اخیرالذکر با رعایت بخشنامه‌های (۵) و (۱‏/۵) جدید درآمد به هنگام تنظیم صورت مزد و مزایا نسبت به درج مبالغ یادشده به همراه سایر اقلام مشمول کسر حق‌بیمه از جمله خواروبار در ایام اشتغال و… در ستون‌ مربوطه و کسر حق ‌بیمه متعلقه و پرداخت آن به شعبه اقدام نمایند.

توجه: لازم به ذکر می باشد که چنانچه براساس مصوبه هیأت محترم وزیران، مبلغ حق مسکن قابل پرداخت به بیمه‌شدگان در سال ۱۴۰۱ افزایش یابد، مراتب مجدداً جهت اقدام اعلام خواهد شد.

۴‏- به موجب بند (۲) مصوبه مزبور و تبصره های ذیل آن و نیز دستورالعملهای صادره از سوی اداره‌کل روابط کار و جبران خدمت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و جداول مربوطه، کلیه کارفرمایان مکلفند از مبلغ مزد پایه سنواتی کارگران مشمول قانون کار (اعم از کارگاه های دارای طرح طبقه بندی و فاقد طرح طبقه بندی مشاغل) که “دارای حداقل یک سال سابقه کار در همان کارگاه شده یا یک سال از دریافت آخرین پایه سنواتی آنان گذشته است” مبلغ روزانه ۷۰,۰۰۰ ریال حق‌بیمه متعلقه را کسر و با رعایت ماده (۳۹) قانون تامین اجتماعی و آئین نامه اجرایی مربوطه به سازمان پرداخت نمایند.

شایان ذکر است ملاک محاسبه مبلغ مزد پایه سنواتی براساس مصوبات سالیانه شورایعالی کار و میزان سنوات اشتغال بیمه شده در همان کارگاه و از تاریخ مبنای ۱‏/۱‏/۹۵ (برای اولین پایه سنواتی) قابل محاسبه خواهد بود.

۵‏‏‏‏- به هنگام محاسبه حق‌بیمه آن دسته از بیمه‌شدگان که در آخرین گزارش بازرسی انجام شده مربوط به قبل از ۱‏‏‏‏‏‏‏/۱‏‏‏‏‏‏‏/۱۴۰۱، دستمزد آنان بیش از حداقل دستمزد روزانه (۸۸۵,۱۶۵ ریال) درج گردیده است، چنانچه در سال ۱۴۰۱ کارفرما از ارسال لیست و پرداخت حق‌بیمه بیمه‌شدگان مذکور خودداری و یا در لیست‌های ارسالی ترک‌کار آن‌ها را اعلام ننماید، می‌بایست دستمزد آن‌ها به شرح بندهای (۲) و (۳) فوق‌الذکر تعیین و سپس مبنای محاسبه حق‌بیمه ماههایی که لیست آن ارسال نشده است قرارگیرد.

۶‏‏‏‏- حداقل مبنای پرداخت حق‌بیمه بیمه‌شدگان ادامه بیمه به طور اختیاری مطابق بخشنامه (۶۸۶) اموربیمه‌شدگان به شماره ثبت ۱۸‏‏/۹۸‏‏/۱۰۰۰ مورخ ۵‏/۱‏/۱۳۹۸ برابر ۲‏‏/۱حداقل دستمزد مصوب شورایعالی کارخواهد بود.

همچنین مبنای پرداخت حق‌بیمه بیمه‌شدگان ادامه بیمه به طور اختیاری که مبنای پرداخت حق‌بیمه آنان در سال ۱۴۰۰ از رقم روزانه‌ ۸۸۵,۱۶۵ ریال بیشتر می‌باشد، همانند سایر سطوح دستمزدی معادل ۳۸ درصد به علاوه رقم ثابت روزانه ۱۷۱,۷۲۲ ریال مطابق روش ذیل در سال‌جاری افزایش می‌یابد که در هر حال از ۲‏‏/۱ حداقل دستمزد مصوب شورایعالی کار کمتر نخواهد بود.

مبنای پرداخت حق‌بیمه روزانه سال ۱۴۰۱ = (۱۷۱,۷۲۲+۳۸‏‏‏‏‏‏‏/۱×آخرین مبنای پرداخت حق‌بیمه روزانه در سال ۱۴۰۰)

۷‏‏- حداقل مبنای پرداخت حق‏بیمه بیمه‏شدگان صاحبان حرف و مشاغل آزاد در سال ۱۴۰۱ معادل رقم روزانه ۱,۳۹۳،۲۵۰ ریال خواهد بود. همچنین با توجه به مفاد بند ۴ دستور اداری شماره ۱۲۱۲۶‏/۹۹‏/۱۰۰۰ مورخ ۲۰‏/۱۲‏/۹۹ در مواردی که دستمزد مبنای پرداخت حق‏ بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد بالاتر از حداقل دستمزد مصوب شورایعالی کار در سال ۱۴۰۰ ‏باشد، می‏بایست ضریب دستمزد مربوطه نسبت به حداقل دستمزد مصوب شورایعالی کار در سال ۱۴۰۱ رعایت گردد.

مثال) بیمه‏ شده‌‏ای در سال ۱۴۰۰ نسبت به انعقاد قرارداد بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد با دستمزد مبنای پرداخت حق‏ بیمه روزانه ۲،۰۳۵،۸۷۹ ریال اقدام نموده است. با توجه به اینکه دستمزد روزانه مذکور نسبت به حداقل دستمزد سال ۱۴۰۰ معادل ۳‏/۲ می‏باشد، بنابراین دستمزد مبنای پرداخت حق‏ بیمه روزانه وی در سال ۱۴۰۱ برابر فرمول ذیل به مبلغ ۳،۲۰۴،۴۷۵ ریال خواهد بود.

دستمزد مبنای پرداخت حق‏ بیمه سال ۱۴۰۱ = (۱,۳۹۳،۲۵۰× ضریب دستمزد مربوطه نسبت به حداقل دستمزد سال ۱۴۰۰ معادل ۳‏/۲)

تذکر: مبنای پرداخت حق‏ بیمه بیمه‏ شدگان ایرانیان خارج از کشور و بیمه‏ های توافقی مطابق دستور اداری شماره ۱۲۱۲۶‏/۹۹‏/۱۰۰۰ مورخ ۲۰‏/۱۲‏/۹۹ خواهد بود.

۸‏‏- کلیه پرداختی‌های آن دسته از مقرری ‌بگیران بیمه ‌بیکاری که تاریخ وقوع بیکاری آنان از تاریخ ۱‏‏‏‏‏‏‏/۱‏‏‏‏‏‏‏/۱۴۰۱ به بعد می‌باشد، با رعایت حداقل دستمزد سال ۱۴۰۱ خواهد بود. همچنین پرداختی‌های آن دسته از مقرری ‌بگیران بیکاری سنوات قبل که در سال ۱۴۰۱ ادامه می‌یابد و مبلغ آن کمتر از حداقل دستمزد مزبور در سال ۱۴۰۱ می‌باشد تا مبلغ حداقل دستمزد سال ۱۴۰۱ ترمیم می‌گردد.

۹‏‏‏‏- ضریب دستمزد رانندگان حمل و نقل بار و مسافر بین شهری موضوع بند (۷) هشتصد و چهارمین جلسه هیأت مدیره مورخ ۲۶‏‏‏‏‏/۳‏‏‏‏‏/۱۳۸۱ و اصلاحات بعدی آن در سال۱۳۹۷ به شرح ذیل تعیین و از تاریخ ۱‏‏‏‏/۱‏‏‏‏/۱۴۰۱ مبنای دریافت حق بیمه و ارایه تعهدات قانونی تعیین می‌گردد.

الف) رانندگان بین شهری :

رانندگان وانت بار، سواری، مینی‌بوس، کامیونت و…	رانندگان اتوبوس، کامیون و …
۱/۲ برابر حداقل دستمزد	۵‏‏‏‏‏/۱ برابر حداقل دستمزد

ب) رانندگان درون شهری :

رانندگان حمل بار	رانندگان حمل مسافر(سواری، مینی بوس و …)	رانندگان اتوبوس درون شهری
۱‏‏‏‏‏/۱ برابر حداقل دستمزد	۱‏‏‏‏‏/۱ برابر حداقل دستمزد	۱‏‏‏‏‏/۱ برابر حداقل دستمزد

با توجه به مراتب فوق دستمزد مقطوع روزانه رانندگان مشمول قانون بیمه اجتماعی رانندگان حمل و نقل بار و مسافر بین شهری (ضریب۵‏‏‏‏‏/۱) معادل۲,۰۹۰,۰۰۰ ریال، بابت رانندگان مینی‌بوس و سواری(ضریب ۲‏‏‏‏‏/۱) معادل ۱,۶۷۲,۰۰۰ ریال، سایر رانندگان و رانندگان تاکسی، وانت بار و مینی بوس درون شهری (ضریب ۱‏‏‏‏/۱) معادل ۱,۵۳۳,۰۰۰ ریال تعیین می‌گردد.

۱۰‏‏‏‏- ضرایب دستمزد مقطوع کارگران ساختمانی موضوع «بند (۴) یک‌هزار و چهارصد و پنجاه و پنجمین» جلسه مورخ ۲۳‏/۱۰‏/۹۲ هیات مدیره محترم سازمان، به شرح ذیل تعیین و از تاریخ ۱‏‏‏‏/۱‏‏‏‏/۱۴۰۱ مبنای دریافت حق ‌بیمه و تعهدات قانونی قرار می‌گیرد.

الف)‏- کارگر درجه یک (کارگر ماهر، استادکار) ۴‏/۱ برابر حداقل دستمزد

ب)‏- کارگر درجه دو (کارگر نیمه ماهر، کمک استادکار) ۳‏/۱ برابر حداقل دستمزد

ج)‏-کارگر درجه سه (کارگر عمومی) ۲‏/۱ برابر حداقل دستمزد

با توجه به بند فوق حق‌بیمه کارگران ساختمانی می‌بایست براساس سطح مهارت اعلام شده در کارت مهارت فنی آنان و براساس دستمزد مقطوع روزانه شغل مربوطه با اعمال ضرایب۲‏‏‏‏‏‏‏/۱، ۳‏‏‏‏‏‏‏/۱، ۴‏‏‏‏‏‏‏/۱ برابر حداقل دستمزد (به ترتیب ۱,۶۷۲,۰۰۰، ۱,۸۱۱,۰۰۰ و ۱,۹۵۱,۰۰۰) ریال براساس سطح مهارت کارگران مزبور و با رعایت مصوبات هیات مدیره محاسبه و وصول ‌گردد.

۱۱‏‏‏‏- با عنایت به مصوبات شورایعالی تامین‌اجتماعی و هیات‎امنای محترم سازمان تامین‌اجتماعی، حداکثر دستمزد روزانه مشمول کسر حق‌بیمه از ابتدای سال ‌جاری ۷ برابر حداقل دستمزد روزانه تعیین و رعایت موضوع حسب مورد در ماه‌های۳۱، ۳۰ و ۲۹ روزه الزامی می‌باشد.

12 -مرکز فناوری اطلاعات آمار و محاسبات میبایست حداکثر ظرف مدت یک ماه پس از صدور این بخشنامه تمهیدات لازم را بمنظور بروزرسانی  نرم افزارهای موجود و طراحی و پیاده سازی سایر نرم افزارهای مورد نیاز را با همکاری شرکت مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تامین فراهم نمایند.
مسئول حسن اجرای مفاد این بخشنامه مدیران کل معاونین روسا و کارشناسان، ارشد ادارات کل استانها و مسئولین ذیربط در واحدهای اجرایی خواهند بود.

مطابق دستورالعمل شماره ۵۳۹/ ۱۴۰۰/ ۲۰۰ مورخ ۲۸/ ۱۲/ ۱۴۰۰ رئیس کل سازمان امور مالیاتی مهلت تسلیم اظهارنامه دوره چهارم ( فصل زمستان ) مالیات بر ارزش افزوده سال ۱۴۰۰تا چهارشنبه 24 فروردین 1401 تمدید شد.

نظر به مصادف بودن مهلت تسلیم اظهارنامه دوره چهارم ( فصل زمستان ) مالیات بر ارزش افزوده سال ۱۴۰۰ با تعطیلات نوروز و با توجه به درخواست های مودیان محترم موضوع نظام مالیات بر ارزش افزوده و به منظور تکریم مودیان گرامی و فراهم آوردن زمینه اجرای تکالیف قانونی برای آنان ، بنا به اختیار حاصل از قانون و مقررات مالیات بر ارزش افزوده مقرر می دارد؛

ادارات کل امور مالیاتی موظفند در مورد مودیانی که اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده مربوط به دوره چهارم مالیاتی ( فصل زمستان ) سال ۱۴۰۰ را تا پایان روز چهارشنبه مورخ ۲۴/ ۱/ ۱۴۰۱ تسلیم نمایند ، امکان برخورداری از صد در صد ( ۱۰۰٪ ) بخشودگی جرائم عدم تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر برای دوره مزبور و تاخیر در پرداخت مالیات و عوارض متعلقه از تاریخ مذکور را در صورت درخواست کتبی برای مودیان فوق الذکر فراهم نماید.

دستورالعمل شماره ۵۳۹/ ۱۴۰۰/ ۲۰۰ مورخ ۲۸/ ۱۲/ ۱۴۰۰

 

بخشنامه مزد 1401 در مورخ 22 اسفند 1400 توسط وزارت کار ابلاغ گردید .

مطابق این بخشنامه جزییات حداقل مزد 1401 و افزایش سایر سطوح مزدی به شرح ذیل می باشد :

 

برای دانلود فایل PDF بخشنامه از لینک ذیل استفاده فرمایید :

بخشنامه مزد 1401

همچنین بخشنامه مزد 1401 به شرح ذیل می باشد :

شورای عالی کار با حضور نمایندگان سه گروه (دولت، کارفرمایان و کارگران) در جلسه مورخ ۱۹/۱۲/۱۴۰۰ پس از بحث و بررسی راجع به تعیین حداقل مزد سال ۱۴۰۱، در اجرای ماده (۴۱) قانون کار با در نظر گرفتن مصالح کارگران در انطباق هر چه بیشتر درآمد آنان با سطح معیشت و همچنین با توجه به مقتضیات بنگاه‌های تولیدی، کارفرمایان و شرایط اقتصادی جامعه، حفظ و نگهداشت نیروی کارآمد و ماهر و انتظام و عدالت مزدی در کارگاه‌ها موارد زیر را به اجتماع و اتفاق آرا مورد تصویب قرار داد:

۱- از اول سال ۱۴۰۱ حداقل مزد روزانه با نرخ یکسان برای کلیه کارگران مشمول قانون کار (اعم از قرارداد دائم یا موقت) مبلغ ۱۳۹۳۲۵۰ ریال (یک میلیون و سیصد و نود و سه هزار و دویست و پنجاه ریال) تعیین می‌گردد. همچنین از اول سال ۱۴۰۱ سایر سطوح مزدی نیز روزانه ۳۸ درصد مزد ثابت یا مزد مبنا (موضوع ماده ۳۶ قانون کار) به اضافه روزانه ۱۷۱۷۲۲ ریال به نسبت آخرین مزد در سال ۱۴۰۰ افزایش می‌یابد.

تبصره: با اعمال افزایش این بند مزد شغل کارگران مشمول طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل مصوب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نیز مزد ثابت سایر کارگران نباید از مبلغ ۱۳۹۳۲۵۰ ریال (یک میلیون و سیصد و نود و سه هزار و دویست و پنجاه ریال) بند (۱) کمتر شود.

۲- به کارگرانی که در سال ۱۴۰۱ دارای یک سال سابقه کار شده یا یک سال از دریافت آخرین پایه سنواتی آنان گذشته باشد، روزانه مبلغ ۷۰۰۰۰ ریال نیز به عنوان پایه (سنوات) پرداخت خواهد شد.

تبصره ۱: پرداخت مبلغ مربوط به پایه سنواتی کارگران مشمول طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل مصوب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با در نظر گرفتن رقم فوق‌الذکر برای گروه یک با توجه به دستورالعمل و جدول اعلامی توسط اداره کل روابط کار و جبران خدمت صورت می‌گیرد.

تبصره ۲: به کارگران فصلی به نسبت مدت کارکردشان در سال ۱۴۰۰، میزان مقرر در این بند یا تبصره یک آن حسب مورد تعلق خواهد گرفت.

تبصره ۳: بر اساس مصوبه مورخ ۱۹/۱۲/۱۴۰۰ شورای عالی کار و در راستای تقویت مهارت‌محوری و بهره‌مندی تمامی کارگران و در نتیجه رضایتمندی کارگران با سابقه، از ابتدای سال ۱۴۰۱ همه کارگران دارای قرارداد دائم و موقت مشمول قانون کار که دارای یک سال سابقه کار شده و یا یک سال از دریافت آخرین پایه (سنوات) آنان در همان کارگاه گذشته باشد، اعم از اینکه حق سنوات یا مزایای پایان کار خود را تسویه حساب کرده باشند یا خیر، مشمول دریافت پایه (سنوات) خواهند بود.

۳- بر اساس مصوبه مورخ ۲۱/۷/۱۳۸۷ شورای عالی کار و در جهت افزایش رضایتمندی کارگران و کارفرمایان و به منظور تثبیت و تسری به تمامی کارگران، اعم از دائم و موقت مقرر شد از ابتدای سال ۱۴۰۱ کمک هزینه اقلام مصرفی خانوار به عنوان مزایای رفاهی و انگیزه‌ای موضوع تبصره (۳) ماده (۳۶) قانون کار بابت هر کارگر (اعم از متأهل یا مجرد) ماهانه مبلغ ۸۵۰۰۰۰۰ ریال از سوی کارفرمایان به آنان پرداخت گردد.

۴- ضوابط مربوط به چگونگی نحوه اعمال افزایش مقرر در بند (۱) و تبصره یک بند (۲) در کارگاه‌هایی که دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل می‌باشند و نیز در مورد کارگران کارمزدی و همچنین چگونگی ارتقاء طبقه شغلی به موجب دستورالعمل‌های اداره کل روابط کار و جبران خدمت خواهد بود.

۵- مقررات این مصوبه شامل حال دانش‌آموزان و دانشجویانی که در ایام تعطیلات تابستانی در سال ۱۴۰۱ به طور موقت در کارگاه‌ها اشتغال می‌یابند نخواهد شد.

