با سلام .. در خصوص انواع ضمانت نامه های بانکی و نحوه اخذ آن ی توضیح میدید؟ ویا اگر کتابی هست در این مورد معرفی میکنید؟
ضمانت نامه سندی است که به موجب آن بانک ضمانت اشخاص حقیقی و حقوقی را در رابطه با انجام تکالیف و تعهدات موضوع قرارداد فی مابین ذینفع (مضمون له ) و ضمانتخواه (مضمون عنه ) تا مبلغ مندرج در ضمانت نامه به عهده می گیرد که در صورت عدم انجام به موقع تعهدات از سوی ضمانت خواه با اعلام ذینفع قبل از انقضای سررسید ضمانت نامه، بانک مبلغ مذکور را در وجه ذینفع پرداخت نماید.
انواع ضمانت نامه عبارت است از :
- ضمانتنامه شرکت در مناقصه یا مزایده
- ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان
- ضمانتنامه حسن انجام کار
- ضمانتنامه تعهد پرداخت
- ضمانتنامه حسن تعهدات
- ضمانتنامه گمرکی
- ضمانتنامه پیش پرداخت
- ضمانتنامه متفرقه
1- ضمانتنامه شرکت در مناقصه/مزایده ( tender guarantee )
معمولاً هنگام خرید کالا و اجرای طرحها و یا در حالت فروش کالاها در سطوح بین المللی بخصوص در بخش های دولتی و عمومی سازمانها و دستگاه های ذیربط موظفند مراتب را از طریق جراید و رسانه های گروهی اعلام نموده تا پیشنهاد کنندگان با ارائه بهترین پیشنهاد بتوانند در مناقصه یا مزایده شرکت نمایند. پیشنهاد کنندگان می بایست با ارائه ضمانتنامه و مشخصات فنی و پیشنهاد قیمت، جدی بودن قصد شرکت خود را اعلام نمایند و همچنین نشان دهند که آنها ا قصد خارج شدن از تشریفات مناقصه / مزایده قبل از اتمام آن را نداشته و یا در صورت برنده شدن در مناقصه یا مزایده قرارداد متعاقب آن را امضا خواهند نمود.
2- ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان ( retention money guarantee )
معمولاً در قراردادهای ساخت یا پروژه ای، مبالغی بعنوان پرداخت های میانی انجام می شود اینگونه پرداخت ها در زمانیکه مهندسی پروژه تائید می کند که قسمتی از پروژه به اتمام رسیده یا تائید آزمایش نصب فاز مربوطه ارائه شده صورت می گیرد. این پرداخت های میانی پیمانکار را قادر می سازد تا نقدینگی لازم را در طول مدت انجام عملیات پروژه در اختیار داشته باشد از طرفی کارفرما، درصدی از این مبالغ پرداختی را که بین 5 تا 10 درصد است با توجه به حجم پروژه نزد خود نگه می دارد تا در نهایت پس از پایان پروژه و پس از اطمینان از حسن اجرای کار و انجام عملیات مربوطه، مبالغ مکسوره را بنفع پیمانکار آزاد نماید. کارفرمایان و پیمانکاران اغلب موافقت می کنند که این مبالغ کسر شده که به کسور وجه الضمان معروف است بنفع پیمانکار آزاد نماید، مشروط به اینکه در مقابل ضمانتنامه ای تحت عنوان ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان صادر شود. ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان می تواند در صورتی که پیمانکار از تعهد خود در مورد اتمام پروژه قصور ورزید مورد مطالبه قرار گیرد.
3- ضمانتنامه حسن انجام کار ( good performance guarantee )
از نظر ماهیتی می توان ضمانتنامه حسن انجام کار ( GPG) را همتای اعتبارات اسنادی تلقی کرد. همانگونه که یک اعتباراسنادی، پوشش پرداختی را از طرف خریدار در صورت عملکرد صحیح فروشنده بر اساس شرایط مندرج در اعتباراسنادی برعهده دارد، یک ضمانتنامه حسن انجام کار نیز پوشش پرداخت واردکننده یا کارفرما در حالتی که صادرکننده یا پیمانکار تعهدات خود را ایفا نکرده یا بموقع و یا کامل و مناسب عمل ننماید را تضمین می نماید.
