هزینه های قابل قبول مالیاتی

تعريف هزينه هاي قابل قبول

هزينه هاي قابل قبول، هزينه هايي است كه در حدود متعارف متكي به مدارك بوده و منحصراً مربوط به تحصيل درآمد موسسه در دوره مالي مربوط با رعايت حدنصاب ها ي مقرر باشد .

گفتني است درمواردي كه هزينه اي در قانون ماليات ها پيش بيني نشده يا بيش از نصاب هاي مقرر بوده، ولي پرداخت آن به موجب قانون يا مصوبه هيات وزيران صورت گرفته باشد قابل قبول خواهد بود.

ضمناً هزينه هاي مربوط به درآمدهايي كه به موجب قانون ماليات هاي مستقيم از پرداخت ماليات معاف يا مشمول ماليات با نرخ صفر بوده يا با نرخ مقطوع محاسبه می شود ، به عنوان هزينه ها ي قابل قبول مالياتي شناخته نمي شوند.

لازم به ذكر است پذيرش هزينه هاي پرداختي قابل قبول مالياتي موضوع قانون ماليات ها كه به شيوه تهاتري انجام نشود از مبلغ پنجاه ميليون ريال به بالا منوط به پرداخت يا تسويه وجه آن از طريق سامانه (سيستم) بانكي خواهد بود.

شرايط هزينه هاي قابل قبول

1- قيمت خريد كالاي فروخته شده و يا قيمت خريد مواد مصرفي در كالا و خدمات فروخته شده

2- هزينه هاي استخدامي متناسب با خدمت كاركنان براساس مقررات استخدامي مؤسسه به شرح زير:

الف – حقوق يا مزد اصلي و مزاياي مستمر اعم از نقدي يا غير نقدي (مزاياي غير نقدي به قيمت تمام شده براي كارفرما).

ب – مزاياي غير مستمر اعم از نقدي و غير نقدي از قبيل خواربار، بهره وري، پاداش، عيدي، اضافه كار، هزينه سفر و فوق العاده مسافرت

ج – هزينه هاي بهداشتي و درماني و وجوه پرداختي بابت بيمه هاي بهداشتي و عمر و حوادث ناشي ازكار كاركنان.

د – حقوق بازنشستگي، وظيفه، پايان خدمت طبق مقررات استخدامي مؤسسه و خسارت اخراج و بازخريد طبق قوانين موضوعه مازاد بر مانده حساب ذخيره مربوط.

ه – وجوه پرداختي به سازمان تأمين اجتماعي طبق مقررات مربوط و همچنين تا ميزان سه درصد حقوق پرداختي سالانه بابت پس انداز كاركنان

و –معادل يك ماه آخرين حقوق و دستمزد و همچنين ما به التفاوت تعديل حقوق سنوات قبل كه به منظور تأمين حقوق بازنشستگي و وظيفه و مزاياي پايان خدمت، خسارت اخراج و بازخريد كاركنان مؤسسه ذخيره مي شود.

ز- پرداختي به بازنشستگان موسسه حداكثر تا سقف يك دوازدهم معافيت موضوع ماده ( 84 ) قانون ماليات هاي مستقيم

3 – كرايه محل مؤسسه در صورتي كه اجاري باشد مال الاجاره پرداختي طبق سند رسمي و در غير اينصورت در حدود متعارف.

4 – اجاره بهاي ماشين آلات و ادوات مربوط به مؤسسه در صورتي كه اجاري باشد.

5 – مخارج سوخت، برق، روشنائي، آب و مخابرات و ارتباطات.

6 – وجوه پرداختي بابت انواع بيمه مربوط به عمليات و دارايي مؤسسه.

7 – حق الامتياز پرداختي و همچنين حقوق وعوارض و ماليات هايي كه به سبب فعاليت مؤسسه به شهرداري ها و وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي و وابسته به آن ها پرداخت مي شود (به استثناي ماليات بر درآمد و ملحقات آن و ساير ماليات هايي كه مؤسسه به موجب مقررات قانون مالياتها ملزم به كسر از ديگران و پرداخت آن مي باشد و همچنين جرايمي كه به دولت و شهرداري ها پرداخت مي گردد.)

8 – هزينه هاي تحقيقاتي، آزمايشي و آموزشي، خريد كتاب و نشريات و لوح هاي فشرده، هزينه هاي بازاريابي، تبليغات و نمايشگاهي مربوط به فعاليت موسسه.

9 – هزينه هاي مربوط به جبران خسارت وارده مربوط به فعاليت ودارايي مؤسسه مشروط براينكه:

اولاً – وجود خسارت محقق باشد.

ثانياً – موضوع و ميزان آن مشخص باشد.

ثالثاً – طبق مقررات قانون يا قراردادهاي موجود جبران آن به عهده ديگري نبوده يا در هر صورت از طريق ديگر جبران نشده باشد.

10 – هزينه هاي فرهنگي، ورزشي و رفاهي كارگران پرداختي به وزارت كار و امور اجتماعي حداكثر معادل ده هزار ريال به ازاي هر كارگر

11 – ذخيره مطالباتي كه وصول آن مشكوك باشد مشروط بر اينكه:

اولاً – مربوط به فعاليت مؤسسه باشد.

ثانياً – احتمال غالب براي لاوصول ماندن آن موجود باشد.

ثالثاً – در دفاتر مؤسسه به حساب مخصوص منظور شده باشد تا زماني كه طلب وصول گردد يا لاوصول بودن آن محقق شود.

12 – زيان اشخاص حقيقي يا حقوقي كه ازطريق رسيدگي به دفاتر آن ها و با توجه به مقررات احراز گردد، از درآمد سال يا سال هاي بعد استهلاك پذير است.

13 – هزينه هاي جزئي مربوط به محل مؤسسه كه عرفاً به عهده مستأجر است درصورتيكه اجاري باشد.

14 – هزينه هاي مربوط به حفظ و نگهداري محل مؤسسه درصورتي كه ملكي باشد.

15 – مخارج حمل و نقل.

16 – هزينه هاي اياب و ذهاب، پذيرائي و انبارداري.

17 – حق الزحمه هاي پرداختي متناسب با كار انجام شده از قبيل حق العمل- دلالي- حق الوكاله- حق المشاوره- حق حضور- هزينه حسابرسي وخدمات مالي و اداري و بازرسي، هزينه نرم افزاري، طراحي و استقرار سيستم هاي مورد نياز مؤسسه، ساير هزينه هاي كارشناسي در ارتباط با فعاليت مؤسسه و حق الزحمه بازرس قانوني.