۶- واحدهای مشمول قانون کار به منظور ایجاد رابطه هر چه بیشتر مزد و مزایا با بهره‌وری و تولید و ایجاد انگیزه بیشتر در بین کارکنان خود، علاوه بر اجرای این مصوبه می‌توانند نسبت به افزایش و برقراری مزد و مزایا در قالب موافقت‌نامه‌های کارگاهی و پیمان‌های دسته جمعی و پس از تأیید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اقدام نمایند.

حجت‌الله عبدالملکی- وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی

دستورالعمل نحوه اجرا در مورد دستمزد کارگاه‌های دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل

دستورالعمل نحوه اجرای مصوبه مورخ ۱۹/۱۲/۱۴۰۰ شورای عالی کار در مورد کارگاه‌هایی که دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل مصوب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌باشند (بخشنامه شماره ۲۶۶۳۱۸ مورخ ۲۲/۱۲/۱۴۰۰ اداره کل روابط کار و جبران خدمت)

در اجرای بند ۴ بخشنامه شماره ۲۶۵۳۴۴ مورخ ۲۲/۱۲/۱۴۰۰ وزیر محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی موضوع مصوبه مورخ ۱۹/۱۲/۱۴۰۰ شورای عالی کار، نحوه اجرای مصوبه مزبور را در کارگاه‌های دارای طبقه‌بندی مشاغل مصوب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام می‌دارد:

الف: نحوه اجرای بند یک بخشنامه راجع به افزایش مزد مبنا

به مزد شغل تمامی کارگران از ابتدای سال ۱۴۰۱ روزانه ۳۸ درصد (به نسبت آخرین مزد شغل آنان در سال ۱۴۰۰) به اضافه روزانه ۱۷۱۷۲۲ ریال اضافه می‌شود. به عبارت دیگر:

مزد شغل روزانه در سال ۱۴۰۱ = ۱۷۱۷۲۲ + (۱/۳۸ × آخرین مزد شغل روزانه در سال ۱۴۰۰)

تبصره ۱: با توجه به تکلیف مقرر در تبصره بند یک بخشنامه، چنانچه مزد شغل حاصل از اعمال افزایشات فوق‌الذکر کمتر از ۱۳۹۳۲۵۰ ریال در روز شود، مبلغ ۱۳۹۳۲۵۰ ریال ملاک خواهد بود.

تبصره ۲: به سایر عناصری که بر طبق دستورالعمل اجرایی طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل با عرف و رویه کارگاه جزء مزد تلقی شده و تا پایان سال ۱۴۰۰ برقرار گردیده‌اند (علاوه بر افزایشی که بر روی مزد شغل‌ها ایجاد می‌شود) بایستی از اول سال ۱۴۰۱ معادل ۳۸ درصد اضافه شود از قبیل مزد رتبه، حق پست، مزایای سختی کار، مزایای ماندگاری پست، مزد سنوات گذشته (تا پایان سال ۱۴۰۰) و نظایر آن‌ها.

تبصره ۳: هم‌چنین در اجرای بند ۱ بخشنامه، ضرایب جداول مزدی طرح‌های طبقه‌بندی مشاغل معادل ۳۸ درصد نسبت به ضرایب سال گذشته (سال ۱۴۰۰) از ابتدای سال ۱۴۰۱ افزایش خواهد یافت.

ضمناً ضرایب مذکور ملاک تعیین مزد رتبه، مزایای حق پست، مزایای سختی کار، مزایای ماندگاری و غیره (برای کارگاه‌هایی که دارای چنین مزایایی طبق طرح طبقه‌بندی مشاغل می‌باشند) در سال ۱۴۰۱ خواهد بود.

ب: نحوه اجرای تبصره ۱ بند ۲ بخشنامه راجع به نرخ پایه سنوات در سال ۱۴۰۱

جدول مزد سنوات در گروه‌هhd بیست‌گانه در سال ۱۴۰۱ به شرح ذیل است که در اجرای تبصره یک بند ۲ بخشنامه شماره ۲۶۵۳۴۴ مورخ ۲۲/۱۲/۱۴۰۰ در مورد کارگرانی که از ۱/۱/۱۴۰۱ به بعد دارای یک سال سابقه خدمت باشند و یا یک سال از آخرین ترفیع آنان سپری شده باشد، متناسب با گروه شغلی مربوط معادل ریالی یک پایه با نرخ مقرر برقرار می‌شود.

تبصره ۱: مزد سنوات (پایه) که در اجرای مصوبه اخیر شورای عالی کار در سال ۱۴۰۱ و طبق جدول موضوع این بند داده می‌شود، مشمول افزایش ۳۸ درصد نمی‌شود.

جدول نرخ پایه (سنوات) در گروه های بیست گانه- ارقام ریال در هر روز)

تبصره ۲: در اجرای تبصره ۳ بند ۲ بخشنامه شماره ۲۶۵۳۴۴ مورخ ۲۲/۱۲/۱۴۰۰ از ابتدای سال ۱۴۰۱ همه کارگران دارای قرارداد دائم و موقت مشمولین قانون کار که دارای یک سال سابقه کار شده و یا یک سال از دریافت آخرین پایه سنوات آنان در همان کارگاه گذشته باشد، اعم از اینکه حق سنوات یا مزایای پایان کار خود را تسویه حساب کرده باشند یا خیر، مشمول دریافت پایه (سنوات) خواهند بود.

ج: نحوه اجرای بند ۴ بخشنامه راجع به افزایش مزد ناشی از ارتقاء:

در واحدهایی که دارای طرح طبقه‌بندی مشاغل مصوب وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌باشند، نحوه  ارتقاء شغل کارکنان و احتساب افزایش مزد ناشی از آن، مطابق ضوابط مندرج در دستورالعمل اجرایی طرح طبقه‌بندی مشاغل خواهد بود.

در کارگاه‌هایی که فاقد طرح طبقه‌بندی مشاغل مصوب می‌باشند، اضافه مزد ناشی از ارتقاء بایستی برابر ضوابط مزدی با رویه‌های متداول کارگاه در گذشته تعیین و پرداخت شود.

احمد غریوی- مدیر کل روابط کار و جبران خدمت

دستورالعمل نحوه اجرا در مورد کارگران کارمزدی دائم و موقت

دستورالعمل نحوه اجرای مصوبه مورخ ۱۹/۱۲/۱۴۰۰ شورای عالی کار در مورد کارگران کارمزدی دائم و موقت (بخشنامه شماره ۲۶۶۳۲۰ مورخ ۲۲/۱۲/۱۴۰۰ اداره کل روابط کار و جبران خدمت)

در اجرای بند ۴ بخشنامه شماره ۲۶۵۳۴۴ مورخ ۲۲/۱۲/۱۴۰۰ وزیر محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی موضوع مصوبه مورخ ۱۹/۱۲/۱۴۰۰ شورای عالی کار، بدین‌وسیله نحوه اجرای بخشنامه مذکور را در مورد کارگران کارمزدی اعلام می‌نماید.

۱- نحوه اعمال ۳۸ درصد افزایش بند ۱ بخشنامه

نرخ‌های کارمزدی در سال ۱۴۰۱ (به نسبت آخرین کارمزد در سال ۱۴۰۰) در مورد کارگران کارمزدی (اعم از موقت یا دائم) به مأخذ ۳۸ درصد افزایش می‌یابند. در صورتی که کارگران دارای بخش ثابت مزد (علاوه بر کارمزد) باشند، این بخش نیز بایستی ۳۸ درصد افزایش یابد.

تبصره ۱: چنانچه نرخ یا ملاک‌های کارمزدی تابع قسمت ثابت مزد بوده و یا به عبارت دیگر به صورت درصدی از قسمت ثابت مزد تعیین شده باشند، در این صورت تنها بخش ثابت مزد مشمول ۳۸ درصد افزایش خواهد گردید. (زیرا با این عمل نرخ یا ملاک‌های کارمزدی نیز به دلیل تبعیت از قسمت مذکور خود به خود دستخوش افزایش خواهد شد.)

تبصره ۲: در صورتی که مجموع دریافتی کارگران بابت افزایش مزد کمتر از ۱۳۹۳۲۵۰ ریال در روز گردد، ملاک محاسبه و پرداخت آن به کارگران کارمزدی همان ۱۳۹۳۲۵۰ ریال بخشنامه خواهد بود.

۲- چگونگی اعمال افزایش رقم ثابت موضوع بند ۱ بخشنامه

علاوه بر افزایش ۳۸ درصد بر روی قسمت ثابت مزد، قسمت مذکور در سال ۱۴۰۱ روزانه ۱۷۱۷۲۲ ریال دیگر نیز افزایش خواهد یافت و در صورتی که کارگران فاقد قسمت ثابت مزد باشند، در سال ۱۴۰۱ روزانه ۱۷۱۷۲۲ ریال در اجرای مصوبه شورای عالی کار به صورت ثابت در مورد آنان برقرار خواهد گردید.

تبصره: در صورتی که مجموع دریافتی کارگران بابت بخش ثابت و متغیر مزد کمتر از ۱۳۹۳۲۵۰ ریال در روز گردد، ملاک محاسبه و پرداخت آن به کارگران کارمزد همان ۱۳۹۳۲۵۰ ریال خواهد بود.

۳- اعطای مزد سنوات:

علاوه بر افزایش کارمزد، کارگران کارمزدی نیز بر حسب آن که مشمول طرح طبقه‌بندی مشاغل باشند یا خیر، حسب مورد و مطابق دستورالعمل‌های ذی‌ربط از پایه سنواتی موضوع بند ۲ بخشنامه شماره ۲۶۵۳۴۴ مورخ ۲۲/۱۲/۱۴۰۰ وزیر محترم تعاون، کار و رفاه اجتماعی برخوردار خواهند شد.

احمد غریوی- مدیر کل روابط کار و جبران خدمت

مقدمه

بودجه بندي پروژه نه تنها مستلزم اصلاعات منابع مورد نياز براي تكميل پروژه، بلكه مستلزم اطلاعات مرتبط با

تعداد، زمانِ كاربرد منابع و نيز مبلغ هزينه مورد نياز اين منابع مي باشد .

در بيشتر سازمانها، دو نوع بودجه وجود دارد؛ بودجة پروژه و بودجه هاي سالِ مالي . تفاوت اين دو نوع بودجه در

اين است كه بودجة پروژه در برگيرندة كلِ چرخة حيات يك پروژه است در حالي كه بودجه هاي سالِ مالي براي

يك سال بكار مي روند . اين مقاله به بررسي جنبه ها و روش هاي مختلف براي بودجه بندي و توسعة بودجه پروژه

مي پردازد .

از آن جايي كه هر پروژه خاص و منحصر به فرد است، لذا اگر اطلاعات بودجه بندي و گزارشات پروژه هاي مشابه

گذشته دردسترس باشد، اين گزارشات تنها مي تواند به عنوان راهنمائي ابتدايي بكار روند . دركل فرآيند بودجه

بندي براي پروژه هاي چند ساله از پيچيدگي بيشتري برخوردار است، زيرا طرحها، برنامه هاي زمانبندي، منابع و

هزينه ها در اوايل چرخة حيات پروژه تعيين شده و ممكن است در سالهاي آينده به دليل دستيابي به تجهيزات

جديدتر، پرسنل ماهرتر و مواد جايگزين براي تكميل فعاليتهاي پروژه، تغيير كنند .

تکنیک ها و روش های بودجه بندی پروژه

بودجه بندی بالا به پائین

اين روش شامل بهره گيري از قضاوت و تجربه مديران ارشد و نيز اطلاعات گذشتة مرتبط با فعاليتهاي مشابه است،

و تصور مي شود كه تجربه حاصل از پروژه هاي گذشته اعضاي مديريت پروژه را قادر به ارائه راهنمايي در مورد

برآوردهاي صحيح هزينه براي پروژه هاي آينده سازد . در واقع از هزينه واقعي يك پروژه قديمي يا يك پروژه مشابه

به عنوان يك مبنا براي برآورد هزينه پروژه جاري استفاده مي شود . لذا اين روش در پروژه هايي كه قبلاً نمونه

هاي مشابه آنها به دفعات تكرار شده است بسيار مناسب عمل مي كند .

منطق اين بودجه بندي بر اين اساس استوار است كه مديريت ارشد زماني براي برآورد هزينه دقيق هر جزء يك

پروژه نداشته باشد . با اين وجود، آنچه كه انجام مي دهند تجربه، دانش و اطلاعات براي برآورد منطقيِ كل بودجة

پروژه است؛ و براي برآورد دقيق تر فعاليتهاي مربوطه، پرسنل سطوح پائين تر بايد به خدمت گرفته شوند .

مديران ارشد ابتدا كلِ هزينه هاي پروژه را برآورد مي كنند، اين بودجه در ميان نخستين سطح فعاليتهايي تقسيم

مي شود كه پروژه را مي سازند سپس تحويل مديران سطح پائين تر مي شود كه برآورد دقيق بودجه را براي

قسمتهاي كاري مختلف انجام مي دهند . اين فرآيند بصورت سلسله مراتبي ادامه مي يابد تا زماني كه فعاليتهاي

پروژه كام لاً تجزيه شده و نهايت اً تا پائين ترين سطحِ فعاليتهاي مورد نياز براي تكميل پروژه، اختصاص داده مي

شود .

مزیت بودجه بندی بالا به پائین

بودجه بندي بالا به پائين نسبت به ساير روش ها داراي هزينه كمتري مي باشد . هم چنين، از آن جايي كه مديران

ارشد دخالت مستقيمي در توسعه بودجه پروژه دارند، احساس تعهد و حمايت بيشتري از پروژه حاكم است . اين

روش هنگامي بيشترين قابليت اطمينان را دارد كه :

الف ) فعاليتهاي پروژه قبلي واقع اً ( و نه در ظاهر ) مشابه فعاليتهاي پروژه جديد باشند .

ب ) فرد يا گروهي كه تخمينها را مقايسه مي كنند داراي تخصص و نظريه كارشناسي قويي باشند .

در حقيقت بودجه بندي بالا به پائين كاربرد گسترده اي داشته و براي سازمانهاي سنتي با ساختار سلسله مراتبي،

بسيار مناسب است . كه در صورت كاربرد صحيح، مزاياي مهمي چون سطح بالاي دقت كلي را داشته و سطحِ بالائي

از اطمينان را بر پايه جزئي از كل بودجه اختصاص يافته براي هر فعاليت در بر مي گيرد .

معایب بودجه بندی بالا به پائین

اين نوع بودجه بندي در صورت كاربرد صحيح مي تواند روشي مناسب براي اختصاص هزينه برآورد شدة پروژه

باشد اما بايد با ماهيت مبتني بر فرض اين بودجه بندي مطابقت داشته باشد .

يعني بر مبناي اين بودجه بندي تصور مي شود كه مديريت ارشد پروژه زماني براي برآورد هزينه دقيق هر جزء

پروژه نداشته باشد . اما انتظار مي رود كه از تجربه، دانش و اطلاعات مناسب براي برآورد منطقي كل بودجه پروژه

برخوردار باشد .

ثانياً، بودجه بندي بالا به پائين در جريان همراستا كردن بودجه هاي خاص فعاليتها با كل بودجه پروژه توسط

سطوح پائين تر، شرايطي را فراهم مي آورد كه به تضاد مي انجامد .

از آن جايي كه بخش هاي مختلف براي بدست آوردن سهمي از يك مقدار ثابت ( بودجه كل ) رقابت دارند، روش

بالا به پائين مي تواند تأثير خالص رقابت يك بخش را در برابر يك بخش ديگر نشان داده و روابط خصومت آميزي

را حاصل آورد . در صورتيكه كه مديران، فرآيند بودجه بندي را با اين جنبه رقابتي در نظر بگيرند، يك پتانسيل قوي

براي برآورد تورم و مهارتهاي ديگر براي توجيه درخواست هاي بودجه اضافي مناسب يا نابجا توسط آنان بوجود مي

آورد .

ثالثاً، كارآمدي بودجه بندي بالا به پائين وابسته به صحت و صداقت كاربرد آن است و اين تكنيك تنها در صورتي

مؤثر خواهد بود كه در دست مديريت ارشدي باشد كه از اطلاعات و دانش كافي براي برآورد هزينه منطقي پروژه

مورد نظر برخوردار باشد، در غير اينصورت پروژه بلافاصله با يك بودجه غير واقعي روبرو مي شود كه نمي تواند به

انجام رسد .

و نهايت اً برخي از مجريانّ بودجه بندي بالا به پائين را به طرز نامناسبي بكار گرفته و آن را به عنوان تكنيكي براي

ايجاد انگيزه در مديران رده پائين تر مورد استفاده قرار مي دهند . هزينه يك پروژه هم چنين مي تواند بطور

آگاهانه و با اين تصور كم اهميت جلوه داده شود كه صرفه جويي در هزينه و كارآمدي مديران رده پائين را تحريك

نمايد و هر يك از اين روش ها احتمالاً بيشتر به تضعيف كاركنان و افزايش بودجه مي انجامد تا به موفقيت پروژه .

بودجه بندی پایین به بالا

در اين تكنيك، هزينه اجراي هر يك از فعاليتهاي پروژه بطور مجزا تخمين زده مي شود، سپس از پايين ترين

سطح برسطح به سطح با جمع بندي و دسته بندي هزينه هاي برآوردي، هزينه هاي فعاليت ، WBS مبناي

ساختار شكست . كار حاصل براي تعيين بودجه ها در سطح قابل ارائه انباشته مي شوند در نتيجه اين بودجه ها

براي تعيين كل بودجه پروژه انباشته مي گردند و بودجه بندي هزينه پروژه در سطوح مختلف صورت مي گيرد.

بودجه بندی بروش پائین به بالا، یک پروژه نوعی

تعداد سطوح ساختار شكست كار و مشخصات فعاليتها در پايين ترين سطح، نقش تعيين كننده اي در ميزان دقت

و صحت بودجه بندي در اين تكنيك دارد . گروه مجري مي بايستي بين افزايش سطوح و متناسباً دقت در انجام

بودجه بندي، تناسب كافي را رعايت نمايد . به همان اندازه كه تعداد سطوح كم در كاهش دقت بودجه بندي مؤثر

است، افزايش نامناسب سطوح نيز ضمن افزايش زمان و هزينه انجام برآوردها، همواره منجر به افزايش دقت بيشتر

نمي گردد .

جزء مهم اين فرآيند مشاوره با پرسنلي است كه مستقيم اً در انجام كار دخالت دارند و مسئول جمع آوري اطلاعات

مربوط به زمان و بودجه هستند . بنابراين در صورتيكه همان بودجه پيشنهادي توسط اين گروه براي فعاليت هاي

مرتبط با آنان در نظرگرفته شود، انگيزش ناشي از حس تعهد نسبت به انجام كار با هزينه اي كه توسط خودشان

پيشنهاد داده شده است، تا حدود زيادي موجب اطمينان از انجام كار در زمان و با كيفيت مقرر و البته هزينه پيش

بيني شده مي شود .