مبلغ ضمانتنامه حسن انجام کار در صدی از مبلغ قرارداد منعقده می باشد و میزان آن بر اساس توافق طرفین تعیین و اعلام می شود که معمولا ً بین 5 تا 10 درصد است اما با توجه به شرایط قرارداد درصد آن می تواند افزایش یابد .
4- ضمانتنامه تعهد پرداخت ( payment guarantee )
یک ضمانتنامه می تواند برای پوشش موارد بسیاری از تعهدات پرداخت صادر شود مثلاً در ارتباط با تضمین قرارداد فروش، قراردادهای اجاره، قرارداد های ساخت، وام، اوراق قرضه یا هر تعهد مالی دیگری می توان از ضمانتنامه تعهد پرداخت استفاده نمود. در سالهای اخیر تقاضای صدور ضمانتنامه های تعهدات جهت جایگزینی با اعتباراسنادی بطور چشمگیری افزایش یافته است و تفاوت دو ابزار در این است که تسویه حساب و پرداخت تحت اعتبارات اسنادی عادی زمانی انجام می شود که دیگر طرفهای درگیر در اعتباراسنادی وظایف تعریف شده خود را به تحقق رسانده باشند، در حالیکه ذینفع یک ضمانتنامه تعهد پرداخت، در وهله اول باید وجه را از خریدار یا متعهد اصلی دریافت نماید و در صورتیکه خریدار در پرداخت خود قصور ورزد ذینفع با مراجعه به بانک می تواند وجه ضمانتنامه را مطالبه نماید.
5- ضمانتنامه حسن تعهدات ( good performance guarantee)
در این قراردادها، کارفرما به منظور اطمینان از انجام حسن تعهدات ، در زمان انعقاد قرارداد از طرف خود درخواست ارائه ضمانت نامه حسن اجرای تعهدات نماید.
این ضمانت نامه تا اجرای کامل قرارداد در اختیار کارفرما باقی می ماند تا اگر در هر مرحله از کار، طرف قرارداد به تعهدات خود عمل نکند، کارفرما بتواند بابت خسارت خود وجه ضمانت نامه را که معمولاً مبلغ آن درصدی از مبلغ پیمان را شامل می شود از بانک مطالبه نماید.
6- ضمانت نامه گمرکی ( customS guarantee )
این نوع ضمانتنامه زمانی کاربرد پیدا می کند که متقاضی صدور ضمانتنامه درخواست حضور در نمایشگاه بین المللی در کشوری دیگر را دارد و یا در زمانی که برای پروژه نیاز به ورود تجهیزات خاص بطور موقت باشد، برای اینکه متقاضی ضمانتنامه حقوق گمرکی را پرداخت نکند مبادرت به تقاضای صدور این نوع ضمانتنامه بنفع گمرک کشور میزبان می نماید. گمرک کشور مربوطه در صورتی که کالای مورد نظر در زمان مقرر از کشور خارج نشود و یا اینکه حقوق و عوارض گمرکی پرداخت نشود می تواند ضمانتنامه مورد بحث را مورد مطالبه قرار دهد .
7- ضمانتنامه پیش پرداخت ( advance payment guarantee )
در اغلب قراردادهای پایه ای و اصلی، صادرکننده یا پیمانکار برای دریافت درصدی از ارزش قرارداد که معمولاً بین 5 تا 30 درصد است با کارفرما یا خریدار به توافق می رسند زیرا طرف قرارداد نیاز به پیش دریافت دارد تا بتواند از این طریق منابع مالی لازم و اولیه را جهت اجرای تعهدات و یا قرارداد خود تامین نماید. در مقابل واردکننده و یا کارفرما به منظور پرداخت چنین مبلغی نیاز به تضمین دارد که این تضمین از طریق ارائه ضمانتنامه پیش پرداخت (APG) تامین می شود .