18 – سود، كارمزد و جريمه هايي كه براي انجام عمليات مؤسسه به بانك ها، صندوق تعاون، صندوق هاي حمايت از توسعه بخش كشاورزي و همچنين مؤسسات اعتباري غيربانكي مجاز و شركتهاي واسپاري (ليزينگ) داراي مجوز از بانك مركزي پرداخت شده يا تخصيص يافته باشد.

19 – بهاي ملزومات اداري و لوازمي كه معمولاً ظرف يك سال از بين مي روند.

20 – مخارج تعمير و نگاهداري ماشين آلات و لوازم كار و تعويض قطعات يدكي كه به عنوان تعمير اساسي تلقي نگردد.

21 – هزينه هاي اكتشاف معادن كه منجر به بهره برداري نشده باشد.

22 – هزينه هاي مربوط به حق عضويت و حق اشتراك پرداختي مربوط به فعاليت مؤسسه.

23 – مطالبات لاوصول به شرط اثبات آن از طرف مؤدي مازاد برمانده حساب ذخيره مطالبات مشكوك الوصول.

24 – زيان حاصل از تسعير ارز براساس اصول متداول حسابداري مشروط براتخاذ يك روش يكنواخت طي سالهاي مختلف از طرف مؤدي.

25 – ضايعات متعارف توليد.

26 – ذخيره مربوط به هزينه هاي پرداختني قابل قبول كه به سال مورد رسيدگي ارتباط دارد.

27 – هزينه هاي قابل قبول مربوط به سال هاي قبل كه پرداخت يا تخصيص آن درسال مالياتي مورد رسيدگي تحقق مي يابد.

28 – هزينه خريد كتاب و ساير كالاهاي فرهنگي – هنري براي كاركنان و افراد تحت تكفل آن ها تا ميزان حداكثر 5 درصد معافيت مالياتي موضوع ماده ( 84 ) قانون ماليات هاي مستقيم به ازاي هر نفر.

29 – ذخيره مربوط به خدمات پس از فروش (گارانتي) اشخاص حقوقي

همچنين مديران و صاحبان سرمايه اشخاص حقوقي درصورتي كه داراي شغل موظف در مؤسسات مذكور باشند جزء كاركنان مؤسسه محسوب خواهند شد ولي در مؤسساتي كه غير اشخاص حقوقي باشند حقوق و مزاياي صاحب مؤسسه و اولاد تحت تكفل و همسر نامبرده به استثناي هزينه سفر و فوق العاده مسافرت مربوط به شغل كه جزء هزينه هاي قابل قبول منظور نخواهد شد.

مواد قانونی مرتبط با هزینه های قابل قبول مالیاتی به شرح ذیل می باشد :

ماده 147 قانون مالیات های مستقیم در خصوص هزینه هاي قابل قبول براي تشخیص درآمد مشمول مالیات

ماده 148 قانون مالیات های مستقیم در خصوص شرایط هزینه های قابل قبول مالیاتی

ماده 149 قانون مالیات های مستقیم در خصوص هزینه استهلاک

در خصوص هزینه جرایم پرداختی سازمان امور مالیاتی بخشنامه ای به شرح ذیل دارد :

عدم پذیرش جرایم پرداختی به عنوان هزینه های قابل قبول مالیاتی

شماره:20064/200

تاریخ: 11/10/1391

نظر به سوالات و ابهامات مطرح شده درخصوص هزینه جرائم پرداختی مودیان به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی در اجرای مقررات مواد 147 و 148 قانون مالیاتهای مستقیم به اطلاع می رساند:

در صورتی که طبق قوانین و مقررات مربوط عدم انجام تکالیف یا تعهد از سوی اشخاص مشمول جریمه ای شناخته شود، این جرایم (به استثنای جرائم پرداختی به بانک ها به استناد رأی هیأت عمومی شورای عالی مالیاتی به شماره 12356/4/30 مورخ 29/10/1371) با توجه به عدم پیش بینی آن در قانون مالیاتهای مستقیم و مقررات ذیربط به عنوان هزینه قابل قبول در تشخیص درآمد مشمول مالیات قابل پذیرش نخواهد بود.

در خصوص هزینه تبلیغات نیز بخشنامه ذیل را مراجعه فرمایید :

حد نصاب هزینه تبلیغات

شماره:6934/ت183هـ

تاریخ:06/06/1372

هیات وزیران در جلسه مورخ 20/5/1372 بنا به پیشنهاد شماره 5619/767/5/30 مورخ 1/3/1372 وزارت امور اقتصادی ودارائی وبه استناد تبصره یک ماده(148) قانون مالیاتهای مستقیم مصوب 1366 تصویب نمود:

هزینه تبلیغات برای فروش کالا، ارئه خدمات وتوسعه صادرات در موارد زیر به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی محسوب خواهد شد

1- هزینه تبلیغات، برای تولید کالا(اعم از کشاورزی، صنعتی ومعدنی) یا خدماتی که در دوره های آتی (قبل از بهره برداری) عرضه می شوند، ظرف 5سال از تاریخ شروع به فروش به اقساط مساوی وهر سال تا سقف دو درصد(2%) فروش آن سال مستهلک خواهد شد.

2- هزینه تبلیغات برای شناساندن ومعرفی کالاهای تولید داخل (اعم از کشاورزی، صنعتی ومعدنی)و همچنین خدمات در سال اول بهره برداری تا میزان پنج درصد (5%) و برای سال دوم تا سه درصد(3%) وسنوات بعد هرسال تا دو درصد(2%) فروش خالص همان محصول قابل قبول در هزینه تولید خواهد بود

تبصره – شمول تسهیلات موضوع بندهای فوق الذکر در مورد کالاهای مشمول استاندارد اجباری منوط به داشتن پروانه کاربرد علامت استاندارد یا تاییدیه آن ویا تاییدیه موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران خواهد بود.

3- هزینه تبلیغات کالاهای صادر شده هفت درصد (7%) قیمت کالاهای مذکور.

4- هزینه تبلیغات فیلم های سینمائی تولید داخل کشور تا میزان ده درصد(10%) فروش بلیط هر سال پس از کسر عوارض خواهد بود.

 




نحوه محاسبه مالیات نقل و انتقال املاک

واگذاری املاک ، مشمول مالیات نقل و انتقال موضوع ماده ۵۹ ق.م.م  به نرخ ۵ درصد از ماخذ ارزش معاملاتی خواهد بود .