نكته منفي اين رويكرد اين است كه عموماً افراد هزينه ها را بسيار دست بالا تخمين ميزنند تا هميشه در حاشته

امنيت باشند ! در صورت رخداد چنين امري، هزينه ها توسط مديران بالادست تعديل ميشود . و در اين صورت

مزينت بالقوه اين روش كه در بالا به آن اشاره شد نيز از بين خواهد رفت .

مزایای بودجه بندی پائین با بالا

اين روش مديريت مشاركتي بر پروژه را تسهيل مي سازد، در نتيجه حتي پائين ترين سطوح سازمان در فرآيند

بودجه بندي پروژه نقش دارند . دخالت پرسنل در اين سطح مي تواند آموزش و تجربة ارزشمندي براي دست

اندركاران پروژه باشد و به آمادگي آنها براي مسئوليت پذيري بيشتر در پروژه هاي آينده كمك كند . بعلاوه اين

روش، مديران ارشد را مجهز به آموزش ارزشمند، تجربه و دانش در توسعه يك بودجه مي سازد .

مزيت ديگر بودجه بندي پائين به بالا اين است كه هماهنگي بين مديران پروژه و مديران بخش كاركردي را

تسهيل مي كند كه بايد در خواست هاي مختلف منابع را با توسعه بودجه هاي خود مورد توجه قرار دهند . نهايتاً

بودجه بندي پائين به بالا بر تعيين بودجه ها بصورت ويژه براي هر پروژه تأكيد داشته و به مديريت ارشد امكان

اولويت بندي پروژه هايي را مي دهد كه مقرون به صرفه تر است .

معایب بودجه بندی پائین با بالا

نقطه ضعف مهم اين نوع بودجه بندي كمرنگ شدن نقش مديريت ارشد در آغاز بكار و كنترل فرآيند بودجه بندي

پروژه است . به عبارت ديگر، محرك توسعه بودجه هاي پروژه بايد توسط مديران رده پائين تر ارائه شود، در حالي

كه نقش مديريت

ارشد به آناليز بودجه هاي تحويل داده شده به آنها محدود مي شود .

با توجه به دلائل فوق روش بودجه بندي پائين به بالا در بسياري از سازمانها كمتر مرسوم است زيرا كه اگر بودجه

مهمترين ابزار كنترل براي سازمان پروژه باشد، مديريت ارشد پروژه تمايلي به واگذاري كنترل به مديران و پرسنل

كم تجربه رده پائين تر ندارند . بعلاوه، احتمال ايفاي نقش بودجه بندي توسط مديران رده پائين تر وجود دارد كه

در مورد شرايط بودجه خود مبالغه مي ورزند . از جنبه عملي، انگيزه بالايي براي پرسنل تيم رده پائين تر پروژه به

منظور اغراق آميز كردن هزينه هاي فعاليت هاي خود بوجود مي آيد .

نهايتاً روشِ بودجه بندي پائين به بالا هم چنين مي تواند به يك فرايند وقت گير براي مديريت ارشد بواسطه

تأخير، تعديل و تنظيم مكرر مرتبط با ارائه مجدد بودجه گردد .

بودجه بندی بر پایه فعالیت

مكرراً براي بودجه بندي استفاده مي شود . و بر اين اساس استوار است كه پروژه ها از ABC برآورد هزينه

)بر پايه فعاليت 1 )

فعاليت ها و اين فعاليتها از منابع مختلفي نيروي انساني، مصالح، ماشين آلات و … بهره مي گيرند كه هزينه بر

هستند . با تعيين ميزان منابع مورد استفاده توسط فعاليتها و ميزان فعاليتهاي انجام گرفته براي تكميل پروژه، مي

توان هزينه ها را براي پروژه بر پايه مصرف منابع براي فعايتهاي پروژه تعيين و تخصيص كرد .

مراحل برآورد هزینه بر پایه فعالیت

1 – فعاليتهاي عمده شناسايي و به تناسب منابعي كه در هر فعاليت مصرف مي شوند، هزينه مستقيم ساخت به

آن فعاليتها تخصيص مي يابد . به بيان ديگر هزينه ها براي هر پكيج كار بر پايه منابع مورد نياز براي تكميل هر

فعاليت شناسائي شده و تعيين مي گردد .

2 – محرك هاي هزينه مناسب به هر يك از فعاليتها تشخيص داده مي شوند . محرك هزينه عبارت است از هر

عاملي كه هزينه اي را موجب مي شود . به عنوان مثال محرك مهم هزينه براي پروژه هاي ساخت و ساز، نيروي

انساني و انواع مواد مصرفي مورد نياز است . لذا براي هر فعاليت حداقل يك عامل هزينه ساز مورد نياز است .

3 – سپس نرخ هزينه براي هر واحد محرك هزينه محاسبه مي شود . به عنوان مثال نرخ هزينه منابع انساني مي

تواند بصورت هزينه كار در هر ساعت بيان گردد .

4 – براي تعيين هزينه هاي پروژه اي كه از يك محرك هزينه بهره مي گيرد . نرخ آن براي هر واحد، بصورت ضربِ

آن واحد در تعداد كل واحد هاي محرك هزينه معرفي مي شود .

به عنوان مثال اگر نرخ هزينه براي يك طراح 500000 ريال باشد و 100 ساعت اين زمان براي پروژه استفاده

شود، هزينه تعيين شده براي اين طراح براير است با :

50000000 ريال = 500000 ريال در ساعت * 100 ساعت (1)

اين است كه تمركز اين رويه بيشتر بر فعاليتها و هزينه آن فعاليتها مي ABC از مزاياي منحصر به فرد بودجه

بندي بروش باشد، بر خلاف روش سنتي كه بيشتر بر كل توليد / خدمات متمركز مي شود .

برنامه بودجه بندی

كثرت پروژه ها در بسياري از شركت ها نياز جدي به سازماندهاي بودجه ها، به شيوه اي كه در برگيرنده رديابي و

كنترل صحيح هزينه هاي پروژه است نمايان مي سازد .

در روش هاي بودجه بندي سنتي، بودجه يك پروژه مي تواند در واحدهاي مختلف سازماني تقسيم يابد . به عنوان

مثال،

تخصيص بخشي از هزينه ها براي امور مهندسي، توليد و … در نتيجه، كنترلِ متمركز و تعيين ميزان واقعي هزينه

ها دشواراست . نياز به حل اين مسئله به بودجه بندي برنامه اي مي انجام كه بر پاية آن درآمد و هزينه ها در پروژه

ها انباشته مي شوند . لذا هر پروژه داراي بودجه خاصِ خود است كه بر پاية فعاليت و زمان مورد انتظار براي تكميل

پروژه تقسيم مي گردد .

بودجة فاز بندی شده بر پایه زمان

براي كنترل مقرون به صرفه، فاز بندي پروژه بر پايه زمان بسيار حائز اهميت است . بودجه هاي فاز بندي شده بر

پايه زمان شام لِ اختصاص هزينه ها براي فعاليتهاي پروژه و زمان پيش بيني شده براي تمديد بودجه است . در

حقيقت بودجه هاي فازبندي شده بر پايه زمان، تلفيقي از بودجه پروژه و برنامه زمان بندي پروژه مي باشد .

يك نمونه بودجه فاز بندي در جدول 1 نشان داده شده است .

نمونه بودجه فاز بندی شده بر پایه زمان

در اين جدول، بودجه انباشته براي يك فعاليت پروژه به منظور انعكاس كار برنامه ريزي شده در فازهاي مختلف، به

دوره هاي مختلف زماني تقسيم مي شود . در نتيجه بودجه فازبندي شده بر پايه زمان يك مكانيزم كنترل پروژه

بسيار مناسب است زيرا به مدير پروژه امكان تعيين مقدار بودجه را در طي مراحل مختلف چرخة عمر پروژه مي

دهد و نهايتاً با مقدار بودجة كل پروژه مقايسه مي شود .

بودجه فاز بندي شده بر پايه زمان تيم پروژه را قادر به مقايسه مبناي برنامه زمانبندي با مبناي بودجه مي سازد كه

شناسائي نقاط عطف را براي هزينه هاي پروژه و عملكرد برنامه زمانبندي تسهيل مي نمايد .

چارت ردیابی

با تعيين يك بودجه فاز بندي شده بر پايه زمان، مي توان يك چارت رديابي را تهيه نمود كه نشان دهنده هزينه

هاي بودجه مورد انتظار با ترسيم هزينه بودجه بندي شده تجمعي پروژه در برابر برنامه زمانبندي است . ( جدول 2)

نمونه ساده اي از يك طرح است كه روشي ديگر براي شناسائي مبناي پروژه تخصيص و برنامه زمان بندي در طول

عمر پيش بيني شده پروژه مي باشد .

توسعه بودجه پیش بینی نشده

اين نوع بودجه براي جبران بي ثباتي پروژه ناشي از حوادث پيش بيني نشده بكار مي رود . حتي در شرايطي كه

عوامل ناشناخته به كمترين ميزان خود در پروژه مي رسند، اطلاعات كافي از حوادث آينده كه پروژه را تحت تأثير

قرار مي دهد وجود ندارد .

به عنوان مثال در يك پروژه ساخت و ساز با يك مقدار هزينة برآورد شده از پيش تعيين شده براي گود برداري

فونداسيون يا ساختمان، در طي خاكبرداري پرسنل ساخت و ساز با مسائل آبهاي زير زميني روبرو مي شوند كه از

قبل شناسائي نشده است و بايد پيش از ادامه كار اصلاح شود .

درچنين شرايطي تيم هاي پروژه بطور منظم يك بودجه پيش بيني نشده را توسعه و تخصيص مي دهند كه شامل

اختصاص يك مبلغ اضافي براي پوشش دادن رويدادهاي غير قابل پيش بيني است .

همانند برآورد هزينه، مقدار در نظر گرفته شده بري بودجه هاي پيش بيني نشده، با ميزان و سطح عدم قطعيت و

بي ثباتي متغير است . پس هر چه درجه عدم قطعيت مرتبط با پروژه بيشتر باشد، ميزان بودجه غير قابل پيش

بيني بيشتر است .

گنجاندن هزينه هاي پيش بيني نشده در بودجه متضمن اين است كه حوادث پيش بيني نشده باعث تأخير در

تكميل پروژه نمي شوند . و هم چنين مي توانند براي جبران خطاهاي مرتبط با برآورد، به حداقل رساندن تغييرات

طراحي و ساير مواردي از اين قبيل بكار رود كه به نوبه خود ضريب اطمينان را در موفقيت پروژه بالا مي برد .

اختصاص بودجه های پیش بینی نشده

اين بودجه ها مي تواند به فعاليتهاي پروژه، و يا كل پروژه تخصيص داده شوند . ولي اختصاص آنها جزئي از فرآيند

برآورد هزينه بر پايه فعاليت نمي باشد، بلكه فراتر از هزينه برآورد شده پروژه است .

برخي از سازمانها روشي مشخص براي اختصاص اين بودجه ها بكار مي گيرند و يك شيوه سازمان دهي شده را در

بودجه پروژه قرار مي دهند . بودجه هاي فعاليت بصورت مجزا و در يك سطح قابل قبول براي كار تعريف شده و از

ديدگاه مسئول برآورد و مدير مسئولِ فعاليت تعيين مي شوند .

بايد متذكر شد كه چند فعاليت جزئي مي تواند در مجموع يك فعاليت يا پكيج كار مهم را تشكيل دهند . سپس با

يك روند براي پوشش دادن مشكلات پيش بيني نشده در (Contingency) كلي و يا يك روش ارزيابي ريسك،

بودجه پيش بيني نشده تمام فعاليتهاي جزئي اضافه مي شود .

معایب بودجه بندی پیش بینی نشده

اين بودجه براي بسياري از سازمانهاي پروژه بحث برانگيز است و با اين كه تيم هاي پروژه اين بودجه را ابزاري مهم

براي كنترل موثر هزينه پروژه مي دانند، پذيرش آن توسط سهامداران پروژه بويژه مديريت ارشد پروژه يك مسئله

مهم است .

مديران اغلب اين تصور را دارند كه اين بودجه ها نشان دهندة هزينه هاي اضافي براي آنچه كه به عنوان كنترل

ضعيف مديريت نادرست مي نامند است . بعلاوه بسياري نيز بر اين باورند كه روش هاي بكار رفته براي محاسبه اين

بودجه تا حدودي اختياري است .

به عنوان مثال در صنعت ساخت و ساز، كاربرد نرخ پيش بيني نشده بصورت درصدي براي هر سازه قبل از طراحي

معماري غير معمول نيست . در نتيجه بطور مثال يك ساختمان بودجه بندي شده براي 1000 ميليون ريال در

بهترين شرايط با هزينه 990 ميليون ريال طراحي و اجرا مي گردد و ده ميليون دلار باقي مانده در بودجه سال

مالي كاربرد ندارد . اما بصورت بودجه پيش بيني نشده در برابر مشكلات غير قابل پيش بيني در طي ساخت و ساز

منظور مي شود .

نقطه ضعف نهايي اين بودجه، آسيب پذيري آن است . به عنوان مثال، اغلب اوقات مديريت ارشد به اين نتيجه

دست مي يابد كه برآورد اين نوع بودجه بسيار بالا است و تصور مي كند كه مديران و برنامه سازان پروژه فرضيات

بدبينانه اي را ارائه داده اند .

بعلاوه در يك محيط رقابتي كه در آن تنظيم بودجه ها براي به حداقل رسلاندن هزينه ها معمول است، بودجه

پيش بيني مي تواند ابزاري اضافي براي رويدادي باشد كه هيچ گاه رخ نمي دهد . اين مسئله در صورتي مي تواند

(Contingency) نشده حل شود كه سهامدارن پروژه به شيوه اي با برنامه سازان پروژه وارد بحث شوند كه در

ابتداي برآورد هزينه بودجه پيش بيني را اضافه نمايند . براي مديريت رده بالا مشاركت با تيم پروژه براي شناسائي

سطوح منطقي عدم پيش (Contingency) نشده بيني و نيز فعاليتهاي ريسك پذير مستلزم آن و سپس حفظ

كاربرد سطوح مناسبي از بودجه پيش بيني نشده بساير حائز اهميت است .

مزایای بودجه پیش بینی نشده

علي رغم معايب ذكر شده، مزايايي نيز از كاربرد اين نوع بودجه بندي براي پروژه ها حاصل مي گردد . ابتدا اين ايده

صريح حاكم است كه آينده با عدم قطعيت و بي ثباتي همراه بوده و پتانسيلي براي وقوع رويدادهاي ريسك پذير

وجود دارد كه مي تواند بر بودجه پروژه تأثير منفي داشته باشد . به اين دليل صرف هزينه بيشتر كه براي پروژه

اختصاص يافته است امري بديع به نظر مي رسد كه به عنوان حفاظتي در برابر انحرافات زمان و هزينه عمل مي

كند، تأخير (Contingency) بدون بودجه پيش بيني نشده در پروژه معمولاً به معناي تأخير در تكميل و صرف

مداوم بودجه است .

ثانياً، تعدادي زيادي از پروژه ها با بودجه از پيش تعيين شده خود تكميل شده و بسياري نيز قبل از تكميل، بودجه

آنها به اتمام مي رسد . كه ضرورتاً بر كنترل ضعيف دلالت ندارد، بلكه بيشتر از امكان ناپذيري پيش بيني تمام آنچه

كه در آينده روي مي دهد منشأ مي گيرد . از طريق اين بودجه، تمهيداتي براي اين احتمال در نظر گرفته مي شود .

ثالثاً، كاربرد اين بودجه در يك پروژه يك اخطار زود هنگام براي صرف بودجه اضافي است و در صورت كاربرد، پيام

مشخصي مبني بر صرف بودجه نرمال و نياز به منبع جايگزين مالي وجود دارد . و با اين علائم، مديريت ارشد

سازمان بايد بررسي جدي از پروژه بعمل آورد، دلائل انحرافات بودجه را پي گيري نموده و برنامه هاي جايگزيني را

به منظور صرف بودجه اضافي پروژه جست و جو نمايد .

مسائل توسعة بودجه

توسعه بودجة پروژه يك فرايند پيچيده و وقت گير است كه مستلزم مطرح نمودن همزمان مسائل متعددي مي

باشد . براي توسعة صحيح بايد بر سه نكته مهم تأكيد داشت :

1 – تيم پروژه نه تنها به تعيين انواع هزينه و ارتباط و تناسب آنها با پروژه مي پردازد، بلكه محركهاي مهم و اصلي

هزينه كار، موارد و …. را براي هر فعايلت پروژه شناسائي مي كند . بعلاوه، در تخصيص اين منابع براي هر فعاليت

پروژه، تيم پروژه بايد اطمينان يابد كه فعاليت در زمان تعيين شده طبق برنامه زمان بندي پروژه تكميل گردد .

را تعيين نمايد كه بصورت يك آيتم خطي مجزا در بودجه (Contingency) تيم پروژه بايد مقدار بودجه پيش بيني

نشده مساله ساز است زيرا معمولاً مرزي بين ضريب اطمينان (Contingency) پروژه نشان داده مي شود . موضوع

عدم پيش بيني مناسب و احتياط بسيار زياد يا بسيار كم وجود دارد .

3 – اگر پروژه فراتر از برنامه زمان بندي باشد، تيم پروژه بايد تصميماتي در مرود تسريع فعاليتهاي پروژه اتخاذ

نمايد كه اين امر مي تواند پيامدهاي جدي براي بودجه پروژه به دنبال داشته باشد .

نتیجه گیری

در راستاي برآورد هزينه پروژه، بودجه بندي پروژه مبناي براي سوددهي و كنترل پروژه است . به منظور تعيين و

تخصيص بودجه مناسب براي يك پروژه، بايد فهمي از تفاوتهاي بين بودجه بندي بالا به پائين، پائين به بالا و ساير

روشهاي بودجه بندي داشته و مزايا و معايب هر يك مشخص گردد .

مبناي بودجه بايد با برنامه زمان بندي پروژه رابطه داشته باشد . اين ضرورت تعيين يك بودجه فاز بندي شده بر

پايه زمان را نشان مي دهد كه در برگيرنده شناسايي توالي فعاليتهاي پروژه است و به تيم پروژه امكان شناسايي

بودجه خود از جمله ارزيابي وضعيت آن بر پايه آينده را مي دهد . بودجه در صورت مديريت صحيح همراه با برنامه

زمان بندي به تيم پروژه فرصت كنترل مناسب بر پروژه را مي دهد .