8- ضمانت نامه متفرقه
ضمانتنامه های بانکی علاوه بر پوشش ریسکهای مختلف که در بالا به آن اشاره شد می تواند برای پوشش بسیاری دیگر از انواع خطرات که در مبادلات تجاری و بین المللی وجود دارد مورد استفاده قرار گیرد. ضمانتنامه های قضایی که یکی از مهمترین انواع آنها “ضمانتنامه رفع توقیف کشتی” می باشد را می توان از این گروه برشمرد.
صدور ضمانتنامه عمل تجاری محسوب می‌شود. هرچند این اسناد، با برات و اسناد قابل انتقال دیگر مثل چک و سفته تفاوت دارند.
انواع ضمانت نامه از لحاظ صدور:
ضمانتنامه های بانکی از این جهت که مستقیماً توسط بانک به نفع ذینفع صادر گردند یا از طریق یک بانک واسطه صدور ضمانتنامه تحقق پذیرد به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند .
1– ضمانتنامه های مستقیم ( DIRECT GUARANTEES ) :
در ضمانتنامه های مستقیم ، بانک پس از دریافت تقاضای صدور ضمانتنامه از سوی مضمون عنه ، ضمانتنامه خود را بطور مستقیم برای ذینفع صادر می نماید .
در حال حاضر قبول و ابلاغ ضمانتنامه های مستقیم توسط بانکهای ایرانی داخل کشور در ارتباط با اعتبارات اسنادی و قراردادهای ارزی که از محل ارز متقاضی تأمین می گردند در صورت قبول کلیه مسؤولیتهای مترتبه از سوی ذینفع مجاز گردیده است .
ضمناً قبول و ابلاغ ضمانتنامه مستقیم صادره توسط بانکها ی ایرانی ، شعب بانکهای ایرانی در خارج از کشور و واحدهای بانکهای ایرانی نیز پذیرش مسؤولیتهای مترتب توسط ذینفع امکان پذیر می باشد .
در صورت تمایل مشتریان در استفاده از ضمانتنامه های مستقیم ، مطالعه نقطه نظرات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را در رابطه با پذیرش ضمانتنامه های مستقیم توصیه می نماید .
2– ضمانتنامه های غیر مستقیم (INDIRECT GUARANTEES ) :
در برخی موارد ذینفع ضمانتنامه خواستار صدور ضمانتنامه از طریق بانک خاصی یا بانکی در کشور خود می شود ، که در این حالت بانک ضامن ، ضمانتنامه متقابلی را به نفع بانک مورد نظر صادر و به آن بانک دستور صدور ضمانتنامه اصلی را می دهد . بدیهی است در صورت پذیرش ضمانتنامه متقابل از سوی بانک دستور گیرنده یا آن بانک مبادرت به صدور ضمانتنامه می نماید . در غیر اینصورت مراتب امتناع خود یا درخواست اصلاحاتی در متن ابلاغ شده را به بانک کارگزار اعلام خواهد نمود .
انواع وثایق قابل قبول برای صدور ضمانتنامه
الف) وجه نقد: اسناد خزانه، اوراق مشارکت منتشره براساس مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، سپرده سرمایه‌گذاری مدت‌دار، حسابهای قرض‌الحسنه پس‌انداز نزد بانک، گواهی سپرده سرمایه‌گذاری مدت‌دار ویژه عام و خاص، حسابهای ارزی مشتری نزد بانک صادرکننده ضمانتنامه
ب) تضمین بانکها یا موسسات اعتباری غیربانکی مجاز داخلی
ج) تضمین بانکها یا موسسات اعتباری غیربانکی مجاز خارجی
د) چک یا سفته با دو امضاء قابل قبول بانک، اموال غیرمنقول، برگ وثیقه انبارهای عمومی مربوط به کالا، سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به تشخیص بانک
میزان سپرده نقدی ضمانتنامه
برای صدور هر نوع ضمانتنامه بانکی (به جز در قبال سپرده نقدی و موجودی حسابهای غبردیداری نزد بانک اقتصادنوین) در مقابل هر نوع وثایق از جمله تضمین بانکی حداقل 10 درصد وجه ضمانتنامه از متقاضی اخذ می‌گردد.
