استاندارد ۴۲ حسابداری اندازه گیری ارزش منصفانه
استاندارد حسابداری ۴٢؛ اندازه گیری ارزش منصفانه در سال ١٣٩٩ در مجمع عمومی سازمان حسابرسی به تصویب رسید و برای واحدهای تجاری که شروع دوره مالی آن ها از ابتدای سال ١۴٠٠ باشد، لازم الاجرا می باشد .
برای مطالعه متن کامل این استاندارد به لینک ذیل مرجعه فرمایید :
همچنین برای دانلود پاورپوینت ارائه استاندارد 42 از لینک ذیل استفاده فرمایید:
پاور پوینت استاندارد حسابداری شماره 42
این استاندارد منبطبق با IFRS 13 ویرایش سال 2018 می باشد .
دلایل تدوین استاندارد
- پراکنده بودن الزامات اندازهگیری و افشای اطلاعات درباره اندازهگیری ارزش منصفانه در سایر استانداردها
- محدود بودن رهنمودهای سایر استانداردها درباره نحوه اندازه گیری ارزش منصفانه
- نتیجه تلاش مشترک هیات استانداردهای بین المللی حسابداری و نهاد تدوین استانداردهای حسابداری ملی آمریکا بودن این استاندارد
هدف تدوین استاندارد
- تعریف ارش منصفانه
- ارائه و تنظیم چارچوبی در قالب یک استاندارد برای اندازه گیری ارزش منصفانه
- افشای اطلاعات در مورد اندازه گیری ارزش منصفانه
الزامات اندازهگیری و افشا در این استاندارد، در موارد زیر کاربرد ندارد
- معاملات اجاره که در دامنه کاربرد استاندارد حسابداری ٢١ حسابداری اجارهها قرار می‌گیرد؛
- اندازهگیری‌هایی که شباهت‌هایی با ارزش منصفانه دارند، اما ارزش منصفانه نیستند، مانند خالص ارزش فروش در استاندارد حسابداری ٨ حسابداری موجودی مواد و کالا یا ارزش اقتصادی در استاندارد حسابداری ٣٢ کاهش ارزش دارایی‌ها
ارزش منصفانه
قیمتی است که در یک معامله سازمان یافته میان فعالان بازار در تاریخ اندازهگیری، بابت فروش یک دارایی دریافت، یا در ازای انتقال یک بدهی پرداخت می‌شود.
واحد حساب
به سطح تجمیع یا تفکیک یک دارایی یا بدهی، با هدف شناخت اطلاق می‌شود.
معامله
در اندازهگیری ارزش منصفانه فرض بر این است که دارایی یا بدهی در معامله‌ای نظام‌مند بین فعالان بازار، بابت فروش یک دارایی یا انتقال یک بدهی در تاریخ اندازهگیری در شرایط جاری بازار، مبادله می‌شود.
معامله سازمان یافته
- وجود انگیزه برای معامله دارایی یا بدهی و نبود اجبار به انجام این کار
- وجود آگاهی و دانش مورد نیاز در مورد دارایی یا بدهی مورد معامله
اگر شواهد نشان دهد که معامله غیر سازمان یافته است، واحد تجاری باید در مقایسه با سایر شاخص‌های ارزش منصفانه وزن اندکی برای قیمت آن معامله در نظر بگیرد.
شواهدی که ممکن است نشان دهنده سازمان یافته نبودن یک معامله باشد:
- در دوره پیش از تاریخ اندازهگیری به میزان کافی مراجعه به بازار صورت نگرفته است.
- فروشنده ورشکست شده یا در آستانه ورشکستگی یا در حال تصفیه است. (فروش اضطراری)
- قیمت معامله در مقایسه با سایر معاملات اخیر دارایی یا بدهی، تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد.
- فروشنده آن دارایی را به یک فعال خاص عرضه کرده است.
- فروشنده طبق قوانین یا الزامات قانونی ملزم به فروش است. (فروش اجباری)
تعدیل ارزش منصفانه بابت شرایط و موقعیت دارایی
در صورتی که دارایی در موقعیتی نباشد که فعالان بازار بتوانند از قیمتهای قابل مشاهده بازار برای اندازه گیری ارزش منصفانه آن استفاده کنند، واحد تجاری باید برای تعیین ارزش منصفانه، قیمت بازار را به اندازهای تعدیل کند که فعالان بازار بابت دارایی در شرایط و موقعیت فعلی پرداخت می کنند.
برای مثال در مواردی که “موقعیت دارایی” یکی از ویژگی‌های دارایی مورد اندازه گیری است، هزینه حمل دارایی باید از قیمت بازار آن کسر شود. هزینه تبدیل و تغییر شکل دارایی از جمله اقلام دیگری هستند که ممکن است از قیمت بازار دارایی کسر گردد.
تعدیل ارزش منصفانه بابت محدودیت‌های مرتبط با دارایی
محدودیت، مربوط به ویژگی دارایی است
در این صورت، محدودیت به عنوان ویژگی دارایی در نظر گرفته خواهد شد و در قیمت‌گذاری دارایی مدنظر قرار می‌گیرد.