– هر يك از تكنيكهاي توضيح داده شده در اين نوشتار، معايب و مزايي مختص به خود را دارند و تصميم گيري در

مورد استفاده از هر يك از اين روش ها به عهده مدير پروژه است . اين مديران پروژه هستند كه مي توانند با در نظر

گرفتن شرايط و… ويژگي هاي پروژه نوع و ماهيت پروژه، نيازهاي ذينفعان پروژه، رويكرد مديريتي و … و با

شناخت از ويژگيها، مزايا ومعايب هر يك از تكنيكها كه مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت، رويكرد مناسب براي

تخصيص بودجة پروژه را تعيين نمايد .

با توجه به وابسته بودن اطلاعاتي و كاري تكنيكهاي تخصيص هزينه با ساير بخش ها و امور كاري و اجرايي پروژه،

در صورت عدم هماهنگي و همكاري ساير بخش ها با واحد مجريِ تخصيص هزينه، نمي توان انتظار نتيجه مطلوبي

از تخصيص هزينه پروژه داشت .__

چکیده

اقتصاد نوین پدیده جدیدی است که در جریان شکل گیری روند جهانی شدن اقتصاد و همگرایی آن با توسعه کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد شکل گرفت. در جریان شکل گیری این پدیده شاهد ظهور ابعاد گوناگونی از پدیده اقتصاد الکترونیکی یا حتی زندگی الکترونیکی هستیم. بهداشت الکترونیکی بانکداری الکترونیک و بیمه الکترونیکی مثال هایی از تجارت الکترونیک در زندگی روزمره انسان ها هستند. از مزیت های تجارت الکترونیک می توان به کمک موثر به جهانی شدن تجارت رفع محدودیت های زمانی و مکانی تسریع در فرآیند مبادله دسترسی سریع و آسان به اطلاعات و تخصیص بهینه منابع اقتصادی اشاره کرد .

مقدمه

تغییرات عمیقی در روابط اقتصادی بین افراد شرکت ها و دولت ها به وجود آمده است. مبادلات تجاری بین افراد با یکدیگر شرکت ها با یکدیگر و افراد با شرکت ها و دولت ها به سرعت از حالت سنتی خود که عمدتا مبتنی بر مبادله اطلاعات بر مبنای اسناد و مدارک کاغذی بوده خارج شده و به سوی انجام مبادلات از طریق بهره گیری ازسیستم های الکترونیکی در حرکت است. تجارت الکترونیکی به دلیل سرعت کارایی کاهش هزینه ها و بهره

برداری از فرصت ها عرصه جدیدی را در رقابت گشوده است. تا آنجا که گفته می شود عقب افتادن از این سیر

تحول نتیجه ای جز منزوی شدن از عرصه اقتصاد جهانی نخواهد داشت. ، یکی از مفاهیم تجارت الکترونیک حذف

مرزها گمرک ها و واسطه ها و تبدیل شدن به یک دهکده جهانی می باشد . در تجارت الکترونیک مرزی وجود

ندارد و هیچ فرقی نمی کند که افراد اجناس خود را از یک مغازه در نزدیکی محل سکونت و یا از مغازه ای ذر قاره

ای دیگر خریداری کنند. تجارت الکترونیکی باعث افزایش سرعت و حجم مبادلات بازرگانی گردیده و تولید کننه

صرفه جویی زمان جذب بیشتر حذف واسطه ها و در نهایت سود بیشتر می شود. در این تجارت فضای طبیعی به

فضایی مجازی تبدیل گشته و انسان ها بدون قرار گرفتن در محدودیت های زمان و مکان می توانند با امکانات

پیشرفته امروز معاملات خود را به صورت الکترونیکی انجام دهند. در این میان ما به عنوان عنصری فعال و موثر در

نظام جهانی باید به دو سلاح مجهز شویم :

اقتصاد ی پویا و فعال

قانونمندی و ضوابطی نوین و از پیش تعیین شده. ، چرا که اگر این امر محقق نگردد برخورد انفعالی خود

موجب بروز خسارات جبران ناپذیری به اقتصاد کشور می گردد

فلسفه وجود تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک Electronic commerce فرایند خرید فروش یا تبادل محصولات خدمات و اطلاعات از طریق

شبکه های کامپیوتری و اینترنت است ارتباط بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد. در

واقع یک پیشرفت تکنیکی باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت کشتی بود. در حدود 2000 سال قبل از میلاد

فینیقیان تکنیک ساخت کشتی را به کار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمین های دور دست یابند. با این پیشرفت

برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد و تجارت با سرزمین های دیگر آغاز گشته و روشهای خلاقانه ای

به صورت های گوناگون به آن اضافه شد تا امروز که یکی از محبوبترین روش های تجارت خرید اینترنتی در دنیای وب

است. شما می توانید در زمان های پرت در هر زمان و مکان حتی با لباس خواب می توانید اینگار را بکنید. به معنای

واقعی هر کسی می تواند صفحه اینترنتی خود را ساخته و کالا های مورد نیازش را در ان ارایه دهد. البته تاریخچه

تجارت الکترونیک با تاریخچه اختراعات قدیمی مثل کابل مودم الکترونیک به شکل کنونی در سال 1991 محقق شد.

از ان زمان هزاران هزار کسب و کار و تجار وارد این دنیا شده اند. در ابتدا تجارت الکترونیک به معنای فرایند انجام

اعمال تراکنش الکترونیکی مورد نظر را انجام دادن بود. در واقع تجارت الکترونیک برای اسان سازی معاملات اقتصادی

به صورت الکترونیکی اطلاعات و انتقال الکترونیکی سرمایه که هر دو در اواخر 1970 معرفی شده اند. و به شرکت ها و

سازمان ها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی را داد. و اجازه تجارت کردن با ارسال اسناد تجاری مثل سفارش های خرید یا

فاکتور ها را به صورت الکترونیکی می دهد. با رشد و پذیرش کارت های اعتباری ماشین تحویلدار خودکار و تلفن بانک

در دهه 1980 باعث فرم گیری تجارت الکترونیک شد. نوع دیگر تجارت الکترونیک سیستم رزرواسیون هواپیمایی در

امریکا و در بریتانی ارایه شده است. از دهه 1990 به بعد تجارت الکترونیک شامل اضافاتی مثل سیستم برنامه ریزی

منابع سرمایه داده کاوی انبار داده شده است. در 1990 مرورگر وب جهان گسترده را اختراع شد و شبکه ارتباطی

خوانده می WWW اکادمیک را به سیستم ارتباطی هر روز و برای هر شخص در جهان وسیع دگرگون ساخت که

اینترنت یا شود. سرمایه گذاری تجاری بروی اینترنت به خاطر کافی نبودن سرمایه گذاری کاملا محدود شده بود. اگر

چه اینترنت پیدا کرده بود. معرفی پروتکلهای امنیتی و Mosaic محبوبیت جهانی گسترده ای در حدود 1994 با

استفاده از مرورگر وب اشتراک خط دیجیتال که ارتباط مستمر را با اینترنت را اجازه می داد حدود 5 سال طول کشید.

البته در سال 2000 DSL بحران باعث برشکستگی خیلی از شرکت های تجاری بزرگ و نتایج ناگواری را به وجود

اورد باعث بازبینی قوانین و افزایش مزایا و امکانات تجاری الکترونیک و تا انتهای سال 2000 خیلی از شرکت های

تجاری امریکایی و اروپایی سرویس هایشان را از طریق اینترنت ارایه دادند. از ان موقع مردم به کلمه ای به عنوان

تجارت الکترونیک با توانایی خرید کالاهای گوناگون از طریق اینترنت با استفاده از پروتکل های امنیتی و سرویس های

پرداخت الکترونیکی که در ان مشارکت کردند اشنا شدند. و از این زمان هم این رقابت تنگتر شده است. جالب این که

تا پایان سال 2001 بیش از 220 بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها دارای در حدود 700 میلیارد B2B سایت

__________تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفته است و در همین سال مدل تجارت الکترونیک 1% ، 3 % بوده است که انرا در

سال 2010 . تراکنش بود. و در سال 2007 سهم تجارت الکترونیک در خرده فروشی کل دنیا 4 اعلام نمودند که این

امار

رشد سریع این شیوه تجارت کردن را می رساند. ، کسب و کار الکترونیک عبارتست از کاربردی کلیه سیستمهای

اطلاعاتی برای

تقویت و کنترل فرآیندهای کسب و کار. امروزه این فرایند ها با استفاده از تکنولوژهای مبتنی بر وب توسعه می یابند

تاریخچه تجارت الکترونیک

در سال های ابتدایی دهه 1970 واژه تجارت الکترونیکی به معاضه داده های الکترونیکی برای ارسال سند های تجاری

مانند سفارش های خرید یا صورت حساب های الکترونیکی اطلاق می شد و بعد ها با گسترش این صنعت واژه تجارت

الکترونیکی به تجارت از طریق شبکه وب برای خرید کالا و خدمات گفته می شد. زمانی که نخستین شبکه جهانی وب

به صورت فراگیر و شناخته شده در 1994 رواج یافت بسیاری از پژوهشگران پیش بینی کردند که این شیوه از تجارت

یعنی تجارت مبتنی بر وب به بزودی به بخش مهمی در اقتصاد دنیا تبدیل خواهد شد. ، اولین کسب و کارهای

الکترونیکی را می توان در 1979 و در میان تعدادی از کسب و کارهای معتبر در کشور آمریکا و اروپای غربی شاهد

بود. کسب و کار هایی که با راه اندازی وب سایت هایی ابتدایی شکل گرفت و سپس توسعه یافت. در سال 2005

تجارت الکترونیکی در اکثر شهر های امریکا اروپا و آسیای شرقی به سرعت توسعه و رواج یافت

سیر زمانی تجارت الکترونیک

خرید انلاین را اختراع کرد Michael Aldrich :1979

را در بریتانیا ایجاد کرد B2B اولین خرید انلاین Thomson Holidays :1981

و برای سفارش گیری انلاین استفاده شده France Telecom سیستم سراسر کشور را در فرانسه بویسه Minitel :1982

است.

در 72 اولین فروش خانگی انلاین را راه Snowball و خانم SIS/Tesco را بنام B2C اولین خرید انلاین Gateshead :1984

انداخت.

فروش ماشین و سرمایه گذاری با بررسی اعتبار مشتری به صورت انلاین از نمایندگی های فروش Nissan :1985

شروع به فراهم اوردن و مولف های افزار و نرم افزار به منظور فروش انلاین محصولاتشان از طریق مکانیسم Swreg :1987

حسابهای الکترونیکی بازرگانی

اولین مرورگر وب را نوشت وب جهان گستر استفاده از کامپیوترهای جدید Tim Berners-Lee :1990

ارایه شد. Mozilla در اکتبر با نام تجاری Netscape : 1994 : راهبروب گرد

اولین تجارتی 24 ساعته رایگان را راه انداخت. ایستگاه های رادیوی اینترنتی رایگان Amazon.com و Jeff Bezos :1995

و رادیوهای شبکهای شروع به پخش کردند. . HK رادیو

B2B , در چین با خدمات Alibaba 1998 : توانایی خریداری و بارگذاری تمبر پستی الکترونیکی برای چاپ از اینترنت. گروه

را با سیستم خود تاییدی تاسیس شد. . B2C , C2C

به مبلغ 7.5 میلیون دلار به شرکت های الکترونیکی فروخته شد. که در سال 1997 به 149000 Business.com :1999

برای فروش اقلام زینتی ATG راه اندازی شد. فروشگاه های Napster دلار خریداری شده بود. نرمافزار اشتراک گذاری فایل

خانه به صورت انلاین راه اندازی شد.

The dot-com bust :2000

و فروشگاه های CSN 2002 : ای بی برای پی پال 1.5 میلیون دلار بدست اورد. شرکت های خرده فروشی و فروشگاه های

شبکه ای را با منظور فروش محصولات از طریق ناحیه های هدف مختلف نسبت به یک درگاه متمرکز

اولین سود سالیانه خود را اعلان کرد. . Amazon.com :2003

با 345 میلیون دلار خریداری شد. . R.H.Donnelley به وسیله busuness.com :2007

با قیمت 928 میلیون دلار خریداری شد. تقارب خرده فروشان و خرید اپراتور Amazon.com توسط Zappos.com :2009

های فروش وبسایت های خصوص

گزارش داد پیشنهاد 6 میلیارد دلاری گوگل را رد کرده است. در عوض این گروه طرح خرید وب سایت Groupon :2010

را تا اواسط 2011 دارد . IPO های

2011 : پروژه تجارت الکترونیک امریکا و خرده فروشی انلاین به 197 میلیارد دلار رسیده است که نسبت به 2010 افزایش

درصدی داشته است.

عده ای معتقدند که قدمت تجارت الکترونیکی به پیش از پیدایش اینترنت کنونی بازمی گردد اما به دلیل هزینه های

سنگین این سبک از تجارت امکان استفاده از ان تا چند سال گذشته مختصرا در اختیار شرکت ها بنگاه های تجاری و

موسسات اقتصادی بود اما با فراگیر شدن اینترنت و امکان استفاده همه مردم این فرصت به دست امد که ساختار

تجارت الکترونیکی تغییر کرده و از حالت اختصاصی بودن برای طبقه خاصی خارج شده و به صنعتی دردسترس

اختصاصی بودن برای طبقه خاصی خارج شده و به صنعتی دردسترس تبدیل شود. کسب و کار الکترونیکی در یک

تعریف ساده واژهای به معنی انجام کسب و کار با استفاده از ارتباطات راه دور و ابزار های مرتبط است. ، تجارت

الکترونیک از این دست دارای مفهومی کوچکتر و محدودتر نسبت به کسب و کار الکترونیکی است. در تجارت

الکترونیک حتما باید بین دو طرف پول رد و بدل شود تا به مفهوم تجارت برسیم ولی در کسب و کار الکترونیک لازم

نیست پولی مبادله گردد. به عنوان مثال دادگاهی که در ان محاکمه از طریق فضای اینترنتی انجام میگردد کسب و کار

الکتنرونیک محسوب می شود .

تجارت الکترونیک

برای تجارت الکترونیکی تعریف های گوناگونی ارایه شده که اغلب انها مبتنی بر تجربه های گذشته در استفاده از

تجارت الکترونیکی بوده است. کمیسیون اروپایی در سال 1997 تجارت الکترونیکی را به این شکل تعریف کرد : ”

تجارت الکترونیکی بر پردازش و انتقال الکترونیک داده ها شامل متن صدا و تصویر مبتنی است. تجارت الکترونیکی

فهالیت های گوناگونی از قبیل مبادله الکترونیک کالا ها و خدمات تحویل فوری مطالبات دیجیتال انتقال الکترونیک

وجوه مبادله الکترونیک سهام بارنامه الکترونیک طرح های تجاری بازاریابی مستقیم و خدمات پس از فروش را در بر

می گیرد. ، وزارت صنایع و تجارت ژاپن هک در تعریفی که ار این مقوله ارایه داده آورده است : تجارت الکترونیکی که

تا چندی قبل به تعداد معینی از شرکت ها محدود بود در حال ورود به عرصه جدیدی است که در آن تعداد زیادی از

مصرف کنندگان در شبکه حضور دارند به علاوه محتوای آن از حیطه مبادله داده های مربوط به سفارش دادن یا قبول

سفارش فراتر رفته و فعالیت های عمومی تجاری از قبیل تبلیغات آگهی مذاکرات قراردادها و تسویه حساب ها را نیز در

برگرفته است. به نوعی هم می توان گفت تجارت الکترونیک نوعی تجارت بدون کاغذ است. ، به طور خلاصه می توانیم

بگوییم تجارت الکترونیک عبارت است از خرید فروش و مبادله کالا خدمات از طریق شبکه های رایانه ای از جمله

اینترنت

حقوق تجارت الکترونیک

یا معامله بین دو تولید کننده C2B حقوق تجارت الکترونیک حقوقی است که ناظر بر جریان خرید و فروش بین

تولیدکننده در فضای الکترونیکی است. البته باید خاطرنشان کرد که در حال حاضر C2C و یا معامله بین دو مصرف

کننده B2B در حال جریان است Business to consumer بهترین روش این تجارت در ایران در شاخه بین

تولیدکننده و مصرف کننده که این امر ناشی از ضعف زیرساختها و محدودیت های تجارت الکترونیک در کشور ما

است .

مزایای استفاده از تجارت الکترونیک

به طور کلی مزایای استفاده از تجارت الکترونیک را می توان به پنج دسته تقسیم کر که شامل بستر ارتباطی ازبین

رفتن واسطه ها افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان سفارشی کردن محصولات

درخواستی و خدمات پشتیبانی قوی و پیدایش موسسات اقتصادی نوپا و رقابت سراسری است .

بستر مناسب اطلاعاتی و ارتباطی

یکی از امکاناتی که اینترنت در اختیار تجارت و بازرگانی قرار می دهد اطلاعات نسبتا کامل و گسترده ای است که در

مورد هر کالا چه از نظر فنی و چه به لحاظ تجاری می توان یافت. امکانی که در دنیای واقعی ارزش تجاری بسیاری

دارد اما بدون صرف هزینه و زمان زیاد به دست نمی اید. ارزش دیگر تجارت الکترونیکی ان است که امکان ایجاد

ارتباط با همه افرادی که برای و روش های Chat و e-mail تکمیل یک فرایند بازرگانی لازم است با ان ها تماس

گرفته شود در کوتاه ترین زمان از طریق دیگر امکان پذیر است .

حذف نسبی واسطه ها

حذف واسطه ها یکی دیگر از ارزشمندترین دستاوردهای تجارت الکترونیکی می باشد که باعث کاهش بی سابقه قیمت

کالا ها و خدمات در جهان شده است. بر اساس براوردهای انجام شده خذف واسطه ها و ایجاد ارتباط مستقیم بین

خریداران و فروشندگان بین 15 تا 50 درصد موجب کاهش قیمت تمام شده کالا ها و خدمات برای مشتریان شده

است .

افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید کنندگان

ارتباط اینترنتی فرصتی را در اختیار خریداران قرار می دهد که بتوانند با طیف گسترده ای از تولیدکنندگان در سرتاسر

جهان ارتباط برقرارکننده و از این طریق به تقاضای مورد نظر از بین پیشنهاد های مختلف برسند و در مقابل

فروشندگان قدرت چانه زنی بیشتری برای کسب امتیاز و مزایای بیشتر داشته باشند. در صورتی که در دنیای حقیقی

به علت محدودیت های ناشی از فاصله جغرافیایی مشتریان چنین قدرت انتخابی ندارند .