البته در صورت تصویب 2 درصد به این نرخ و به عنوان سهم شهرداری اضافه و نرخ مزبور 7 درصد  خواهد شد .

ارزش معاملاتی از میانگین قیمت روز املاک بدست می آید که توسط کمیسیون تقویم املاک موضوع ماده ۶۴ ق.م.م هر ساله در اواخر سال برای اجرا در سال بعد تعیین می گردد .

ارزش معاملاتی ملک موردنظر برای سال ۱۳۹۹ ، هشت درصد از میانگین قیمت روز ( که توسط کمیسیون های تقویم املاک همه ی شهرستان ها تصویب شده است ) می باشد.

این شاخص هر سال به میزان دو واحددرصد افزایش می یابد تا زمانیکه ارزش معاملاتی هر منطقه به بیست درصد(20%) میانگین قیمتهای روز املاک برسد.

به عبارتی دیگر با توجه به اینکه ارزش معاملاتی سال99 هشت درصد از میانگین روز می باشد ارزش معاملاتی سال 1400 ده درصد می باشد .

مد نظر داشته باشید که نقل و انتقال بیش از دو بار در سال توسط اشخاص شغل محصوب شده و مشمول مالیات بر درآمد نیز خواهد شد .

بند یک بخشنامه شماره 50691/298/213 سازمان امور مالیاتی در خصوص نقل و انتقال بیش از دوبار در سال به شرح ذیل می باشد :

پیرو بخشنامه شماره 125650 مورخ 4/12/1387 به پیوست تصویب نامه شماره 63189/ت 42687ک مورخ 24/3/1388 وزیران عضو کارگروه مسکن به شرح مفاد زیر جهت اجرا ابلاغ می گردد:

1- نقل و انتقال املاک و حق واگذاری محل(زمین، واحدهای مسکونی، تجاری، اداری و غیره) توسط اشخاص بیش از دوبار در سال در خصوص املاک و حق واگذاری خریداری شده از ابتدای سال 1388 شغل محسوب شده و درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی از محل انتقال آنها در مراکز استانها و شهرهای بیش از صد هزار نفر جمعیت بر اساس آخرین سرشماری حسب مورد مشمول مالیات بر درآمد موضوع فصول چهارم و پنجم باب سوم و سایر مقررات قانون مالیاتهای مستقیم خواهد بود.

تبصره1- اشخاص موضوع این بند ملزم به رعایت قوانین و مقررات مربوط در خصوص تسلیم به موقع اظهارنامه بوده و همچنین مکلفند مالیات متعلق را در هنگام انتقال هر یک از املاک یا حق واگذاری فوق مطابق دستورالعملی که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه و به واحد های مالیاتی ابلاغ خواهد کرد،به صورت علی الحساب پرداخت نمایند.

تبصره2- صدور گواهی موضوع ماده(187) قانون مالیاتهای مستقیم علاوه بر رعایت سایر مقررات ماده مذکور در خصوص اشخاص مشمول این بند منوط به پرداخت مالیات علی الحساب موضوع تبصره (1) نیز می باشد.

تبصره3- خرید املاک و حق واگذاری محل به نام همسر و فرزندان تحت تکفل نیز مشمول مقررات این بند خواهد بود.

تبصره4- املاکی که پس از خرید بر اساس قانون و مقررات شهرداری تبدیل به ساختمان نوساز شده باشند، مشمول مالیات موضوع این بند نخواهد بود.

در خصوص مالیات نقل و انتقال املاک مواد قانونی مرتبط به شرح ذیل می باشد :

  • ماده 59 قانون مالیات های مستقیم در خصوص نرخ مالیات نقل و انتقال املاک
  • ماده 64 قانون مالیات های مستقیم در خصوص تعیین ارزش معاملاتی املاک

ماده 59 قانون مالیات های مستقیم

نقل و انتقال قطعی املاک به مأخذ ارزش معاملاتی و به نرخ پنج درصد (5%) و همچنین انتقال حق واگذاری محل به ‌مأخذ وجوه دریافتی مالک یا صاحب حق و به نرخ دو درصد (2%) در تاریخ انتقال از طرف مالکان عین یا صاحبان حق مشمول مالیات ‌می‌باشد.

تبصره 1 ـ چنانچه برای مورد معامله ارزش معاملاتی تعیین‌ نشده باشد، ارزش معاملاتی نزدیکترین محل مشابه مبنای محاسبه ‌مالیات خواهد بود.

تبصره 2 ـ حق واگذاری محل از نظر این قانون عبارت است ازحق کسب یا پیشه یا حق تصرف محل یا حقوق ناشی از موقعیت ‌تجاری محل‌

ماده 64 قانون مالیات های مستقیم

تعیین ارزش معاملاتی املاک بر عهده کمیسیون تقویم املاک می باشد. کمیسیون مزبور موظف است ارزش معاملاتی موضوع این قانون را در سال اول معادل دو درصد(2%) میانگین قیمتهای روز منطقه با لحاظ ملاکهای زیر تعیین کند.

این شاخص هر سال به میزان دو واحددرصد افزایش می­یابد تا زمانی­که ارزش معاملاتی هر منطقه به بیست درصد(20%) میانگین قیمتهای روز املاک برسد.

الف- قیمت ساختمان با توجه به مصالح (اسکلت فلزی یا بتون آرمه یا اسکلت بتونی و سوله و غیره) و قدمت و تراکم و طریقه استفاده از آن (مسکونی، تجاری، اداری، آموزشی، بهداشتی، خدماتی و غیره) و نوع مالکیت

ب- قیمت اراضی با توجه به نوع کاربری و موقعیت جغرافیایی از لحاظ تجاری، صنعتی، مسکونی، آموزشی، اداری و کشاورزی

این کمیسیون متشکل از پنج عضو است که در تهران از نمایندگان سازمان امور مالیاتی کشور، وزارتخانه های راه و شهرسازی و جهاد کشاورزی، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و شورای اسلامی شهر و در سایر شهرها از مدیران کل یا روسای ادارات امور مالیاتی، راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی و ثبت اسناد و املاک و یا نمایندگان آنها و نماینده شورای اسلامی شهر تشکیل می شود. کمیسیون مذکور هر سال یک­بار ارزش معاملاتی املاک را به تفکیک عرصه و اعیان تعیین می­کند.