محدودیت، مربوط به ویژگی واحد تجاری است که دارایی را نگهداری می‌کند
این نوع محدودیت با فروش دارایی منتقل نمی شود و بنابراین هنگام اندازهگیری ارزش منصفانه مورد توجه قرار نخواهد گرفت.
بازار
در اندازهگیری ارزش منصفانه، فرض بر آن است که معامله فروش دارایی یا انتقال بدهی در یکی از مکانهای زیر اتفاق می افتد:
بازار اصلی
بازاری است که بیشترین حجم و سطح فعالیت برای دارایی یا بدهی را دارد.
بازار دارای بیشترین مزایا در نبود بازار اصلی
بازاری است که پس از احتساب مخارج معامله و حمل، مبلغ قابل دریافت در ازای فروش دارایی را حداکثر یا مبلغ قابل پرداخت بابت انتقال بدهی را حداقل کند.
مخارج معامله
عبارتست از مخارج فروش دارایی یا انتقال بدهی در بازار اصلی (یا بازار دارای بیشترین مزایا) برای دارایی یا بدهی که مستقیما قابل انتساب به واگذاری دارایی یا انتقال بدهی است. این مخارج دارای دو ویژگی زیر هستند:
الف) مستقیما ناشی از معامله هستند و برای انجام معامله ضروری هستند.
ب) واحد تجاری فقط زمانی این مخارج را تحمل می‌کند که تصمیم به فروش دارایی یا انتقال بدهی گرفته باشد.
سوال :
آیا مخارج فروش و واگذاری باید در تعیین ارزش منصفانه لحاظ شود؟
در برخی استانداردهای حسابداری مخارج فروش یا واگذاری از ارزش منصفانه کسر می‌شود. این استاندارد هدف اندازه گیری دارایی‌هایی که به ارزش منصفانه پس از کسر مخارج فروش اندازه گیری می‌شوند را تغییر نمی‌دهد. ارزش منصفانه پس از کسر مخارج فروش از دو بخش ١- ارزش منصفانه و ٢- مخارج فروش تشکیل شده که بخش ارزش منصفانه باید طبق الزامات این استاندارد اندازه گیری شود.
بنابراین همانگونه که مخارج معامله در تعیین ارزش منصفانه مدنظر قرار نمی گیرد، مخارج فروش و واگذاری نیز نباید در تعیین ارزش منصفانه لحاظ شود.
رویکردهای اندازه گیری ارزش منصفانه
رویکرد بازار
مبتنی بر معاملات بازار
روش ارزیابی:
- قیمتهای اعلام شده در بورس اوراق بهادار
- قیمتهای اعلام شده در بازارهای کارگزاری
- ضرایب بازار حاصل از یک مجموعه قابل مقایسه
رویکرد درآمدی
مبتنی بر تنزیل مبالغ آتی جهت دستیابی به یک مبلغ فعلی
روش ارزیابی:
- روشهای ارزش فعلی
- مدل بلک – شولز – مرتون یا مدل دو جمله ای
- روش عایدات مازاد چند دوره ای
رویکرد بهای تمام شده
مبتنی بر مبلغ مورد نیاز برای جایگزینی ظرفیت خدمت‌رسانی یک دارایی
روش ارزیابی:
- روش بهای جایگزینی مستهلک شده
شرایط منجر به تغییر روش ارزشیابی
- ایجاد بازار های جدید
- دسترسی به اطلاعات جدید
- عدم دسترسی به اطلاعات استفاه شده قبلی
- بهبود روش های ارزیابی
- تغییر شرایط بازار
سلسله مراتب ارزش منصفانه
سطح یک : قیمت های اعلام شده در بازارهای فعال برای دارایی‌ها یا بدهی‌های همانند که واحد تجاری در تاریخ اندازهگیری به آنها دسترسی دارد.
سطح دو : داده هایی به جز قیمت های اعلام شده قرار گرفته در سطح ١ که به طور مستقیم یا غیرمستقیم برای دارایی یا بدهی قابل مشاهده است.
سطح سه : دادههای غیرقابل مشاهده (نظیر دادههای خود واحد گزارشگری)
استفاده از دادههای سطح یک
به عنوان یک قاعده کلی، این استاندارد استفاده از قیمتهای اعلام شده در بازارهای فعال برای دارایی ها و بدهی‌های همانند (در صورت دسترسی) را جهت اندازهگیری ارزش منصفانه الزامی کرده است. با این وجود، شرکت‌ها می‌توانند در شرایط زیر، دادههای سطح ١ را تعدیل کنند.
- قیمت‌ها در یک بازار فعال در دسترس است، اما با توجه به تعداد زیاد دارایی‌ها یا بدهی‌های مشابه به آسانی قابل دستیابی نیست.