سفارشی کردن محصولات و خدمات پشتیبانی قوی

مزیت دیگر تجارت الکترونیکی آن است که شما قادر خواهید بود که محصولات مورد درخواست خود را به صورت

سفارش و مطلوب خود خرید کنید. به عنوان مثال ما می توانیم هنگام مراجعه به سایت شرکت دل کامپیوتر مورد

درخواست خود را با همان خصوصیاتی که مایلیم سفارش داده و خریداری کنیم. در این فرایند روش کار شرکت دل

برای قبول سفارش درخواستی به این صورت است که ابتدا امکان انتخاب و ارایه پیشنهاد در اختیار مشتری قرار می

گیرد. سپس پیشنهاد مشتری با توجه به امکانات شرکت مورد بررسی قرار گرفته و نهایتا مورد قبول یا عدم قبول قرار

می گیرد. در صورت قبول درخواست مراحل بعدی ثبت سفارش و دریافت مبلغ طی می شود و اعلام ارسال کالا و

شیوه پیگیری محموله در مدت ارسال از طریق فرستادن های متعدد انجام می شود. مشتری نیز به نوبه خود می تواند

زمان دریافت را اعلام نماید. نهایتا مشتری با دادن اطلاعات mail مختلف در مورد کالاهای خریداری شده و برفراری

ارتباط الکترونیکی با شرکت تولیدکننده نسبت به رفع نقص کالای مورد نظر اقدام نماید.

پیدایش موسسات اقتصادی نوپا و رقابت سراسری

یکی از پیامدهای تجارت الکترونیکی ایجاد موسسات جدید اقتصادی است که توانایی رقابت و حتی در مواردی سبقت

گرفتن از شرکت های کهنه کار را دارند. در حال حاضر دو نوع بازار خرید و فروش یعنی بازار سنتی و حقیقی و بازار

مجازی و مبتنی برشبکه به موازات یکدیگر عمل می کنند و هر کدام دارای قواعد تجاری خاص خود هستندکه گاه

دارای خصوصیاتی مشترک و گاه با یکدیگر متفاوت هستند. در برخی موارد کسب و کارهای نوپا توانسته اند با ایجاد

سیاست های کاربردی در بازار جدیدمجازی گوی رقابت را از رقبای سنتی بگیرند و بازار محصولات مختلف را تصاحب

کنند .

معایب استفاده از تجارت الکترونیک

تعدادی از مهم ترین مشکلات این گونه تجارت به قرار زیر است :

نگرانی از امنیت و حریم شخصی اطلاعات

پیدایش دوباره واسطه ها

شکاف دیجیتالی در سطوح ملی منطقه ای و جهانی

رشد سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات و به تبع آن تجارت الکترونیکی و دشواری یک استاندارد فراگیر و

همه جانبه هزینه بایای اشتباه در محیط دیجیتالی و تاثیر شگرف آن بر مشتریان و تامین کنندگان

مدل های تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیکی بر مبنای نوع مبادلات شامل انواع زیر می باشد :

B2B تجارت بین بنگاهی : این نوع از تجارت الکترونیکی انجام دادن تمام فعالیت های تجاری بین دو یا چند بنگاه را

در برمیگیرد که به صورت الکترونیکی انجام می شود. فعالیت هاییاز قبیل برگزاری مناقصات و مزایده ها عملیات

بازاریابی خرید و فروش که با اینترنت به سادگی قابل انجام است .

C2B تجارت بین افراد و بنگاه : این نوع تجارت الکترونیکی شامل فعالیت های تجاری بین افراد و بنگاه است. اغلب

این فعالیت های تجاری بین افراد و بنگاه است. اغلب این نوع فعالیت های تجاری به صورت خرید محصولات اعم از

خانه است که افراد به واسطه آن می توانند از منزل یا محل کار خود به خرید مبادرت ورزند. ، همچنین سازمان ها می

توانند از خدمات افراد بهره گیرند. بدین صورت که افراد عرضه کننده و سازمان ها مصرف کننده هستند.

C2C فرد به فرد : مشتریان به طور مستقیم با مشتریان دیگر ارتباط پیدا و از همدیگر خرید می کنند. بسیاری از

افراد به منظور تبلیغ از خود یا برای فروختن خدمات و اطلاعات شخصی از شبکه اینترنت استفاده و بین همدیگر دانش

اطلاعات و خبرهای شخصی را مبادله می کنند.

P2P مردم به مردم : این نوع خاصی از مبادلات فرد به فرد است که مردم بین همدیگر سی دی دی وی دی نرم افزار

و دیگر کالا ها را مبادله می کنند.

B2C فرد به بنگاه یا به حرفه : شامل افرادی است که به دنبال فروختن کالا و خدمات خود به شرکتها و سازمان

ها هستند.

تجارت الکترونیکی درون بنگاهی: که شامل مبادلات اطلاعات خدمات و کالا میان بخشهای مختلف بنگاه است.

بنگاه به کارمندان : یک بخش از تجارت الکترونیکی درون سازمانی است که در آن بنگاه به کارمندان خو کالا E2B

خدمات و اطلاعات تحویل می دهد

B2G دولت به بنگاه : رابطه ای تجاری میان دولت و بنگاه ها است که در آن دولت به سازمان ها محصولات می

فروشند یا به آنها خدمات ارایه می دهند

دولت از طریق ارتباطات الکترونیکی به شهروندان خدمات مختلف ارایه می کند : دولت به افراد C2G

شامل مبادلات میان دولت ها یا درون دولت ها است : دولت به دولت G2G

تجارت سیار: هنگامی که تجارت الکترونیکی از طریق شبکه بی سم صورت می گیرد تجارت سیار نامیده می شود .

مدلهای پیاده سازی تجارت الکترونیک و نیاز های فنی آن

بستر های لازم برای پیاده سازی تجارت الکترونیک عبارتند از :

• یک سیستم بانکی روان و دقیق
• قوانین گمرکی مالیاتی و بانکداری الکترونیکی
• کد تجاری محصول و ایجاد امنیت اطلاعات
• تهیه و تدوین نظام مالی اطلاعات و نظام حقوقی اطلاع رسانی
• محرمانه بودن اطلاعات شخصی
• تطبیق مقررات ملی با مقررات متحدالشکل بین المللی
• همکاری دانشگاه ها مراکز تحقیقاتی و سازمان های مختلف
• پذیرش اسناد الکترونیکی توسط قوه قضاییه
• تامین صدور و بکارگیری کارت هوشمند تامین خطوط ارتباطی پرسرعت و مطمئن و ایجاد بستر مخابراتی به شکل بی سیم

جایگاه تجارت الکترونیک در ایران

شاید بتوان ادعا کرد شروع تجارت الکترونیک در ایران همگام با پروژه “پرداخت” بوده است که در حوالی سال های

1381 توسط شرکت رهنکا و پست جمهوری اسلامی ایران اجرا شد. ، ایران در زمینه تجارت الکترونیک کشوری جوان

است و تا رسیدن به سطحی قابل قبول از آن راه درازی در پیش دارد. ورود فناوری جدید در این زمینه نیازهای

جدیدی را در پردازش و تبادل داده ها ابزارها و زیرساختهای مناسب پیاده سازی آن مطرح کرده است. ، در ایران

استفاده عمومی از اینترنت بیشتر در دانشگاه ها و به منظور انجام امور تحقیقاتی است و مراکز ایجاد شده در شهر ها

نیز در سطح محدودی فعالیت می نمایند و کاربران بیشتر به منظور الکترونیکی و تلفن از راه دور از اینترنت استفاده

می کنند. ، در حال حاضر براورد می شود حجم 2 درصد از تولید ناخالص داخلی باشد که این مبادلات بیشتر در حوزه

آموزش الکترونیکی بلیط / تجارت الکترونیکی در ایران 7 الکترونیکی پرداخت های بهای خدمات دولتی خرید کالا و

خدمات توسط مصرف کنندگان و مبادله اسناد صورت می گیرد و رخ می دهد. ، در راستای ارتقای آگاهی فعالان

اقتصادی از قبیل اصناف مدیران شرکت های کوچک و B2C بیشتر در بخش متوسط مدیران دولتی رسانه ها

حقوقدانان و مدیران و کارشناسان شرکت های تخصصی خدمات تجارت الکترونیکی که بازیگران اصلی تجارت

الکترونیکی هستند وزارت بازرگانی بسته های آموزشی هدفمند تهیه و در اختیار گروه های هدف در سراسر کشور قرار

داده است. گفته می شود که حجم فروش اینترنتی جامع خودروی کشور در شهریور ماه سال 89 با کل تجارت

الکترونیکی کشور در سال 86 برابر شد. شواهد امر گواه بر رشد تجارت الکترونیک در کشور است چرا که به نظر می

رسد با فعالیت های صورت گرفته ای چون کارت هوشمند سوخت و یا پرداخت حقوق کارمندان دولتی آن هم تنها با

کارت های بانکی بخش زیادی از جامعه با فرهنگ تجارت الکترونیکی آشنا شده اند. ، برای توسعه تجارت الکترونیک در

کشور ورود به بازارهای جهانی و عضویت در سازمان هایی نظیر سازمان تجارت جهانی داشتن نظام بانکی کارآمد از

الزامات اساسی به شمار می آید. بنابراین استفاده از فناوری اطلاعات در جهت ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک در

نظام بانکی کشور حائز اهمیت است. اگرچه طی سالها برخی از روشهای ارائه خدمات بانکداری الکترونیک نظیر : ماشین

های خودپرداز و کارت های بدهی در نظام بانکی کشور مورد استفاده قرار می گیرد اما تا رسیدن به سطح کشور های

پیشرفته در زمینه بانکداری الکترونیک راهی طولانی در پیش است .

جایگاه تجارت الکترونیک در جهان

در مدت کوتاهی که از آغاز عمر تجارت الکترونیک در جهان معاصر می گذرد این فعالیت رشد بی سابقه ای را در

کشور های پیشرفته داشته است و پیش بینی می شود در آینده نزدیک با سرعت شگفت انگیزی در سطح جهان توسعه

یابد. بر اساس آمار محاسبه شده موسسات معتبر اقتصادی نیز پیش بینی شده است که گستره این فعالیت تا سال

2010 به طور متوسط 54 الی 71 درصد رشد خواهد کرد که نشان دهنده شتاب دار بودن حرکت آن است .

کانال های بانکداری الکترونیک

برای ارائه خدمات بانکداری الکترونیک کانال های متعددی وجود دارد که برخی از آنان عبارتند از :

رایانه های شخصی کمک پردازنده های شخصی کیوسک شبکه های مدیریت یافته تلفن ثابت و همراه و ماشین های

خودپرداز از دید موسسات مالی می توان به ویژیگی هایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانک ها در ارائه نوآوری حفظ

مشتریان علی رغم تغییرات مکانی بانکها ایجاد فرصت برای جستجوی مشتریان جدید در بازارهای هدف گسترش

محدوده جغرافیایی فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد. مزایای بانکداری الکترونیک را می توان از دو جنبه

مشتریان و موسسات مالی مورد توجه قرار داد از دید مشتریان می توان به صرفه جویی در هزینه ها صرفه جویی در

زمان و دسترسی به کانال های متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد .

عوامل مانع در رشد تجارت الکترونیک در ایران

بنابر تحقیقی که انجام پذیرفته است از جمله مواردی که جلوی پیشرفت تجارت الکترونیک را در ایران می گیرد جزیره

بودن سیستم های مکانیزه بخش های مختلف در یک بنگاه اقتصادی به ویژه بخش حسابداری آن بنگاه است مثلا

ممکن است بخش تولید سیستمی مکانیزه داشته باشد ولی نهایت اطلاعات خود را به صورت پرینت به قسمت انبار و یا

حسابداری بدهد . این بخش ها باید با صرف هزینه و وقت و احتمال اشتباه نسبت به ورود اطلاعات به سیستم خود

اقدام کنند. زیرا بین نرم افزارهای بخش های مختلف هماهنگی و یکپارچگی وجود ندارد. در چنین مواردی می توان

ادعا نمود که عملا مکانیزه بودن هر بخشی به تنهایی کاری از پیش نخواهد برد. ، نکته مهم دیگر در مورد کارت های

اعتباری و شرایط استفاده آنها در ایران است که مرتبط با فرهنگ استفاده از آنهاست که بر اساس اعتماد کامل بین

شرکت صادرکننده و استفاده کننده کارت پایدار است . مثلا اگر صاحب کارت ادعا کند که خرید بخصوصی را انجام

نداده است و شخصی با سواستفاده از شماره کارت اعتباری خرید کرده است شرکت صادرکننده کارت ادعای مشتری را

بدون هیچگونه سوالی می پذیرد. البته شرکت صادرکننده کارت بابت خدمات خود درصدی پول از مشتری می گیرد .

کمبود ها و مشکلات تجارت الکترونیک

• آمادگی زیربنایی شبکه مخابراتی و ماهواره ای کشور
• آمادگی سرعت و کیفیت شبکه های داخلی و ملی
• امکان دسترسی به اینترنت پرسرعت
• محتویات مرتبط و مناسب محلی
• دسترسی به امکانات سخت افزاری و نرم افزاری
• آمادگی خدمات و پشتیبانی
• مطابقت با استانداردهای بین المللی
• ضعف قوانین موجود در زمینه مسائل حقوقی گمرک و مالیات
• عدم وجود قوانین مدون مناسب در زمینه برخورد با جرائم الکترونیکی
• مقبول نبودن اسناد و امضا های الکترونیک در قوانین و مقررات جاری کشور
• افزایش کلاهبرداری

خرید و فروش تجارت الکترونیک

سایت هایی وجود دارند که در زمینه های خاصی به ارائه قیمت کالاها می پردازند و شما می توانید سفارش دهید ولی

یک قیمت های کاملا به روز شامل تنوع بالای محصولات امکان بررسی مشخصه های فنی و امکان online فرایند

کامل خرید Search است. در قسمت Google و یا Yahoo مقایسه قیمت ها وجود ندارد. ، اولین سایتی که به آن

مراجعه می کنیدکلمه موردنظرتان را تایپ می کنید کلیک می کنید و منتظر می مانید. لیست سایت هایی که چنین

کلمه ای در آن یافت شده ظاهر می شود. ، راه رسیدن به یک سیستم تجارت الکترونیک در کشور چیست؟ تهیه و

فراهم آوری زیرساخت ها چگونه می بایست صورت پذیرید؟ قوانین داد و ستدهای الکترونیکی طبق کدام قانون می

بایست در سیستم قضایی کشور گسترش یابند؟

این ها سوالاتی هستند که در اولین قدم به سوی سیستم مطمئن تجارت الکترونیک ایران با آنها مواجه می شویم و

متاسفانه تا امروز به محض برخورد با این سوالات به جای یافتن پاسخی صحیح و دقیق از حل مسئله گریخته و یا به

کل صورت مسئله را پاک کرده ایم. ، همانطور که می دانید نام ایران به علت تحریم های اقتصادی در بین بانک های

جهانی سیستم های خرید و فروش الکترونیکی و از این قبیل دیده نمی شود پس آنچه مسلم است اگر قرار باشد برای

عضویت در این سیستم ها به امید روزی بنشینیم که دیگران ما را به چنین سیستم هایی راه دهند اشتباهی بزرگ

دچار شده ایم. ، الکترونیک با در نظر گرفتن کلیه محدودیت ها امکانات نیاز و تقاضا های داخل کشور. این مهم ترین

مسئله برای رسیدن به یک تجارت الکترونیک پایدار در ایران است که متاسفانه چه در بخش تجاری و چه در بخش

علمی آموزشی به کلی نادیده گرفته شده است. ، برای مثال اگر نگاهی به فعالیت های آموزشی چون سمینار های

برگزار شده برای گسترش تجارت الکترونیک در ایران بیندازید یقینا متوجه خواهید شد که متاسفانه اکثر این سمینار

ها روخوانی از قواعد قوانین و ضوابط الگوهای کشورهای بیگانه با شرایط اقتصادی سیاسی و فرهنگی کاملا متفاوتی

بوده است. حال آنکه قدرت برگزارکنندگان این همایش ها بیش از آن چیزی بوده که به نمایش گذاشته شده است!

امروزه در ایران چرخه داد و ستاد الکترونیکی به هیچ وجه بررسی و آماده سازی نشده است .

احساس نیاز مفرط به بانکداری الکترونیکی مستند سازی و تصویب قوانین تجارت الکترونیکی تشکیل پلیس اینترنتی

بومی مراکز تائید و ارائه گواهینامه های فعالیت ویژه مراکز فروش مجاز و امضای دیجیتالی از مهمترین فاکتورهای

کمبود چرخه داد و ستد الکترونیکی ست که می بایست به شکلی هرچقدر ساده تر اما در نهایت کاربرد پیاده سازی

شود. ، برای مثال در مورد فاکتور پلیس اینترنتی قرار نیست شویم تکلیف تحریم های علیه ایران مشخص شود تا پس

از آن هم از جایی دیگر پلیس وارداتی برای ما بفرستید. نظارت بر فعالیت ها تخلفات و چگونگی خرید فروش در هر

کشور به راحتی از طرف مراجع ذیربط موضوع قابل پیگیری ست که لزومی هم به درخواست کمک و وابسته بودن به

سایر دولت ها و حکمیت ها در آن دیده نمی شود .

فلسفه وجودی حسابداری

حسابداری همزاد تمدن بشری است و به اندازه آن قدمت دارد. ، نخستین مدارک کشف شده حسابداری در جهان لوحه

های است و قدمت آن به 3600 سال قبل از میلاد برمی گردد و از پرداخت دستمزد Babylon سفالین از تمدن

سومر در بابل تعدادی کارگر حکایت دارد. مدارک و شواهد نشان می دهند در تمدن های مصر رم و یونان باستان نیز

نوعی کنترل های حسابداری برقرار بوده و نوعی حساب جمع و خرج تنظیم می شده است. ، در 1499 پاچیولی و

لئوناردو مجبور شدند تا از میلان فرار کنند زیرا لوئی دوازدهم پادشاه فرانسه شهر را به تصرف خود درآورده و حامیان

آنها را از آنجا بیرون کرد. بعد از آن پاچیولی و لئوناردو اکثر اوقات با هم سفر می کردند. در سال 1517 به محض

برگشت به میهن پاچیولی به علت سالخوردگی فوت کرد. ، پاچیولی چندین کتاب در زمینه ریاضیات منتشر کرد که به

معنی مجموعه ای از جبر هندسه نسبت و تناسب . این کتاب شامل موضوعاتی از جمله حساب و جبر و استفاده آنها در

تجارت دفتر داری پول و مبادله است. وی در این اثر به تلفیق دانش ریاضی زمان خود پرداخت. همچنین برای اولین

شرحی در مورد روش نگه داری حسابها و دفاتر که تجار در طول دوران رنسانس به کار می برند ارائه داد. این روش بعد

ها به روش حسابداری دوطرفه مشهور شد. اگر چه پاچیولی این سیستم را تدوین کرد و نه اختراع ولی به عنوان پدر

علم حسابداری مورد توجه واقع شد. سیستمی که او به تدوین و معرفی آن پرداخت شامل اغلب چرخه های حسابداری

بود که ما امروز آنها را می شناسیم. او استفاده از دفاتر روزنامه و دفتر کل را شرح داد و تذکر داد که یک فرد نباید به

رختخواب برود مگر اینکه بدهی با بستنکاری برابر باشد! دفتر کل او حسابهایی برای موجودی تعهد بانکی سرمایه

درآمد و مخارج داشت انواع حساب که در بیلان کار و صورتحساب درآمد یک سازمان به ترتیب گزارش می شود. او

ثبت نهایی آخر سال را نشان داد و پیشنهاد کرد که یک تراز آزمایشی برای تایید دفتر کل متعادل بکارگرفته شود.