در موارد تقویم املاک واقع در هر بخش و روستاهای تابعه (براساس تقسیمات کشوری) نماینده بخشدار یا شورای بخش در جلسات کمیسیون شرکت می­کند. در صورت نبودن شورای اسلامی شهر یا بخش، یک نفر که کارمند دولت نباشد با معرفی فرماندار یا بخشدار مربوط در کمیسیون شرکت می­کند.

کمیسیون تقویم املاک در تهران به دعوت سازمان امور مالیاتی کشور و در سایر شهرها به دعوت مدیر کل یا رئیس اداره امور مالیاتی در محل سازمان مذکور یا ادارات تابعه تشکیل می­شود. جلسات کمیسیون با حضور حداقل چهار نفر از اعضاء رسمیت می­یابد و تصمیمات متخذه با رأی حداقل سه نفر از اعضاء معتبر است. دبیری جلسات کمیسیون حسب مورد بر عهده نماینده سازمان یا اداره کل یا اداره امور مالیاتی است.

ارزش معاملاتی تعیین شده حسب این ماده یک ماه پس از تاریخ تصویب نهائی کمیسیون تقویم املاک، لازم­الاجراء و تا تعیین ارزش معاملاتی جدید معتبر است.

تبصره 1- سازمان امور مالیاتی کشور یا ادارات تابعه سازمان مزبور می‌توانند قبل از اتمام دوره یکساله در هر شهر یا بخش یا روستا، در موارد زیر کمیسیون تقویم املاک را تشکیل دهند:

1-برای تعیین ارزش معاملاتی نقاطی که فاقد ارزش معاملاتی است.

2-برای تعدیل ارزش معاملاتی تعیین‌شده نقاطی که حسب تشخیص سازمان امور مالیاتی کشور در مقایسه با نقاط مشابه هماهنگی لازم را نداشته یا با توجه به معیارهای ذکرشده در این ماده تغییرات عمده در ارزش املاک به‌وجود آمده باشد.

ارزش معاملاتی تعیین­ شده حسب این تبصره پس از یک ماه از تاریخ تصویب نهائی کمیسیون تقویم املاک، لازم‌الاجراء و تا تعیین ارزش معاملاتی جدید معتبر است.

تبصره 2- در مواردی که کمیسیون تقویم موضوع این ماده پس از دوبار دعوت تشکیل نشود یا پس از تشکیل دو جلسه تصمیم مقتضی در مورد تعیین ارزش معاملاتی حاصل نشود، سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است آخرین ارزش روز املاک تعیین شده توسط کمیسیون تقویم را با شاخص بهای کالاها و خدمات اعلامی توسط مراجع قانونی ذی‌صلاح تعدیل و ارزش معاملاتی را مطابق مقررات این ماده تعیین کند.

تبصره 3- در مواردی که ارزش معاملاتی موضوع این ماده مطابق دیگر قوانین و مقررات، مأخذ محاسبه سایر عوارض و وجوه قرار می­گیرد، مأخذ محاسبه عوارض و وجوه یادشده بر مبنای درصدی از ارزش معاملاتی موضوع این ماده می­باشد که با پیشنهاد مشترک وزارت امور اقتصادی و دارایی و دستگاه ذی­ربط به تصویب هیأت وزیران یا مراجع قانونی مرتبط می‌رسد. درصد مذکور باید به نحوی تعیین گردد که مأخذ محاسبه عوارض و وجوه یادشده بیش از نرخ تورم رسمی اعلامی از طرف مراجع قانونی ذی‌ربط افزایش نیافته باشد.(1)




نحوه ارسال لیست مالیات حقوق پرسنل

برای ارسال لیست مالیات بر حقوق پرسنل می بایست از سامانه مالیات حقوق الکترونیکی به نشانی www.tax.gov.ir استفاده  نماییم .

برای استفاده از سامانه مالیات بر حقوق پرسنل می بایست اقدام به ثبت نام الکترونیک و دریافت نام کاربری و کلمه عبور در سامانه مزبور نماییم .

نحوه ارسال لیست مالیات حقوق پرسنل

برای ارسال لیست مالیات حقوق پرسنل می توان به دو روش عمل کرد :

ارسال لیست مالیات حقوق پرسنل آفلاین

در این روش می بایست اقدام به دانلود برنامه لیست مالیات حقوق پرسنل نماییم

دریافت برنامه تهییه فهرست حقوق

پس از ثبت اطلاعات در برنامه تهییه فهرست حقوق و اخذ فایل های خروجی به سامانه مالیات حقوق الکترونیکی وارد و از ایتم فهرست حقوق و فهرست حقوق جدید و قسمت نحوه ثبت لیست ارسال فایل متنی با پرسنل رو انتخاب می نماییم .

ارسال لیست مالیات حقوق پرسنل آنلاین

در این روش دیگر نیازی به نصب برنامه وجود ندارد و می توان اطلاعات را بطور مستقیم در سامانه مالیات حقوق الکترونیکی وارد نمود .

در این روش پس از ثبت اطلاعات پرسنل از قسمت فهرست حقوق و فهرست حقوق جدید و قسمت نحوه ثبت لیست بدون ارسال فایل را برای اولین بار و برای دفعات بعدی از آیتم کپی از ماه های قبلی استفاده می نماییم .

لازم به ذکر است که برای ارسال لیست مالیات بر حقوق پرسنل همواره تا پایان بعد فرصت وجود دارد .

در خصوص ارسال لیست مالیات بر حقوق پرسنل دو نوع جریمه وجود دارد :

  1. جریمه عدم ارسال به موقع لیست که 2 درصد مجموع حقوق و مزایا می باشد .
  2. جریمه عدم پرداخت به موقع که 10 درصد مالیات متعلق می باشد .

مواد قانونی مرتبط با ارسال لیست مالیات حقوق پرسنل

ماده 86 قانون مالیات های مستقیم در خصوص مهلت ارسال لیست مالیات حقوق پرسنل

ماده 197 قانون مالیات های مستقیم در خصوص جریمه عدم ارسال به موقع لیست مالیات حقوق پرسنل

ماده 199 قانون مالیات های مستقیم در خصوص جریمه عدم پرداخت به موقع مالیات حقوق پرسنل

 

ماده ۸۶ قانون مالیات های مستقیم

پرداخت کنندگان حقوق هنگام هر پرداخت یا تخصیص آن مکلف اند مالیات متعلق را طبق مقررات ضمن تسلیم فهرستی متضمن نام و نشانی دریافت کنندگان ۳ ماده(۸۵) این قانون محاسبه و کسر و تا پایان ماه بعد حقوق و میزان آن به اداره امور مالیاتی محل پرداخت و در ماه هاي بعد فقط تغییرات را صورت دهند.