- بیانگر ارزش منصفانه نبودن قیمت اعلام شده در تاریخ اندازهگیری
- تعدیل قیمت اعلام شده برای یک قلم همانند آن، با توجه به عوامل مختص آن قلم یا آن دارایی
شرایطی که منجر به یکسان نبودن قیمت معامله با ارزش منصفانه می‌شود
- انجام شدن معامله میان اشخاص وابسته
- متفاوت بودن واحد حساب ارایه شده به قیمت معامله با واحد حساب اندازه گیری شده به ارزش منصفانه
- انجام شدن معامله به اجبار
- متفاوت بودن بازاری که معامله در آن انجام می‌شود با بازار اصلی یا بازار دارای بیشترین مزایا
بیشترین و بهترین استفاده
در اندازهگیری ارزش منصفانه یک دارایی غیرمالی، توانایی فعالان بازار برای ایجاد منافع اقتصادی از طریق بیشترین و بهترین استفاده از دارایی مورد نظر یا فروش آن به فعالان دیگر در بازار که بیشترین و بهترین استفاده را از آن دارایی می کنند، مدنظر قرار می گیرد.
طبق این استاندارد، بیشترین و بهترین استفاده به معنای:
“استفاده از دارایی غیرمالی توسط فعالان بازار به گونه ای است که ارزش دارایی یا گروه دارایی‌ها و بدهی‌هایی که در آن از دارایی استفاده می‌شود، حداکثر گردد”
شرایط بیشترین و بهترین استفاده از دارایی غیر مالی
- امکانپذیر بودن استفاده از دارایی به لحاظ فیزیکی
- مجاز بودن استفاده از دارایی به لحاظ قانونی
- توجیه پذیر بودن استفاده از دارایی به لحاظ مالی
مثال
بیشترین و بهترین استفاده در مقایسه با استفاده فعلی
واحد تجاری آلفا زمینی را در یک ترکیب تجاری تحصیل کرد . در حال حاضر از زمین مذکور برای مقاصد صنعتی(سایت کارخانه) استفاده می شود. فرض بر آن است که استفاده فعلی واحد تجاری از زمین، بیشترین و بهترین استفاده از آن است. مگر اینکه بازار یا سایر عوامل، استفاده دیگری را مدنظر داشته باشند. اخیرا زمین‌های اطراف واحد تجاری برای مقاصد مسکونی ( ساخت آپارتمان) مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به اینکه فعالان بازار استفاده بالقوه از زمین را هنگام قیمت‌گذاری آن مدنظر قرار داده اند، واحد تجاری به این نتیجه رسیده است که می‌تواند زمین خود را برای مقاصد مسکونی مورد استفاده قرار دهد.
بیشترین و بهترین استفاده در مقایسه با ارزش تدافعی
تحصیل یک دارایی توسط واحد تجاری به منظور ممانعت از استفاده دیگران، ارزش تدافعی آن دارایی است.
طبق این استاندارد، ارزش منصفانه یک دارایی که به صورت تدافعی مورد استفاده قرار می‌گیرد، معادل صفر یا ارزش دفتری نیست . بلکه واحد تجاری باید ارزش منصفانه را با استفاده از فرض بیشترین و بهترین استفاده توسط فعالان بازار اندازه گیری کند.
الزامات افشا
در این استاندارد الزامات افشای متفاوتی برای ارزشهای منصفانه شناسایی شده، در نظر گرفته شده است. این الزامات به ماهیت اندازهگیری ها یعنی متناوب بودن یا نبودن آنها بستگی دارد.
اندازه گیری های متناوب ارزش منصفانه
به اندازهگیری‌هایی اطلاق می شود که سایر استانداردها، شناسایی آن ها در صورت وضعیت مالی در پایان هر دوره گزارشگری را الزامی یا مجاز نمودهاند.
اندازهگیری‌های نامتناوب ارزش منصفانه
به اندازهگیری‌هایی اطلاق می شود که سایر استانداردها، شناسایی آنها در صورت وضعیت مالی، در شرایط خاص را الزامی یا مجاز نمودهاند.
افشا موارد زیر، فارغ از اندازهگیری ها متناوب یا غیرمتناوب، پس از شناخت اولیه الزامی است:
- اندازه گیری ارزش منصفانه در پایان دوره گزارشگری
- در مورد دارایی‌های غیرمالی؛ در صورتی که بیشترین و بهترین استفاده از دارایی با استفاده آن متفاوت باشد، واحد تجاری باید این موضوع و علت استفاده متفاوت از دارایی را افشا کند.
- طبقه‌بندی اندازه گیری ارزش منصفانه در سلسله مراتب ارزش منصفانه
- افشای تغییر در سلسله مراتب ارزش منصفانه و دلایل آن
- طلاعات کمی درباره دادههای غیرقابل مشاهده با اهمیت در اندازه گیری ارزشهای منصفانه طبقه‌بندی شده در سطح ٣ سلسله مراتب
- شرحی از فرآیند ارزشیابی مورد استفاده توسط واحد تجاری، در صورتی طبقه‌بندی در سطح ٣ سلسله مراتب