همچنین رساله او دامنه وسیعی از موضوعات مرتبط را از اخلاقیات حسابداری گرفته تا حسابداری هزینه شامل می

شود. ، حسابداری زبان تجارت خوانده می شود. زیرا از طریق تهیه گزارش های مالی اطلاعات لازم را دربارهی واحد

های اقتصادی در اختیار اشخاص ذینفع و علاقه قرار می دهد. این اشخاص شامل مدیران صاحبان سرمایه اعتبار

دهندگان سازمان های مالی و اقتصادی دولت و از این قبیل هستند. ، از منظری دیگر از حسابداری با نام سیستم

اطلاعاتی حسابداری یاد می شود که برای پردازش اطلاعات مربوط به رویداد های مالی موثر بر سازمان ها و واحد های

تجاری و گزارش اثرات تین گونه رویداد ها به تصمیم گیرندگان طراحی شده است .

بیانیه اساسی تئوری حسابداری

حسابداری عبارت است از فرایند شناسایی اندازه گیری و گزارشگری اطلاعات اقتصادی برای تصمیم گیری های آگاهانه

به وسیله استفاده کنندگان آن اطلاعات. بیانیه در تشریح این تعریف آورده است بر اساس دیدگاهی جامع اطلاعات

حسابداری را می توان اطلاعات اقتصادی تلقی کرد. ، گاهی اوقات به اشتباه از مفهوم دفترداری برای تعریف حسابداری

استفاده می شود .

دفترداری عبارت است از : فن ثبت طبقه بندی و خلاصه سازی مبادلات واحد تجاری. البته این عملیات در گذشته

صرفا در دفاتر حساب انجام می شد. اما امروزه ثبت های حسابداری با استفاده از کامپیوتر انجام می شود. ، اطلاعات

مربوط به معاملات روزمره اساس تهیه گزارش های مالی را تشکیل می دهد. در واحد های بازرگانی فعالیت هایی نظیر

خرید و فروش کالا خرید ماشین آلات و پرداخت هزینه های جاری مانند اجاره حقوق بهای آب و برق از جمله معاملات

روزمره است. ، حسابداری زبان تجارت خوانده می شود زیرا از طریق تهیه گزارش های مالی اطلاعات لازم را دربارهی

واحد های اقتصادی در اختیار اشخاص ذینفع و ذیعلاقه قرار می دهد. ، حسابداری مفهوم وسیع تری از دفتردار را در

برمی گیرد. در واقع دفترداری بخشی از وظایف حسابداری است. همه حسابداران از مجموعه قواعد یکسان تحت عنوان

اصول پذیرفته شده حسابداری برای تهیه گزارش های حسابداری استفاده می کنند .

مراحل حسابداری

به طوری که از تعریف فن حسابداری برمی آید این فن دارای 4 مرحله می باشد :

.1 ثبت فعالیت های مالی

.2 طبقه بندی اقلام ثبت شده

.3 تلخیص اقلام

.4 تفسیر نتایج حاصله از بررسی اقلام خلاصه شده

مفاهیم اصلی حسابداری

مفاهیمی مثل بدهکار تجزیه و تحلیل رویداد های مالی دفتر کل معین تضیلی و دفتر روزنامه از مفاهیم پایه ای

حسابداری است .

معادله اساسی حسابداری

در حسابداری دو طرفه طبق فرض تفکیک شخصیت واحد تجاری شخصیتی مستقل از صاحبان حقیقی و حقوقی خود

دارد. به این شخصیت مستقل شخصیت حسابداری اطلاق می شود. طبق این فرض تنها رویداد ها و مبادلات مالی موثر

بر واحد تجاری در حسابداری مورد توجه و پردازش قرار می گیرد. وضعیت مالی این شخصیت بر معامله اساسی

حسابداری زیر استوار است :

دارایی ها = بدهی ها + سرمایه

دارایی

در واقع به اموال یا منابع اقتصادی متعلق به یک واحد تجاری اطلاق می شود. در حسابداری برای این که یک Asset دارایی قلم بتواند دارایی محسوب شود باید :

الف منبع اقتصادی باشد یعنی برای واحد تجاری منافع آتی داشته باشد

ب در تسلط مالکانه واحد تجاری باشد

ج قابل تقویم به پول باشد .

مفهوم تسلط مالکانه عینا مطابق با مفهوم مالکیت قانونی نیست .

هنگامی که یک واحد تجاری اتومبیلی را به اقساط خریداری کند ممکن است مالکیت قانونی اتومبیل تا قبل از پرداخت

آخرین قسط به خریدار منتقل نشود. با این حال چون این اتومبیل به تصرف و کنترل کامل خریدار در می آید و او

نسبت به آن تسلط و انتفاع مالکانه پیدا می کند از نظر حسابداری جزو دارایی واحد تجاری محسوب می شود. ، دارایی

ها می تواند عینی و مشهود باشد مثل زمین ساختمان موجودی نقدی و موجودی کالا یا به صورت حقوق مالی و

امتیازات غیر قابل رویت مثل سرقفلی و مطالبات از اشخاص. دارایی ها از نظر ارائه در ترازنامه به گروه های متمایزی

تقسیم می شوند. دو گروه که مورد استفاده بیشتری دارند عبارتند از دارایی های جاری و دارایی های ثابت. دارایی یکی

از عناصر اصلی معادله حسابداری و نشان دهندهی وضعیت مالی واحد انتفاعی است .

بدهی

بدهی عبارت از تعهد انتقال منافع اقتصادی توسط واحد تجاری ناشی از معاملات یا سایر رویداد های گذشته است .

سرمایه

سرمایه به زبان ساده آورده صاحبان سهام شرکا جهت تشکیل شرکت می باشد. که این آورده می تواند به صورت وجه نقد یا

اموال و اثاثه و ماشین آلات و … باشد. سرمایه عبارت از باقی مانده ای است که از کسر جمع بدهی های واحد تجاری از جمع

دارایی آن حاصل می شود. ، سرمایه بدهی موجودیت اقتصادی به صاحبان آن است .

تئوری حسابداری

علم حسابداری امروزه دارای یک چارچوب نظری است که شامل موارد زیر می باشد :

.1 اهداف گزارشگری مالی

.2 خصوصیات کیفی اطلاعات مفید

.3 مفروضات و اصول حسابداری

.4 اجزای گزارش مالی شامل چگونگی نمایش و طبقه بندی اطلاعات

.5 اصول و روش های محاسبه اطلاعات مالی

اهداف گزارشگری مالی

گزارش های مالی به دو دسته عمومی و با هدف خاص تقسیم می شوند. هدف از گزارش های عمومی بیان وضعیت

اقتصادی شرکت و سود آوری آن است. مخاطب گزارش های عمومی سهام داران سرمایه گذاران بالقوه اعتباردهندگان

سازمان های آماری اعم از دولتی و غیر دولتی ارگانهایی که با واحد اقتصادی مورد گزارش از نظر فعالیت تجاری رابطه

طولی یا عرضی دارند و … می باشد. ، امروزه سال 1391 شمسی این اطلاعات در قالب چهار صورت مالی اساسی

ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد یادداشت های توضیحی همراه گزارش

حسابرس مبنی بر استاندارد بودن و صحت اطلاعات این گزارش ها و همچنین گزارش های عملکرد مدیریت به همراه

گزارش بازرس قانونی است. گزارش های عمومی باید بتوانند اطلاعاتی در اختیار استفاده کنندگان قرار دهند که آنها را

در گرفتن تصمیم درست یاری کند و باعث گمراهی و تعبیر غلط نشود. ، چرا که تنها زمانی منابع مالی به صورت بهینه

تخصیص می یابند که تخصیص دهندگان اطلاعاتی مربوط و قابل اتکا جهت تصمیم گیری در اختیار داشته باشند.

همچنین گزارشات مالی عمومی در ارزیابی نقش نیز مفید است به این مفهوم که آیا مدیریت واحد اقتصادی از منابعی

که در اختیار داشته Stewardship مباشرتی مدیریت به بهترین نحو استفاده کرده است یا خیر. ، گزارش های با

هدف خاص جهت بررسی موارد خاص و برای مصارف خاص تهیه می شوند. عمده این گزارشها عبارتند از گزارش هایی

که برای مدیران شرکت تهیه می شوند که ممکن است روی فعالیت خاص واحد اقتصادی تمرکز داشته و بسیار تفضیلی

باشد و یا گزارشی که در تعقیب پرونده های قضایی توسط بازرسان دادگستری تهیه می شو و یا اظهارنامه مالیاتی که

استفاده کننده آن سازمان امور مالیاتی است .

ویژیگی های گزارش های مالی

گزارش های مالی برای مفید بودن دارای خصوصیت کیفی زیر باشند :

مربوط بودن: اطلاعات درون گزارش مربوط به موضوع مورد نظر تصمیم گیرنده باشند .

اتکا پذیری: اطلاعاتی قابل اتکاست که صادقانه، بی طرفانه، جامع و کامل و محافظه کارانه باشد .

قابل فهم بودن: گزارشات مالی باید برای استفاده کنندگان هدف قابل فهم باشد .

محدودیت های اثر گزار بر گزارشات مالی: یک گزارش ایده آل تمامی خصوصیات بالا را شامل می باشد در حالی که

شرایط محیط در عمل باعث می شوند این خصوصیات در تضاد یکدیگر واقع شوند. برخی از این محدودیت ها به شرح

زیرند :

به موقع بودن: تهیه گزارشات به زمان نیاز دارد و هرچه بخواهیم خصوصیات کیفی مطلوب تری ارائه دهیم به زمان

بیشتری نیاز خواهیم داشت. این در حالی است که گزارشات مالی تنها در زمان ارزش دارند و برای مثال اگر گزارش

عملکرد شرکتی برای ارسال 1392 در زمستان 1393 ارائه شود این اطلاعات فاقد ارزشند چرا که تصمیم گیرندگان

نمی توانند برای عملکرد سال 1393 از آن استفاده کنند .

اصول و استاندارد های حسابداری

ثبت رویداد ها در دفاتر بر مبنای اصول پذیرفته شده و استاندارد هایی که توسط هیئت های تدوین استاندارد تهیه می

گردد انجام می پذیرد. اصول بنیادین حسابداری به قرار زیرند :

• اصول قیمت تمام شده: وقایع مالی به قیمت تمام شده در دفاتر ثبت می گردند .
• اصل تحقق: تا زمانی که یک واقعه مالی محقق نشود ثبتی از بابت آن صورت نمی گیرد .
• اصل تطابق هزینه با درآمد: هزینه های ثبت شده در یک دوره مالی باید با درآمدهای ثبت شده در آن دوره رابطه علت و معلولی داشته باشد .

• اصل ثبات رویه: روش ها و عناوین استفاده شده برای ثبت وقایه مالی در یک دوره و دوره های مختلف باید یکسان باشد .

• اصل ارزیابی اهمیت: روش های ثبت و طبقه بندی رویدادهای مالی براساس اهمیت ریالی آن رویداد انتخاب شود .

مثال بارز رعایت این اصل هزینهنمودن مبلغ خرید یک دستگاه منگنه است در حالی که شرکت ممکن است بیش از 5 سال از آن بهره ببرد. اگر این اصل را در نظر نمی گرفتیم مبلغ آن باید به عنوان دارایی جاری شناسای می شد و در مدت چند سال مستهلک می گشت .

آموزش حسابداری از راه دور چیست؟

آموزش حسابداری از راه دور ابزاری مناسب برای ارسال و دریافت اطلاعات ارتباطات تحصیلات و آموزش به صورت

آنلاین می باشد. ، آموزش حسابداری از راه دور ابزار جدید در اختیار شما قرار می دهد که به کمک آن می توان توانایی

های روش های یادگیری سنتی مانند تجربه کلاس های درسی کتاب های درسی سی دی و روش های سنتی آموزش

با کامپیوتر را افزایش داد. از آنجا که روش های آموزشی دنیای قدیم پاسخگوی نیاز های آموزشی دنیای جدید نمی

باشد آموزش حسابداری از راه دور ابزار جدیدی را برای دنیای آموزشی رقابتی جدید ارائه می دهد. ، آموزش حسابداری

از راه دور جایگزین کلاسهای آموزشی نمی شود ولی مکمل آن است و از مزایای تکنولوژی انتقال اطلاعات برای

یادگیری استفاده میکند. با آموزش حسابداری از راه دور می توان قابلیت یادگیری متقاضیان را بالا برد و به همین

صورت هم اساتید سیستم آموزشی مخصوص اساتید را دارند. قدرت یادگیری و حافظه افراد با توجه به محتوی مطالب

آموزشی و ابزار ارسال اطلاعات متفاوت است. هرچقدر محتویات آموزشی و ابزار ارسال اطلاعات با نوع و نحوه یادگیری

افراد شبیه تر و یکسان تر باشد قدرت یادگیری افراد بالاتر می رود و در نتیجه نتایج بهتری حاصل می شود. ، سیستم

های آموزشی از شبکه های کامپیوتری استفاده می کنند تا امکان آسان سازی ارسال اطلاعات ایجاد ارتباط دوطرفه

آموزش به صورت گسترده و آموزش از راه دور دوره های تمرین به کمک کامپیوتر دوره های تمرین به کمک اینترنت

جه به صورت همزمان و چه به صورت غیر همزمان توسط اساتید یا کامپیوتر ها یا ترکیبی از این دو را ایجاد کنند. ،

آموزش اینترنتی می تواند از طیف وسیعی از تکنولوژی ها و رسانه ها استفاده کند. این تکنولوژی ها را می توان به

ارسال اطلاعات رسانه ها و ابزار های ارتباط دوطرفه دسته بندی کرد. همچنین بسیار مهم است متوجه باشیم که هر

یادگیرنده به طور معمول با تکنولوژی های مورد انتخاب و نظر خود بیشترین بازده یادگیری و نتیجه را خواهد داشت .

امروزه مدیریت دانش در سیستم های اطلاع رسانی کامپیوتری به صورت قابل ملاحضه ای مورد توجه قرار گرفته است .

سازماندهی و مدیریت دانش و به دنبال آن مدیریت اطلاعات یک نقش اساسی و موفق را در انتقال دانش فردی به

دانش سازمانی ایفا می کنند. همچنین مدیریت اطلاعات و منابع آموزشی در محیط آموزش یادگیری الکترونیکی از

اهمیت ویژه ای برخوردار است. از انجایی که سیستمهای یادگیری الکترونیکی مقدار زیادی از اطلاعات نگه داری می

کنند، ایجاد اینچنین محیط هایی بایستی به گونه ای انجام شود که کاربران بتوانند از اطلاعات موجود استفاده مفید

نمایند. آموزش از راه دور استفاده از ابزارهای تکنولوژیکی مختلف مبتنی بر وب یا توزیع شده برای مقاصد آموزشی

است. نام های دیگری مانند آموزش سیستم های مدیریت و غیره هر یک به تنهایی جنبه های مختلفی از Online Learning از راه دور، آموزش بر روی خط آموزش حسابداری از راه دور را شامل می شوند .

ترازنامه

ترازنامه یا بیلان یک گزارش یا صورت مالی است که در آن ارتباط داراییها و بدهی ها و سرمایه به ترتیبی گزارش می

شود که برای صاحبان موسسه بستانکاران و سایر اشخاص علاقمند به امور مالی موسسه مفید باشد. ترازنامه به معادله

ی حسابداری یعنی : دارایی = بدهی + سرمایه شباهت کامل دارد .

حسابداری در ایران

این بخش از مقاله فاقد منبع و ماخذ است. شما می توانید با افزودن منابع بر طبق اصول اثبات پذیری و شیوه نامه ی

ارجاع به منابع به ویکی پدیا کمک کنید. مطالب بی منبع احتمالا در آینده حذف خواهند شد. ، حسابداری در ایران در

حوزه ی نظری تحت تاثیر جریانات پازیتیویسم رشد کمی زیادی کرده است و پایه گذاری تحصیلات تکمیلی با این

نگاه به حسابداری صورت گرفته و توسعه یافته است. با این وصف تعریفی از حسابداری در ایران غالب است که مضمون

و محتوای آن صرف نظر از چینش یا تفاوت ظاهری الفاظ آن برای همه دانش آموختگان حسابداری ایران شناخته شده

است. ، حسابداری عبارت است از فرایند شناسایی، جمع آوری، ثبت، طبقه بندی، تلخیص، گزارشگری، و تحلیل

رویدادهای مالی یک شخصیت اقتصادی در یک دوره مالی معین بر اساس واحد پول ملی. این تعریف ترجمه ی کاملی

از تعاریف مختلفی که از حسابداری در عصر پازیتیویسم یعنی دهه های 40 الی 60 سده پیشین در دنیا رواج داشته

است .

سود و زیان در بانک ها

روش های گوناگونی برای تجزیه و تحلیل صورت های مالی وجود دارد روش افقی یا روند، روش عمودی روش استفاده

از نسبتهای مالی و شناسائی ریسک که قبلا در رابطه با این روش ها مطلب نوشته ام نکته ای که قصد دارم اینجا به آن

بپردازم این است که اصولا ما باید ببینیم قرار اشت تجزیه و تحلیلمان مورد استفاده چه کسی قرار گیرد؟ ، براساس

استانداردهای تجزیه و تحلیل هر یک از صورت های مالی اساسی باید ارائه کننده اطلاعاتی باشد که بر مبنای آن بتوان

با روش های تجزیه و تحلیل آن صورت مالی را بررسی نمود مثلا در رابطه گزارش سود و زیان باید اذعان کنیم برای

اینکه تحلیل جامع و مطلوبی از سود و زیان داشته باشیم صورت سود و زیان باید اطلاعات زیر را افشا نماید .