تبصره- پرداخت هایی که کارفرمایان به اشخاص حقیقی غیر از کارکنان خود که مشمول پرداخت کسورات بازنشستگی یا بیمه نمی باشند، با عنوان حق المشاوره، حق حضور در جلسات، حق التدریس، حق التحقیق و حق پژوهش پرداخت میکنند، بدون رعایت معافیت موضوع ماده(۸۴) این قانون مشمول مالیات مقطوع به نرخ ده درصد(۱۰%) می باشد.کارفرمایان موظفند درموقع پرداخت یا تخصیص، مالیات متعلقه را کسر و ظرف مدت تعیین شده در ماده(۸۶) این قانون با اعلام مشخصات دریافتکنندگان مطابق فرم نمونه اعلامشده توسط سازمان امور مالیاتی کشور به اداره امور مالیاتی پرداخت کنند و درصورت تخلف، مسؤول پرداخت مالیات و جریمه هاي متعلق خواهند بود.

ماده ۱۹۷ قانون مالیات های مستقیم

نسبت به اشخاصی که به شرح مقررات این قانون مکلف به تسلیم صورت یا فهرست یا قرارداد یا مشخصات راجع به مؤدي میباشند، در صورتی که از تسلیم آنها در موعد مقرر خودداري و یا بر خلاف واقع تسلیم نمایند، جریمه متعلق در مورد حقوق عبارت خواهد بود از دو درصد (۲ %) حقوق پرداختی و در خصوص پیمانکاري یک درصد(۱%) کل مبلغ قرارداد و در هر حال با مؤدي متضامناً مسئول جبران زیان وارده به دولت خواهند بود.

ماده ۱۹۹ قانون مالیات های مستقیم

هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر است درصورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسؤولیت تضامنی که با مؤدي در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه اي معادل ده درصد (۱۰%) مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و دو و نیمدرصد(۵/۲%) مالیات به ازاي هر ماه نسبت به مدت تأخیر از سررسید پرداخت، خواهد بود.

چنانچه مالیات توسط دریافت کننده وجوه پرداخت شود، دراینصورت جریمه دو و نیم درصد(۵/۲%) موضوع این ماده تا تاریخ پرداخت مالیات توسط مؤدي مزبور از مکلفین به کسر و ایصال مالیات، مطالبه و وصول خواهد شد.

همچنین برای مطالعه بیشتر در خصوص مالیات بر حقوق پرسنل به مطالب ذیل نیز می توانید مراجعه فرمایید :

نحوه محاسبه مالیات بر حقوق سال ۹۹

محاسبه حقوق مالیات کمتر توسعه یافته پرسنل

تهیه لیست مالیات بر حقوق




تکالیف مالیاتی اشخاص حقوقی

یادگیری و آشنایی با تکالیف مالیاتی از آنجا مورده اهمیت می باشد که عدم توجه و انجام ندادن آنها باعث تعلق جرایم و مشکلات مالیاتی برای شرکت ها می شود .

از طرفی هنگامی که شما چک لیست تکالیف مالیاتی را تهیه می نماید و آنها را در موعد مقرر قانونی انجام می دهید این اطمینان خاطر را دارید که در هنگام رسیدگی مالیاتی کمترین مشکل را داشته و به بهترین نحو امور محوله حسابداری را انجام داده اید .

از طرفی دیگر هنگامی که برای اولین بار حسابداری یک شرکت را می پذیرید ، چک و کنترل کردن لیست تکالیف مالیاتی به شما کمک می کند تا بهتر و بیشتر با شرکت مد نظر آشنا شده و مخاطرات مالیاتی آتی آن را شناسایی نمایید .

تکالیف مالیاتی شرکت ها

  1. پرداخت حق تمبر ثبت و یا افزایش سرمایه
  2. پلمپ دفاتر قانونی
  3. تشکیل پرونده مالیاتی
  4. ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده
  5. صدور فاکتور فروش بابت کلیه معاملات
  6. تحریر دفاتر قانونی
  7. ارسال اظهارنامه مالیات بر حقوق پرسنل
  8. ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده
  9. ارسال گزارش خرید و فروش فصلی
  10. کسر و پرداخت مالیات بر اجاره پرداختی
  11. ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد
  12. ارائه گزارش حسابرسی صورتهای مالی
  13. ارائه اسناد ، مدارک و دفاتر قانونی جهت رسیدگی به هر یک از تکالیف فوق

 

  • پرداخت حق تمبر ثبت و یا افزایش سرمایه

اولین مورد از تکالیف مالیاتی شرکت ها که بعد از ثبت شرکت می بایست انجام شود پرداخت حق تمبر ثبت سرمایه می باشد .

اشخاص حقوقی می بایست مطابق ماده 48 قانون مالیات های مستقیم  ظرف مدت دو ماه از تاریخ ثبت قانونی، مالیات نیم در هزار حق تمبر را پرداخت نمایند.

ضمنا در مورد شرکت هایی که به افزایش سرمایه اقدام می نمایندنیز  مکلفند ظرف دو ماه از تاریخ افزایش سرمایه در اداره ثبت شرکت ها نسبت به ابطال تمبر اقدام نمایند.

همچنین مطابق ماده 51 قانون مالیات های مستقیم  در صورت عدم پرداخت حق تمبر در موعد قانونی  معادل دو برابر آن نیز مشمول جریمه می گردد.

قابل ذکر است به  موجب ماده 27  قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور، شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار که از محل آورده نقدی یا مطالبات حال شده سهامداران، افزایش سرمایه می دهند، از پرداخت حق تمبر معاف می باشند.

  • پلمپ دفاتر قانونی

دومین مورد از تکالیف مالیاتی پلمپ دفاتر قانونی می باشد .

همواره قبل از شروع سال مالی می بایست نسبت به پلمب دفاتر قانونی اقدام نماییم البته برای شرکت ها ی تازه تاسیس تا 60 روز تاخیر در پلمب دفاتر قانونی قابل قبول می باشد .