برای ضمانت‌نامه‌های شرکت در مناقصه یا مزایده، درصد و میزان سپرده نقدی توسط بانک تعیین می‌گردد.
کارمزد صدور ضمانتنامه
کارمزد صدور ضمانتنامه براساس مابه‌التفاوت اصل ضمانتنامه و سپرده نقدی تودیع شده، نسبت به مدت، محاسبه می‌گردد.
برای شرکت‌هایی که از طرف بانک رتبه‌بندی اعتباری شده‌اند و بسته اعتباری دریافت کرده‌اند 2.25 درصد در سال محاسبه می‌گردد.
برگشت کارمزد
در صورت تقلیل مبلغ ضمانتنامه، کارمزد نسبت به مبلغ تقلیل یافته و مدت باقیمانده ضمانتنامه تا سررسید، پس از کسر یک ماه به نفع بانک قابل برگشت بوده و مبلغ حداقل کارمزد صدور ضمانتنامه غیرقابل برگشت میباشد.
کارمزد دریافتی بابت صدور ضمانتنامه، در موقع ابطال قبل از سررسید نسبت به مدت استفاده شده به اضافه یک ماه به نفع بانک محاسبه و مابه‌التفاوت قابل استرداد میباشد. مبلغ حداقل کارمزد صدور ضمانتنامه غیرقابل برگشت است.
پرداخت وجه ضمانت‌نامه‌های مطالبه شده
تقاضای پرداخت وجه ضمانتنامه (توسط ذینفع) باید قبل از سررسید ضمانتنامه به بانک واصل گردد. در این صورت شعبه مربوطه مراتب درخواست پرداخت وجه ضمانتنامه را کتبا به آگاهی ضمانتخواه می‌رساند تا نسبت به تامین وجه ضمانتنامه مطالبه شده اقدام نماید. در صورت عدم تامین به موقع وجه ضمانتنامه توسط ضمانتخواه و پرداخت توسط بانک، هزینه مالی متعلقه به مبلغ پرداختی، معادل نرخ سود تسهیلات بخش خدمات بانک به علاوه 6 درصد در سال خواهد بود.
تضمین‌ها
بانک مکلف است با توجه به محاسبه ریسک برای ضمانتنامه صادره و سوابق معاملاتی ضمانتخواه با بانک و ساختار و توان مالی موسسه یا شخص ضمانتخواه، تضمین لازم و کافی اخذ نماید. با توجه به وابستگی نوع و میزان تضمین با مراتب فوق‌الذکر، با در نظر گرفتن پیشنهاد ضمانتخواه و مقررات جاری بانک، تضمین توسط بانک تعیین شده و به ضمانتخواه اعلام می‌گردد.
وثایق و تضمین‌هایی که علی‌الاصول توسط بانک قابل پذیرش است به شرح زیر میباشد:
– وثیقه گذاردن اوراق مشارکت منتشر شده با تضمین دولت و بانکها و یا سایر ابزارهای مالی مشابه با تضمین دولت یا بانکها
– مسدود شدن سپرده‌های مدت‌دار و پس‌انداز قرض‌الحسنه نزد شعب بانک اقتصادنوین
– تضمین اشخاص حقیقی و حقوقی در قالب قراردادهای لازم‌الاجرا
– ارزیابی وثایق ملکی سهل‌البیع
تقلیل ضمانتنامه
مبلغ ضمانتنامه براساس درخواست کتبی ذینفع قابل تقلیل بوده و بانک به محض دریافت آن، اقدام نموده و مراتب موافقت خود را به اطلاع ذینفع و ضمانتخواه اعلام می‌نماید.
موارد ابطال ضمانتنامه
ابطال ضمانتنامه در حالت‌های زیر به عمل می‌آید:
– درخواست کتبی ذینفع مبنی بر ابطال، به انضمام ارائه لاشه ضمانتنامه
– عدم درخواست تمدید آن توسط ذینفع طبق مفاد ضمانتنامه