-1 درآمد های عملیاتی

-2 هزینه های عملیاتی

-3 سود و زیان عملیاتی

-4 هزینه های مالی

-5 سایر درآمد ها و هزینه های غیر عملیاتی

-6 مالیات برآمد

-7 سود و زیان فعالیت های عادی

-8 اقلام غیر مترقبه

-9 سهم اقلیت

نتیجه گیری حسابداری

با توجه به اطلاعات و عکس های فوق می توان گفت در حال حاضر بستر الکترونیک و حسابداری به خوبی در هم

تلفیق شده اند و به طور واضح تر شما می توان خرید و یا حتی فروشی را به وسیله تجارت الکترونیک انجام داد بدون

اینکه شما هیچ گونه ضرری بکنید. ، شما با این اقدانات خرید و فروش می توانید در وقت خود تا حدی چشم گیری

صرفه جویی کرد. با توجه به اینکه در حال حاضر در تمام بانک ها می توان از خدمات بی نظیری استفاده کرد .

نتیجه گیری تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک ، صرف نظر از تمامی برتری ها هنوز دارای نقاط ضعفی است. توانایی دسترسی به رایانه های شخصی

و سرعت پایین نقل و انتقال اطلاعات بر روی بستر اینترنت امکان دستیابی به پایگاه های اینترنتی را با مشکل مواجه

می سازد و در نتیجه تاثیر این موارد اثر تجارت الکترونیکی را کمرنگ می کند ولی با افزایش کاربران اینترنت و سهولت

دستیابی به دنیای مجازی اینترنت تجارت الکترونیکی به دنیای آینده چهره ای دگرگون خواهد بخشید. جهت استقرار

و نهادینه شدن تجارت الکترونیک در بستر اقتصاد ملی پاره ای ملزومات و پیش نیاز ها باید موجود باشد. این موارد به

طور کلی شامل یکسری شرایط و عوامل مساعد محیطی و یکسری ویژیگی های مناسب در ساختار بنگاه ها و سازمان

های فعال در این زمینه می باشد .

دسته ی دوم نخست که به طور عمده ناشی از تصمیم گیری سیاستگزاران کلان اقتصاد می باشد برای بنگاه های

اقتصادی به ویژه بخش خصوصی حالت برونزا دارد یعنی خارج از کنترل ایشان است، ولی دسته ی دوم برای بنگاه های

اقتصادی حالتی درونزا دارد و آنها با ایجاد تحولات استراتژیک در ساختار تولید یا عرضه خدمات می توانند به

استاندارد های مطلوب جهت حضور در بازار جهانی تجارت الکترونیک دست یابند .

منابع فارسی :

1. رضازاده ، جواد و آزاد ، عبداله؛ 1387 ، “ر ابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی و محافظه کاری در

.63- گزارشگری مالی” ، حسابداری و حسابرسی ، 80

2. قائمی ، محمدحسین و وطن پرست ، محمدرضا؛ 1384 ، “بررسی نقش اطلاعات حسابداری در

کاهش عدم تقارن اطلاعاتی در بورس اوراق بهادار تهران” ، حسابداری و حسابرسی ، دانشگاه تهران ،

.85- شماره 41 ، صص 103

3. جامعه حسابداران رسمی ایران 1388 ، آیین رفتار حرفه ای ، تألیف مرکز آموزش و تحقیقات

حسابداری و حسابرسی حرفه ای .

4. گوران حیدری ، سید فرهاد؛ همت فر ، محمود؛ 1394 . “حسابداری مدیریت اسلامی” ، مطالعات

. حسابداری و حسابرسی ، انجمن حسابداری ایران ، شماره 16

5. کاظمی ، حمید 1392 . “مروری بر تحقیقات رفتاری حسابداری با تاکید بر حوزه ی اشخاص ” ،

.70- فصلنامه مطالعات حسابداری و حسابرسی ، انجمن حسابداری ایران. شماره 5 ، صص 85

منابع لاتین :

6- Brown & A. Hillegeist & Kin Lo 2009″The effect of earnings surprises on information

asymmetry”, Accounting and Economics 47,208-225.

7- Cespedes & Gonzalez & A.Molina , 2009 . “Ownership and capital structure in

LatinAmerica” ,Journal of Business Research

8- Douglas O. Cook , Tiang Tang.2010.”Macroeconomic conditions and capital structure

adjustment speed” ,Journal of corporate Finance 16, 73-87.

9- Lambert, R.A 2007. Agency Theory and Management Accounting. Edited by C.S. Chapman,

A.G. Hopwood and M.D. Shields Handbook of Management Accounting Research, Volume 1,

part 2, chapter 8 Netherlands, Elsevier Ltd.

10- Meigs,Walter B., Whitington, O.Ray,pany , Kurt and meigs, Robert F. Principles of Auditings

” printce hall,1989.

11- http://fa.wikipedia.org

12 – http://www.mrfi.ir__

احکام مالیاتی لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ به شرح ذیل می باشد :

تبصره ۱

نفت و روابط مالی آن با دولت / صندوق توسعه ملی

مالیات شرکت های دولتی مربوطه از محل خالص صادرات گاز طبیعی

الف- سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت، میعانات گازی و خالص صادرات گاز، بیست درصد (۲۰%) تعیین می‌شود. با گزارش وزارت نفت مبنی بر فروش و اعلام وصول، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است بلافاصله نسبت به واریز این وجوه و سهم چهارده و نیم درصد (۵/۱۴%) شرکت ملی نفت ایران از کل صادرات نفت خام و میعانات گازی (معاف از تقسیم سود سهام دولت) و نیز سهم چهارده و نیم درصد (۵/۱۴%) شرکت دولتی ذیربط وزارت نفت از محل خالص صادرات گاز طبیعی (معاف از تقسیم سود سهام دولت و مالیات با نرخ صفر) و همچنین سهم سه درصد (۳%) موضوع ردیف درآمدی ۲۱۰۱۰۹ جدول شماره (۵) این قانون اقدام کند.

تبصره ۲

شرکت های دولتی و واگذاری آنها

مالیات تجدید ارزیابی دارایی های بانک‌های دولتی

د- به دولت اجازه داده می‌شود نسبت به تجدید ارزیابی دارایی‌های بانک‌های دولتی اقدام و مازاد منابع حاصله (با نرخ صفر مالیاتی) را صرف افزایش سرمایه دولت در این بانک‌ها نماید.

تبصره ۴

مشارکت با بخش غیر دولتی برای اجرای طرح‌ها

معافیت مالیاتی حمایت از پروژه‌های ناتمام دستگاه‌های اجرایی با مشارکت بخش غیردولتی

الف – به دولت اجازه داده می شود از طریق دستگاه‌های اجرایی و به منظور جلب مشارکت بخش غیردولتی جهت اتمام هرچه سریعتر طرح‌های (پروژه ها) تملک دارایی‌های سرمایه ای (نیمه تمام، آماده بهره برداری و جدید) از قبیل پروژه‌های شبکه ملی اطلاعات تا ده درصد (۱۰%) از سرجمع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای مربوط به هر دستگاه اجرایی را صرف حمایت از طرح‌ها (پروژه هایی) کند که بخش غیردولتی در آنها مشارکت می‌نمایند. دراین راستا:

۴- اصل و فرع سرمایه‌گذاری صورت گرفته در طرح (پروژه) مذکور از مالیات معاف خواهند بود.

تبصره ۵

تأمین مالی داخلی از محل اوراق مالی اسلامی

مالیات کارمزد اوراق مالی اسلامی دولت

ز- اوراق و اسناد این تبصره و کارمزد تعهد پذیره‌نویسی و کارمزد معامله‌گران اولیه اوراق مالی اسلامی دولت (منتشر شده سال ۱۴۰۱) مشمول مالیات به نرخ صفر می‌شود.

تبصره ۶

عوارض و مالیات

معافیت مالیات اضافه دریافتی آب بهای شهری بالاتر از الگوی مصرفی تعیین شده توسط وزارت نیرو

الف- وزارت نیرو از طریق شرکت‌های آب و فاضلاب استانی سراسر کشور مکلف است علاوه بر دریافت نرخ آب بهای شهری، به ازای هر متر مکعب فروش آب شرب بالاتر از الگوی مصرف تعیین شده توسط هیأت وزیران، پانزده درصد (۱۵%) نرخ آب بها را افزایش داده و از مشترکان آب شهری، دریافت و به خزانه‌داری کل کشور واریز کند. وجوه فوق مشمول مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده نخواهد بود.

قطعی نمودن پرونده‌های مالیاتی رسیدگی نشده توسط سازمان امور مالیاتی

ب- به وزارت امور اقتصادی و دارایی (سازمان امور مالیاتی کشور) اجازه داده می‌شود ظرف یک سال، آن بخشی از پرونده‌های مؤدیان مالیات بر ارزش افزوده دوره‌های سنوات ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷، که اظهارنامه‌های خود را در موعد مقرر تسلیم نموده‌اند و تاکنون مورد رسیدگی قرار نگرفته اند، بر اساس دستورالعملی که به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور ظرف یک ماه بعد از ابلاغ قانون تهیه می‌شود و به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد، بدون رسیدگی، قطعی نماید.

اختصاص مالیات و عوارض ارزش افزوده واحدهای تولیدی و پیمانکاران طرح‌های استانی به حساب خود استان

د)۲- مالیات و عوارض ارزش افزوده دریافتی از واحدهای تولیدی و پیمانکاران طرح (پروژه)های واقع در استان به حساب استان با رعایت جزء (۲) ماده (۳۸) و ماده (۳۹) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰ محل استقرار واحد تولیدی منظور می‌شود.

سـازمان امور مالیاتی مکلف اسـت پرونده‌های واحدهای تولیدی و خدماتی با شـخصـیت حقیقی یا حقوقی دارای یک محل فعالیت را که محل اسـتقرار واحد تولیدی یا خدماتی آنها در استان محل استقرار دفتر مرکزی آنها نیست به اداره کل امور مالیاتی استان محل استقرار واحد تولیدی و خدماتی ارسال نماید.

مالیات و عوارض بر ارزش افزوده واحدهای خدماتی ملی به نسبت سهم هر استان از جمعیت کشور، به حساب خزانه استان ذیربط واریز می‌شود.

۳-  عوارض ارزش افزوده موضـوع بند (الف) ماده (۳۹) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصـوب سـال ۱۴۰۰ در شـهرسـتان‌های تهران و اسـلامشـهر به نسـبت هشـتاد و هشت درصد (۸۸%) در نقاط شهری تهران و شهر اسلامشهر و دوازده درصد (۱۲%) در نقاط روستایی و عشایری آنها توزیع می‌شود.

معافیت مالیاتی وجوه دریافتی وزارت نفت و نیرو از مشترکان گاز و برق جهت بیمه واحدهای مسکونی و تجاری

ه) ۱ – مطابق ماده (۱۲) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) به هر یک از وزارتخانه‌های نفت و نیرو از طریق شرکت‌های تابعه ذیربط اجازه داده می‌شود ماهانه از هر واحد مسکونی مشترکان گاز مبلغ دو هزار (۲۰۰۰) ریال، از هر واحد مسکونی مشترکان برق مبلغ یک هزار (۱۰۰۰) ریال و از هر یک از واحدهای تجاری مشترکان گاز و برق مبلغ ده هزار (۱۰.۰۰۰) ریال اخذ و به حساب درآمد عمومی موضوع ردیف‌های ۱۶۰۱۸۵ و ۱۶۰۱۸۶ جدول شماره (۵) این قانون نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کنند. وجوه فوق مشمول مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده نخواهد بود.

مالیات مواد اولیه، قطعات و کالاهای قابل بازیافت و نحوه اجرایی شدن آن توسط سازمان امور مالیاتی

و- در اجرای ماده (۶) قانون کمک به ساماندهی پسماندهای عادی با مشارکت بخش غیر دولتی مصوب ۲۰/۰۱/۱۳۹۹، وزارت امور اقتصادی و دارایی از طریق سازمان امور مالیاتی کشـور موظف اسـت یک در هزار ارزش مواد اولیه، قطعات و کالاهایی که تمام یا قسـمتی از آنها قابل بازیافت اسـت را اخذ و منابع حاصـله را به ردیف درآمدی شماره ۱۶۰۱۸۹ واریز نماید. دستورالعمل شناسایی نحوه رسیدگی و تشخیص مطالبه و وصول توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه و پس از تأیید وزیر امور اقتصادی و دارایی ابلاغ می شود.

اختصاص ۲۰ درصد از عوارض ماده (۲۷) قانون مالیات بر ارزش افزوده به سازمان حفاظت محیط زیست

ز- بیست درصد (۲۰%)  از منابع حاصل از عوارض آلایندگی موضوع عوارض سبز ماده (۲۷) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰ (نحوه مصرف آن در ماده ۴۰ قانون مذکور) به سازمان حفاظت محیط زیست (صندوق ملی محیط زیست) اختصاص می‌یابد تا پس از مبادله موافقتنامه با سازمان برنامه و بودجه کشور براساس ماده (۵) اساسنامه صندوق مذکور صرف اعطای تسهیلات و حمایت‌های مالی برای کاهش آلودگی‌های زیست محیطی و جلوگیری از تخریب محیط زیست در همان شهرستان شود.

کسر ۱۰ درصد حق‌الزحمه پزشکان به عنوان علی‌الحساب مالیاتی

ح)۱- کلیه مراکز درمانی اعم از دولتی، خصــوصــی، وابســته به نهادهای عمومی، نیروهای مســلح، خیریه‌ها و شــرکت‌های دولتی مکلفند ده درصــد (۱۰%) از حق‌الزحمه یا حق‌العمل گروه پزشکی که به موجب دریافت وجه صورتحساب‌های ارسالی به بیمه‌ها و یا نقداً از طرف بیمار پرداخت می‌شود به عنوان علی‌الحساب مالیات کسر و به نام پزشک مربوط تا پایان ماه بعد از وصول مبلغ صورتحساب به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز کنند. مالیات علی‌الحساب این بند شامل کلیه پرداخت‌هایی که به عنوان درآمد حقوق و کارانه مطابق جزء (۵) بند )الف) تبصــره (۱۲) این قانون پرداخت و مالیات آن کســر می‌شــود، نخواهد بود. حکم ماده (۱۹۹) قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۰۳/۱۲/۱۳۶۶ با اصلاحات و الحاقات بعدی در اجرای این بند جاری می‌باشد.

تکلیف سازمان امور مالیاتی به واریز ۱۰ درصدی عوارض ارزش کالاها و خدمات موضوع ماده (۴۸) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲)

ط- سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است عوارض به میزان ده درصد (۱۰%) ارزش کالاها و خدمات موضوع مواد (۴۸) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصــوب ســال۱۳۹۳ را اخذ و به ردیف درآمدی ۱۶۰۱۰۹ جدول شــماره (۵) این قانون نزد خزانه‌داری کل کشــور واریز نماید تا از طریق دستگاه‌های اجرایی ذیربط صرف اهداف تعیین شده در ماده قانونی فوق‌الذکر گردد.

اختیار توزیع منابع ماده (۳۹) قانون مالیات بر ارزش افزوده به وزیر کشور

ل) ۱- توزیع منابع موضوع ماده (۳۹) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰ بر اساس نظر وزیر کشور انجام می‌پذیرد.

۲- وزارت کشور موظف است از طریق شهرداری‌های کشور در سقف یک درصد (۱%) سهم افزایش یافته شهرداری‌ها از محل قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال۱۴۰۰ تا سیصد هزار میلیارد (۳۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال را برای اجرای طرح‌های حمل و نقل عمومی درون شهری (شامل ناوگان اتوبوسرانی و تاکسیرانی و قطار شهری و حومه)، ساماندهی و مدیریت پسماند، تأمین نردبان هیدرولیکی و ماشین‌آلات آتش‌نشانی و تأمین، تجهیز دوربین‌های ترافیک شهری اختصاص دهد. سهم اعتبارات هر شهرستان برای موارد فوق‌الذکر توسط وزارت کشور به شهرداری‌ها ابلاغ می‌گردد. وزارت کشور موظف است گزارش‌های لازم را در مقاطع سه ماهه پس از جمع‌بندی به سازمان برنامه و بودجه کشور و کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ارائه نماید.

حق تمبر مالیاتی وکلا

س- به اســتناد مواد (۱۰۳) و (۱۶۹) مکرر قانون مالیات‌های مســتقیم و به منظور افزایش درآمدهای مالیاتی دولت از طریق ابطال تمبر مالیاتی، قوه قضــائیه مکلف اســت دسترسی برخط سازمان امور مالیاتی و مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضائیه را به سامانه تنظیم قرارداد الکترونیکی فراهم نماید.

تمام وکلای فعال عضو مراکز وکلا و کانون‌های وکلای دادگستری موظفند قراردادهای مالی خود با موکل را در این سامانه ثبت و تنظیم نمایند. شناسه (کد) یکتای صادر شده برای هر قرارداد توسط سامانه قرارداد الکترونیک، مبنای شناسایی مشاوران، وکلا و کانون‌های وکلای دادگستری در سامانه خدمات قضائی به منظور استخراج اطلاعات مالی مندرج در قرارداد و ابطال تمبر مالیاتی خواهد بود.

سازمان امور مالیاتی در صورت اثبات خلافگویی وکیل علاوه بر پیگیری موضوع در مراجع قضائی، نسبت به اعمال جریمه مالیاتی تا سقف پنج برابر اختلاف کشف شده اقدام می‌نماید. سازمان امور مالیاتی مکلف است ظرف سه ماه زیرساخت لازم جهت پرداخت الکترونیکی مالیات و دریافت الکترونیکی مفاصا حساب مالیاتی در سراسر کشور را فراهم کند. تأخیر در راه‌اندازی سامانه، استنکاف از اجراء محسوب می‌شود.

تغییر سقف میزان فروش کالا و خدمات سالانه مؤدیان مشمول ماده (۱۰۰) ق.م.م

ع- در تبصره ماده (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم برای عملکرد سال ۱۴۰۰ عبارت «ده برابر» به عبارت «سی برابر» اصلاح می‌شود.

مالیات اشخاص حقوقی تولیدی

ف- در راسـتای سـیاسـت‌های حمایت از تولید، نرخ مالیات موضـوع ماده (۱۰۵) قانون مالیات‌های مسـتقیم اشـخاص حقوقی دارای پروانه بهره‌برداری از وزارتخانه‌های ذیربط در فعالیت‌های تولیدی در سال ۱۴۰۰ معادل بیست درصد (۲۰%) تعیین می‌شود؛ این بخشودگی علاوه بر سایر معافیت‌ها و بخشودگی‌ها و مشوق‌های قانونی اشخاص مذکور می‌باشد.