بر اساس ماده ۶ قانون تجارت ، کلیه اشخاص حقوقی پس از ثبت شرکت برای اظهار هزینه و درآمد خود به سازمان امور مالیاتی نیاز به دفاتر قانونی دارند که این دفاتر در قانون تجارت شامل دفاتر روزنامه و کل و دارایی و کپیه می باشند

از بین این دفاتر فوق الذکر دفتر روزنامه و کل در حال حاضر استفاده می شود و می بایست قبل از شروع سال مالی پلمپ شود .

به عنوان مثال دفاتر سال 1400 از یک فروردین 99 تا پایان اسفند 99 مهلت پلمب دارد البته با در نظر گرفتن زمان لازم برای پروسه اداری درخواست و پست دفاتر تا تحویل آن به متقاضی

برای شرکت های تازه تاسیس مطابق بند ۹ ماده ۶ آیین نامه تحریر دفاتر برای پلمپ دفاتر  تا دو ماه تاخیر قابل قبول می باشد .

برای مطالعه بیشتر به مطالب زیر مراجعه نمایید :

ایین نامه تحریر دفاتر

نحوه پلمپ دفاتر قانونی

  • تشکیل پرونده مالیاتی

سومین مورد از تکالیف مالیاتی می باشد که انجام تشکیل پرونده مالیاتی برای انجام باقی تکالیف مالیاتی الزامی می باشد .

اشخاص حقوقی مکلف اند بعد از ثبت شرکت نسبت  به تشکیل پرونده مالیاتی و دریافت کد اقتصادی اقدام نمایند .

تشکیل پرونده مالیاتی از طریق سامانه www.tax.gov.ir  انجام می گیرد و برای امکان ارسال لیست مالیات حقوق پرسنل ، ارسال امار معاملات فصلی و اظهارنامه مالیات بر درامد ثبت نام و تشکیل پرونده در این سامانه الزامی می باشد .

  • ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده

مودیان مالیاتی مکلف می باشند برای انجام تکالیف مربوط به مالیات بر ارزش افزوده در سامانه www.evat.ir  ثبت نام و تشکیل پرونده دهند .

مطابق بند 1 ماده 22 قانون مالیات بر ارزش افزوده جریمه عدم ثبت نام معادل 75 درصد مالیات متعلق تا تاریخ ثبت نام می باشد .

  • صدور فاکتور فروش بابت کلیه معاملات

اشخاص حقوقی مکلف‌اند برای انجام معاملات خود صورتحساب صادر و شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورتحساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه درج و فهرست معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه کنند.

عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای دیگران و یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود، حسب‌مورد مشمول جریمه‌ای معادل دو درصد مبلغ مورد معامله می‌شود.

دقت شود درصورتی‌که طرف معاملات اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این ماده، اشخاص حقیقی مصرف‌کننده نهائی کالا یا خدمات و نیز اشخاص حقیقی مشمول موضوع ماده (81) قانون مالیاتها باشند درج شماره اقتصادی اشخاص مذکور الزامی نیست.

  • تحریر دفاتر قانونی

۱- رویدادهای مالی باید براساس استانداردهای حسابداری و روزانه به ترتیب تاریخ وقوع در دفتر روزنامه ثبت و حداکثر تا پانزدهم ماه بعد به دفتر کل منتقل گردد.

۲- مودیانی که دفاتر دستی نگهداری می نمایند، مکلفند برای هر سال مالیاتی فقط از دفاتری که طی سال مالیاتی قبل نزد مراجع قانونی ذی ربط ثبت شده استفاده نمایند. در مواردی که دفاتر ثبت شده مذکور در هر سال برای ثبت عملیات مالی مودیان تا پایان سال مالیاتی کفایت ننماید، مجاز به استفاده از دفاتر ثبت شده طی همان سال می باشند .

۳- مودیان برای استفاده از سیستم الکترونیکی (نرم افزار) جهت ثبت رویدادهای مالی خود، مکلفند از نر افزارهای مورد قبول که دارای ویژگی­ها، معیارها و ضوابط اعلامی سازمان باشد استفاده نمایند. سازمان موظف است ویژگی­ها، معیارها و ظوابطی که نرم افزار باید دارا باشد را اعلان عمومی کند.

۱-۳- استفاده از نرم­افزارهای قبلی تا مدت سه سال از لازم الاجرا شدن اصلاحیه قانون (۱/۱/۱۳۹۵) مجاز خواهد بود. استفاده از نرم افزارهای مذکور بعد از مهلت فوق الذکر منوط به مطابقت آن با ویژگی­ها، معیارها و ضوابط اعلامی از سوی سازمان است.

مودیان مکلفند تا قبل از مطابقت نرم­افزار مورد استفاده با ویژگی­ها، معیارها و ضوابط اعلامی از سوی سازمان، حداقل ماهی یکبار خلاصه عملیات داده شده به ماشین­های الکترونیکی را در دفتر روزنامه ثبت و حداکثر تا پانزدهم ماه بعد به دفتر کل منتقل کنند.

۴- نگهداری دفتر روزنامه واحد برای ثبت کلیه عملیات و یا دفاتر روزنامه متعدد برای هر بخش از عملیات مجاز است.

۵- اشتباه در شماره گذاری صفحات و همچنین اشتباهات ناشی از ثبت دفاتر در مراجع قانونی ذی ربط در صورت احراز، خللی به اعتبار دفاتر وارد نخواهد کرد.

۶- نوشتن دفاتر با وسایلی که به سهولت قابل محو است (مانند مواد گرافیت) در دفاتر دستی ممنوع است.

۷- دفاتر و اسناد حسابداری می­بایست بر اساس واحد پول رایج کشور و همچنین به زبان فارسی تحریر گردد.

۸- در مواردی که دفاتر موضوع این آئین­نامه توسط مقامات قضائی یا سایر مراجع قانونی و یا به عللی خارج از اختیار مودی از دسترس مودی خارج شود و صاحب دفاتر از تاریخ وقوع این امر حداکثر ظرف دو ماه دفاتر جدید ثبت و عملیات آن مدت را در دفاتر جدید تحریر کند و تأخیر تحریر عملیات در این مدت به اعتبار دفاتر خللی وارد نخواهد کرد.

۹- تأخیر تحریر دفاتر در مورد اشخاص حقوقی جدیدالتاسیس از تاریخ ثبت شخص حقوقی و در مورد سایر اشخاص از تاریخ شروع فعالیت تا دو ماه مجاز خواهد بود.

۱۰- اشخاصی که دارای شعبه هستند مکلفند با توجه به روش­های حسابداری مورد عمل ،خلاصه عملیات شعبه یا شعب خود را در صورتی که دارای دفاتر ثبت شده باشند، لااقل سالی یکبار (تا قبل از بستن حساب­ها) ودر غیر این صورت عملیات هر ماه را تا پایان ماه بعد در دفاتر مرکز ثبت کنند.

۱۱- ثبت دفاتر ضمن سال مالی مشروط بر اینکه تا تاریخ ثبت هیچگونه فعالیت مالی و پولی صورت نگرفته باشد، مجاز است.

۱۲- ارائه دفاتر سفید و نانویس در حکم عدم ارائه دفاتر محسوب می­شود..

  • ارسال اظهارنامه مالیات بر حقوق پرسنل

اشخاص حقوقی بایستی هنگام پرداخت یا تخصیص حقوق، مالیات متعلق را طبق مقررات ماده 85 قانون مالیات های مستقیم  محاسبه و کسر و تا پایان ماه بعد و از طریق سامانه www.tax.gov.ir  به سازمان امور مالیاتی تسلیم نمایند .

همچنین دقت شود که پرداختهایی که کارفرمایان به اشخاص حقیقی غیر از کارکنان خود که مشمول پرداخت کسورات بازنشستگی یا بیمه نمی باشند، با عنوان حق المشاوره، حق حضور در جلسات، حق التدریس، حق التحقیق و حق پژوهش پرداخت می کنند، بدون رعایت معافیت موضوع ماده(84) قانون مالیاتها، مشمول مالیات مقطوع به نرخ ده درصد(10%) می باشد .

مواد 84 تا 86 قانون مالیات های مستقیم به شرح ذیل می باشد :

ماده ۸۴ -میزان معافیت مالیات بر درآمد سالانه مشمول مالیات حقوق از یک یا چند منبع، هرساله در قانون بودجه سنواتی مشخص می شود.

ماده ۸۵ -نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی مازاد بر مبلغ مذکور در ماده (۸۴) این قانون و تا هفت برابر آن مشمول مالیات سالانه ده درصد (۱۰%)  و نسبت به مازاد آن بیست درصد (۲۰%) است.

ماده ۸۶ – پرداخت کنندگان حقوق هنگام هر پرداخت یا تخصیص آن مکلف اند مالیات متعلق را طبق مقررات ضمن تسلیم فهرستی متضمن نام و نشانی دریافت کنندگان ۳ ماده(۸۵) این قانون محاسبه و کسر و تا پایان ماه بعد حقوق و میزان آن به اداره امور مالیاتی محل پرداخت و در ماه هاي بعد فقط تغییرات را صورت دهند.

تبصره- پرداخت هایی که کارفرمایان به اشخاص حقیقی غیر از کارکنان خود که مشمول پرداخت کسورات بازنشستگی یا بیمه نمی باشند، با عنوان حق المشاوره، حق حضور در جلسات، حق التدریس، حق التحقیق و حق پژوهش پرداخت میکنند، بدون رعایت معافیت موضوع ماده(۸۴) این قانون مشمول مالیات مقطوع به نرخ ده درصد(۱۰%) می باشد.کارفرمایان موظفند درموقع پرداخت یا تخصیص، مالیات متعلقه را کسر و ظرف مدت تعیین شده در ماده(۸۶) این قانون با اعلام مشخصات دریافتکنندگان مطابق فرم نمونه اعلامشده توسط سازمان امور مالیاتی کشور به اداره امور مالیاتی پرداخت کنند و درصورت تخلف، مسؤول پرداخت مالیات و جریمه هاي متعلق خواهند بود.

  • ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

اشخاص حقوقی که مشمول مالیات بر ارزش افزوده باشند مکلف می باشند که ظرف مدت 15 روز بعد از هر فصل نسبت به ارایه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده اقدام نمایند .

به عبارتی دیگر مشمولین این مالیات می بایست سالانه چهار اظهارنامه برای فصول بهار ، تابستان ، پاییز و زمستان ارسال نمایند .

  • همچنین برای اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده بهار تا 15 تیر
  • اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده تابستان 15 مهر
  • اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده پاییز 15 دی
  • و اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده زمستان تا 15 فروردین فصت وجود دارد که با توجه به تعطیلات 15 روز اول فروردین معمولاً فرصت ارسال  اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده زمستان تا پایان فروردین تمدید می گردد .

ارسال این اظهارنامه از طریق سامانه www.evat.ir  انجام می شود .

عدم ارایه اظهارنامه مالیات بر ارش افزوده جریمه ای معادل 50 درصد مالیات متعلق در بر خواهد داشت .

  • ارسال گزارش خرید و فروش فصلی

سالانه 4 دفعه و به ازای هر فصل می بایست گزارش کلیه معاملات شامل آمار خرید و فروش صادرات و واردات و قرارداد ها را در سامانه www.tax.gov.ir  به تفکیک هر یک از اشخاص وارد نماییم .

برای ثبت امار معاملات در سامانه نیاز به کد اقتصادی و شناسه ملی افراد داریم .

برای معاملات کمتر از 5 درصد حد نصاب معاملات کوچک می توانیم معاملات رو بصورت تجمیعی ثبت نماییم .

حد نصاب معاملات سال 99

به طور مثال برای سال 1399 که حد نصاب معاملات کوچک 45.000.000 تومان می باشد معاملات کمتر از 2.250.000 را می توانیم بصورت تجمیعی ارسال نماییم .

برای ارسال آمار معاملات فصلی تا 45 روز بعد از پایان هر فصل فرصت وجود دارد .

  • گزارش خرید و فروش فصل بهار تا 15 مرداد
  • گزارش خرید و فروش فصل تابستان تا 15 آبان
  • گزارش خرید و فروش فصل پاییز 15 بهمن
  • گزارش خرید و فروش فصل زمستان 15 اردیبهشت

جریمه عدم ارسال به موقغ آمار معاملات یک درصد مبلغ مجموع معاملات می باشد .

  • کسر و پرداخت مالیات بر اجاره پرداختی

به موجب تبصره ۹ ماده ۵۳ قانون مالیات های مستقیم کلیه اشخاص حقوقی مکلف می باشند مبلغ مالیات بر اجاره را از اجاره بهای پرداختی کسر و تا پایان ماه بعد به اداره مالیاتی محل وقوع ملک پرداخت و به موجر رسید پرداخت نمایند .