معافیت مالیاتی انتشارات کمک درسی تا سقف دو میلیارد ریال در سال

ق)۱- معافیت مالیاتی فعالیت‌های مربوط به انتشارات کمک درسی موضوع بند (ل) ماده (۱۳۹) قانون مالیات‌های مستقیم، صرفاً تا سقف دو میلیارد (۲.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال در سال قابل اعمال است و بعد از آن حسب مورد به نرخ ماده (۱۰۵) یا ماده (۱۳۱) قانون مالیات‌های مستقیم مشمول مالیات می‌شود.

حمایت مالیاتی از مشاغل آسیب دیده کرونا

۲- به منظور حمایت از تولید و صاحبان کسب و کارهای آسیب دیده از کرونا، واحدهای صنفی با درآمد مشمول مالیات کمتر از یک میلیارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال در سال ۱۴۰۰ علاوه بر معافیت‌های قانونی و بخشودگی و مشوق‌های مالیاتی، برای مالیات بر عملکرد سال ۱۴۰۰ از پنج واحد درصد بخشودگی برخوردار می‌شوند.

حذف معافیت‌های مالیاتی مؤسسات کنکور دانشگاه‌ها

۴- معافیت‌های مالیاتی مؤسسات کنکور دانشگاه‌ها حذف می‌شود.

شرط برخورداری از معافیت مالیاتی درآمدهای حاصل از صادرات

۵- برخورداری از معافیت‌های مالیاتی برای درآمدهای حاصل از صادرات کالاها و خدمات و هرگونه جایزه و مشوق‌های صادراتی منوط به بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور است.

تدوین فهرست معافیت‌های مالیاتی و گمرکی و میزان معافیت آنها توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی

۶- وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف است در راستای هدفمندسازی معافیت‌های مالیاتی و گمرکی و شفاف‌سازی حمایت‌های مالی، سیاست اعتبار مالیاتی و گمرکی با نرخ صفر را جایگزین معافیت‌های قانونی مالیاتی مصرح در قانون مالیات‌های مستقیم و قانون امور گمرکی نموده و فهرست تمامی معافیت‌های مالیاتی و گمرکی و میزان معافیت آنها را مشخص نماید. این فهرست باید شامل حوزه فعالیت اشخاص، میزان درآمد مالیاتی و گمرکی چشم‌پوشی شده در اثر این معافیت‌ها و استناد قانونی این معافیت‌ها باشد.

مالیات سالانه خودروهای بیش از ده میلیارد ریال

ر- در سال ۱۴۰۱ مجموع ارزش انواع خودروی سواری و وانت دو کابین دارای شماره انتظامی شخصی در اختیار مالکین اعم از اشخاص حقیقی (خود و فرزندان کمتر از هجده سال و محجور تحت تکفل) و حقوقی بیش از ده میلیارد (۱۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال مشمول مالیات سالانه خودرو به شرح زیر می‌باشند:

۱- تا مبلغ پانزده میلیارد (۱۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال نسبت به مازاد ده میلیارد ریال (۱۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، یک درصد (۱%)

۲- تا مبلغ سی میلیارد (۳۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال نسبت به مازاد پانزده میلیارد (۱۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، دو درصد (۲%)

۳- تا مبلغ چهل و پنج میلیارد (۴۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال نسبت به مازاد سی میلیارد (۳۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، سه درصد (۳%)

۴- نسبت به مازاد چهل و پنج میلیارد (۴۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، چهار درصد (۴%)

مأخذ محاسبه و نحوه اجرای مالیات خودروهای بیش از ده میلیارد ریال

مأخذ محاسبه مالیات خودرو موضوع این بند، قیمت روز انواع خودرو با توجه به تاریخ ساخت یا واردات آن است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تا پایان سال ۱۴۰۰ تعیین و اعلام شده است. مأخذ مزبور برای انواع خودرو که بعد از اعلام سازمان تولید یا وارد می‌شوند، بلافاصله پس از تولید یا واردات آن توسط سازمان مزبور تعیین و اعلام خواهد شد.

سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است نسبت به تعیین دارایی‌های مشمول و ارزش آنها حداکثر تا پایان خرداد ماه سال ۱۴۰۱ اقدام کند و مراتب را به نحو مناسب به اطلاع اشخاص مشمول برساند. کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند مالیات سالانه مربوط به خودروهای تحت تملک خود و فرزندان کمتر از هجده سال و محجور تحت تکفل را حداکثر تا پایان بهمن ماه ســال ۱۴۰۱ پرداخت نمایند. ثبت نقل و انتقال خودروهایی که به موجب این بند برای آنها مالیات وضــع گردیده اســت قبل از پرداخت بدهی مالیاتی مورد انتقال شامل مالیات بر دارایی، نقل و انتقال قطعی و اجاره ممنوع است.

متخلفین از حکم این بند در پرداخت مالیات متعلقه مسئولیت تضامنی دارند.

آیین‌نامه اجرائی این بند توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه می‌شود و حداکثر تا پایان خردادماه سال ۱۴۰۱ به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

حذف معافیت مالیات بر ارزش افزوده فعالین مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی

ش- در سال ۱۴۰۱ مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی مشابه سرزمین اصلی مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده )وی.اِی.تی) خواهند بود.

مالیات درآمد حاصل از صادرات مواد و محصولات معدنی، نفتی، گازی و پتروشیمی به صورت خام و نیمه خام

ت- درآمد حاصل از صادرات مواد و محصولات معدنی و صنایع معدنی، محصولات نفتی، گازی و پتروشیمی به صورت خام و نیمه خام در تمام نقاط کشور مشمول مالیات می‌شود. تعریف و فهرست مواد خام و نیمه خام مذکور به پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت و اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران تهیه می‌شود و ظرف مدت سه ماه پس از تصویب این قانون به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

مالیات واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای گران قیمت معادل یکصد میلیارد ریال

ث- در سال ۱۴۰۱ واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای گران قیمت به شرح بندهای زیر مشمول مالیات بر دارایی (سالانه) می‌شوند:

۱- واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای گران قیمت (با احتساب عرصه و اعیان) با ارزش روز معادل یکصد میلیارد (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال و بیشتر به نرخ‌های زیر:

۱-۱- نسبت به مازاد یکصد میلیارد (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یکصد و پنجاه میلیارد (۱۵۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، یک در هزار

۱-۲- نسبت به مازاد یکصد و پنجاه میلیارد (۱۵۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا دویست و پنجاه میلیارد (۲۵۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، دو در هزار

۱-۳- نسبت به مازاد دویست و پنجاه میلیارد (۲۵۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا چهارصد میلیارد (۴۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، سه در هزار

۱-۴- نسبت به مازاد چهارصد میلیارد (۴۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا ششصد میلیارد (۶۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال، چهار در هزار

۱-۵- نسبت به مازاد ششصد میلیارد (۶۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال به بالا، پنج در هزار

در محاسبه مالیات موضوع این بند، هر واحد مسکونی و باغ ویلا یک مستغل محسوب و جداگانه مشمول مالیات می‌باشد.

۲- موارد زیر مشمول این مالیات نمی‌باشند:

۲-۱- واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای در حال ساخت

۲-۲- واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای در سال تملک

نحوه شناسایی املاک و اجرای مالیات واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای گران قیمت

۳- وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و صنعت، معدن و تجارت، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و شهرداری‌ها موظفند امکان دسترسی برخط (آنلاین) به اطلاعات مالکیت املاک مورد نیاز سازمان امور مالیاتی کشور در حوزه اماکن را در اختیار این سازمان قرار دهند. سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است نسبت به تعیین دارایی‌های مشمول و ارزش آن‌ها حداکثر تا پایان خردادماه سال ۱۴۰۱ اقدام کند و مراتب را به نحو مقتضی به اطلاع اشخاص مشمول برساند.

۴- کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی مکلفند مالیات سالانه مربوط به هر یک از واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای تحت تملک خود و افراد تحت تکفل را حداکثر تا پایان بهمن ماه سـال ۱۴۰۱ پرداخت نمایند. ثبت نقل و انتقال املاکی که به موجب این بند برای آنها مالیات وضـع گردیده اسـت، قبل از پرداخت بدهی مالیاتی مورد انتقال شـامل مالیات بر دارایی، نقل و انتقال قطعی و اجاره ممنوع است. متخلف از حکم این جزء در پرداخت مالیات متعلقه مسئولیت تضامنی دارد.

آیین‌نامه اجرائی این بند توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی (سازمان امور مالیاتی کشور) حداکثر تا پایان خردادماه سال ۱۴۰۱ تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

مالیات 2.5 درصدی اولین نقل و انتقال املاک نوساز اشخاص حقیقی

خ- به منظور تسهیل در اجرای ماده (۷۷) قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۱۴۰۱، اولین نقل و انتقال قطعی ساختمان‌های نوساز اشخاص حقیقی اعم از مسکونی و غیره که بیش از سه سال از تاریخ صدور گواهی پایان کار آنها نگذشته باشد، مشمول مالیات مقطوع به نرخ دو و نیم درصد (۲.۵%) به مأخذ میانگین قیمت‌های روز منطقه مبنای تعیین ارزش معاملاتی املاک موضوع ماده (۶۴) قانون مالیات‌های مستقیم خواهد بود و اشخاص حقیقی، مشمول مالیات دیگری بابت نقل و انتقال و درآمد حاصل از ساخت و فروش موضوع این ماده نخواهند بود.

شهرداری‌ها موظفند همزمان با صدور پروانه ساخت و همچنین در هنگام صدور پایان کار مراتب را به منظور تشکیل پرونده مالیاتی به اداره امور مالیاتی ذیربط به ترتیبی که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تعیین می‌گردد، گزارش کنند.

مالیات تکلیفی ۲ درصدی مبالغ پرداختی بابت خدمات دریافتی (به استثنای برخی خدمات بانکی و بورسی)

ذ- اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل گروه اول موضوع آیین‌نامه اجرایی ماده (۹۵) ق.م.م مکلفند در هر مورد که بابت خدمات دریافتی (به استثنای کارمزد پرداختی به بورس‌ها، بازارهای خارج از بورس و کارمزد معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس، بانک‌ها، صندوق تعاون و مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز، تسهیلات اعطایی بانک‌ها و تعمیر و تکمیل یک واحد مسکونی، خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق و اسناد خزانه و یا اوراق تسویه که بابت بدهی دولت به اشخاص داده می‌شود و همچنین سایر خدماتی که به تشخیص سازمان امور مالیاتی ظرف یک ماه پس از ابلاغ این قانون اعلام می‌شود) وجوهی را به هر عنوان (اعم از نقدی و غیر نقدی) مجموعاً بیش از مبلغ پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال بابت هر خدمت پرداخت می‌کنند، دو درصد (۲%) آن را به عنوان علی‌الحساب مالیات مؤدی (دریافت‌کنندگان وجوه) کسر و تا پایان ماه بعد به حساب تعیین شده از طرف سازمان امور مالیاتی کشور واریز و رسید آن را به مؤدی تسلیم نمایند و همچنین ظرف همین مدت مشخصات دریافت‌کنندگان شامل نام، شماره ملی یا شناسه ملی حسب مورد و نشانی آنها را به ترتیبی که سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‌کند به اداره امور مالیاتی ذیربط ارسال دارند. احکام مواد (۱۹۷) و (۱۹۹) ق.م.م در اجرای این حکم جاری می‌باشد.

حذف معافیت مالیاتی سود سپرده‌های بانکی اشخاص حقوقی

ض- در سال ۱۴۰۱ حکم بند (۲) ماده (۱۴۵) قانون مالیات‌های مستقیم در خصوص اشخاص حقوقی جاری نمی‌باشد.

ماده ۱۴۵ قانون مالیات‌های مستقیم – سود دریافتی به هر عنوان در موارد زیر از پرداخت مالیات معاف است:

۲- سود یا جوایز متعلق به حساب‌های پس‌انداز و سپرده‌های مختلف نزد بانک‌های ایرانی یا مؤسسات اعتباری غیربانکی مجاز. این معافیت شامل سپرده‌هایی که بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز نزد هم می‌گذارند نخواهد بود.

تبصره ۷

صنعت، معدن و ارتباطات

تهاتر مطالبات برخی از سازمان‌های دولتی با بدهی مالیاتی

د- به دولت اجازه داده می‌شود مطالبات قبل از سال ۱۳۹۷ سازمان‌های گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) و توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) بابت مشارکت در تأمین سرمایه بانک تخصصی صنعت و معدن و همچنین مطالبات سازمان‌های مذکور و وزارت نفت از طریق شرکت دولتی تابعه بابت سهم متعلق به آنها از واگذار‌ی سهام مطابق قوانین مربوط، مشروط به انجام تکالیف موضوع قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهار (۴۴) قانون اساسی را با بدهی آن‌ها به دولت بابت مالیات و سود سهام تا سقف ده هزار میلیارد (۱۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال به صورت جمعی- خرجی از طریق گردش خزانه تهاتر کند.

معافیت مالیات نقل و انتقال دارایی به/ از شرکت‌های سهامی عام طرح (پروژه)، صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری اعم از طرح (پروژه)، زمین و ساختمان، املاک و مستغلات

ط)۲-  هرگونه نقل و انتقال دارایی به/ از شرکت‌های سهامی عام طرح(پروژه)، صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری اعم از طرح (پروژه)، زمین و ساختمان، املاک و مستغلات از پرداخت مالیات نقل و انتقال معاف است.

تبصره ۱۰

قضایی، انتظامی، دفاعی

قابل قبول بودن هزینه‌های عوارض پرداختی حق بیمه شخص ثالث شرکت‌های بیمه

الف- شرکت‌های بیمه‌ای مکلفند مبلغ پنج هزار میلیارد (۵.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال از اصل حق بیمه شخص ثالث دریافتی را طی جدولی که بر اساس فروش بیمه (پرتفوی) هر یک از شرکت‌ها تعیین و به تصویب شورای عالی بیمه می‌رسد به صورت ماهانه به حساب درآمد عمومی ردیف ۱۶۰۱۱۱ جدول شماره (۵) این قانون نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کنند. وجوه واریزی شرکت‌های بیمه موضوع این بند به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی محسوب می‌شود.

تکلیف نیروی انتظامی به دریافت مالیات نقل و انتقال خودرو و موتورسیکلت

۲- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مکلف است از ابتدای سال ۱۴۰۱، به استناد تبصره (۱) ماده (۳۰) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰، مالیات نقل و انتقال خودرو و موتورسیکلت را در هنگام فک و نصب پلاک به ترتیب مقرر شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور دریافت و به حساب مربوطه نزد خزانه‌داری کل کشور واریز نماید.

تبصره ۱۱

مسکن و حمل و نقل

مالیات مسکن مهر

۵- مالیات مسکن مهر (شامل آماده‌سازی، محوطه‌سازی، زیربنایی و روبنایی) در قراردادهای سه جانبه، تعاونی و خود مالک که توسط پیمانکاران پرداخت می‌گردد، معادل سه میلیون (۳.۰۰۰.۰۰۰) ریال به ازای هر واحد مسکونی تعیین می‌گردد. سازمان امور مالیاتی موظف به صدور مفاصا حساب مالیاتی پس از دریافت این مالیات است.

تبصره ۱۲

حقوق و دستمزد

سقف معافیت سالانه مالیات حقوق

۵-سقف معافیت مالیاتی سالانه موضوع ماده (۸۴) قانون مالیات­‌های مستقیم در سال ۱۴۰۱ مبلغ ششصد و هفتاد و دو میلیون (۶۷۲,۰۰۰,۰۰۰) ریال تعیین می­شود.

نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی اعم از مجموع مندرج در احکام کارگزینی شامل حق شغل، حق شاغل، فوق العاده مدیریت و  فوق العاده مستمر و غیر مستمر و سایر پرداختی‌ها و کارانه به استثنای عیدی پایان سال به شرح زیر می‌­باشد:

۱-۵- نسبت به مازاد ششصد و هفتاد و دو میلیون (۶۷۲,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا یک میلیارد و هشتصد میلیون (۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال، ده­ درصد (۱۰%)

۲-۵- نسبت به مازاد یک میلیارد و هشتصد میلیون (۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا سه میلیارد (۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال، پانزده درصد (۱۵%)

۳-۵- نسبت به مازاد سه میلیارد (۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا چهار میلیارد و دویست میلیون (۴,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال، بیست درصد (۲۰%)

۴-۵- نسبت به مازاد چهارمیلیارد و دویست میلیون (۴,۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال به بالا، سی درصد (۳۰%)

تبصره ۱۵

برق و انرژی هسته‌ای

مالیات درآمد شرکت تولید مواد اولیه و سوخت هسته‌ای ایران

ج- شرکت تولید مواد اولیه و سوخت هسته‌ای ایران مکلف است جهت توسعه و تسریع در اجرای طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای، مواد معدنی و محصولات جانبی همراه با مواد پرتوزا پس از جداسازی را مطابق با قوانین و مقررات، به فروش رسانده و درآمد حاصل از آن را پس از کسر هزینه‌ها (شامل قیمت تمام شده کالا و خدمات فروش رفته، اداری- عمومی و توزیع و فروش) به حساب خاصی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کند تا مطابق بودجه سالانه آن شرکت جهت سرمایه‌گذاری در طرح‌ها و ردیف‌های تملک دارایی‌های سـرمایه‌ای جهت خرید کیک زرد با منشـأ داخلی یا خارجی و یا تملک سـهام معادن پرتوزا و شـرکت‌های مرتبط با چرخه سـوخت بر اسـاس موافقت‌نامه‌های مبادله شده با سازمان برنامه و بودجه کشور هزینه نماید. درآمد حاصله به حساب افزایش سرمایه دولت در شرکت منظور و معاف از تقسیم سود سهام دولت و مالیات آن با نرخ صفر محاسبه می‌شود.

تبصره ۱۷

رفاه و سلامت

شرط معافیت مالیاتی حمایت‌های مؤسسات خیریه غیردولتی و خصوصی به اشخاص موضوع بند (ط) ماده (۱۳۹) ق.م.م

هـ – برخورداری هزینه‌های حمایتی پرداختی مؤسسات خیریه غیردولتی و خصوصی به اشخاص، از معافیت‌های مالیاتی بند (ط) ماده (۱۳۹) قانون مالیات‌های مستقیم علاوه بر تکالیف موضوع این ماده، منوط به ثبت اطلاعات آن در سامانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.