پس از کسر ۲۵ درصد اجاره بها به عنوان هزینه های قابل قبول الباقی مشمول مالیات بوده و نرخ آن بستگی به موجر دارد ، در صورتی که موجر حقوقی باشد مطابق نرخ ماده ۱۰۵ معادل بیست و پنج درصد و در صورتی که موجر حقیقی باشد مطابق نرخ ماده ۱۳۱ می باشد .

جریمه عدم پرداخت مالیات بر اجاره  مطابق ماده ۱۹۹ ده درصد مالیات متعلق و دو و نیم درصد به ازا هر ماه تاخیر در پرداخت می باشد .

برای پرداخت مالیات بر اجاره تا پایان ماه بعد فرصت وجود دارد به طور مثال برای پرداخت مالیات بر اجاره فروردین تا پایان اردیبهشت مهلت مجاز پرداخت می باشد .

  • ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد

کلیه اشخاص حقوق مکلف می باشند که ظرف 4 ماه ازز پایان سال مالی خود نسبت به ارسال اظهارنامه مالیات بر درآمد اقدام نمایند .

نرخ مالیات اشخاص حقوقی 25 درصد می باشد .

جریمه عدم ارسال اظهارنامه مالیات بر درامد 30 درصد و غیر قابل بخشش می باشد .

  • ارائه گزارش حسابرسی صورتهای مالی

شرکت های که جمع درآمد آنها بیش از ۵۰ میلیارد ریال و یا جمع دارایی ها بیش از ۸۰ میلیارد ریال باشد مکلف می باشند ظرف 3 ماه از انقضای مهلت ارسال اظهارنامه نسبت به تسلیم گزارش حسابرسی مالی خود به سازمان امور مالیاتی اقدام نمایند .

به طور مثال برای شرکت های که تا پایان تیر ماه برای ارسال اظهارنامه فرصت دارند می بایست تا پایان مهر نسبت به تسلیم گزارش حسابرسی خود اقدام نمایند .

جریمه عدم ارسال گزارش حسابرس در موعد مقرر معادل بیست درصد مالیات متعلق می باشد .

شرکت های ملزم به حسابرسی مالی

  • ارائه اسناد ، مدارک و دفاتر قانونی جهت رسیدگی به هر یک از تکالیف فوق

بعد از انقضای مهلت ارسال اظهارنامه تا یک سال بعد از آن برای رسیدگی به دفاتر از سوی سامان امور مالیاتی فرصت وجود دارد .

سازمان امور مالیاتی می بایست حداقل هفت روز قبل از موعد رسیدگی به طور کتبی آن را مودی مالیاتی اطلاع دهد .

جریمه عدم ارایه دفاتر قانونی بیست درصد مالیات متعلق می باشد .

 




حسابداری اسلامی

مقدمه

پرداخت زکات و ممنوعیت ربا ازجمله راهکارهای اسلام برای برقراری عدالت اقتصادی ،محسوب می شوند.

دین مبین اسلام در راستای برقراری عدالت و مساوات هر چه بیشتر در حوزۀ اقتصادی بهره را منع و روش ها و عقودی را جهت تأمین مالی پاک و عاری از ربا و تسهیل امور اقتصادی اسلامی در جوامع وضع نموده است.

وجود رهنمودهای مذکور باعث تفاوت معاملات  و مالی اسلامی  و حسابداری موردنیاز آن ها نسبت به حسابداری مرسوم است.

اقتصاد اسلامی  در هزاره جدید به سرعت اشاعه یافته است و درحالی که بسیاری از بانک های غربی همچنان از تأثیرات منفی بحران وام های بی پشتوانه سال 2002 و بحران مالی جهانی سال 2002 زیان می بیند، بانک های اسلامی  از شکست های بعدی مصون بوده اند (اختر عزیز ،2011 .)

از سوی دیگر، حوزه مرکز بازارهای نوظهور ،دارایی های بانک های اسلامی در سال 2013 بالغ بر 2/1 تریلیون دالر آمریکا و رشد سالیانه آن 6/12 درصد بوده است (مرکز بازارهای نوظهور ،2014 .)

نیاز به گزارشگری نهادهای مالی اسلامی  ازآنجا نشات گرفته است که نهادهای مالی اسلامی در  اجرای استانداردهای حسابداری موجود از قبیل  استانداردهای حسابداری داخلی  و استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی که بر ساختارها و رویه های مالی معمول تدوین شدهاند، به مشکل برخورده اند .

ازاین رو، به لحاظ اهمیت و ضرورت موضوع، پژوهش های دانشگاه ها و سازمان های اسلامی انجام شد و درنتیجۀ ،سازمان هایی با هدف تهیه و تدوین استانداردهای حسابداری مربوط به فعالیت نهادهای مالی اسلامی تأسیس گردیدند.

این سازمان ها عبارت اند از:
  1. سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی

  2. هیئت استانداردهای حسابداری مالزی

  3. گروه تدوین استاندارد آسیا- اقیانوسیه

  4. مرکز دانش مالیه اسلامی دلویت

هیچ یک سازمان های مذکور، در حل جهانی مشکالت حسابداری اسلامی موفق نبوده اند. اما در مقام مقایسه، مجموعه استانداردهای حسابداری اسلامی تدوین شده توسط سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی ، نسبت به همتایان خود اشاعه بیشتری را تجربه نموده است.

این سازمان غیرانتفاعی در تاریخ 22 مارس 1991 در بحرین به ثبت رسیده و تاکنون 26 استاندارد حسابداری با عنوان استانداردهای حسابداری مالی تدوین نموده است. چالش های حسابداری اسلامی که در استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی پوشش داده نشده در دو دسته بنیادی و کاربردی قابل تقسیم هستند

اهداف حسابداری بانکها و نهادهای مالی اسلامی را به شرح زیر بیان می نماید سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی  تعیین منافع و تعهدات همه اشخاص ذینفع کمک به حفاظت از داراییها و حقوق بانک اسلامی و همچنین حقوق دیگران کمک به ارتقای قابلیت مدیریتی و تولیدی بانک اسلامی ارائه اطالعات مهم به استفاده کنندگان.

رویکرد سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی پذیرش اصول پذیرفته شده حسابداری به استثناء مواردی است که با شریعت در تضاد میداند. ازاین رو، برخالف مفاهیمی چون به موقع بودن، قابلیت اتکا و قابل فهم بودن، دو مفهوم کلیدی رجحان محتوا بر شکل و ارزش زمانی پول را مقبول نمی داند (همان منبع). این سازمان ارزش زمانی پول را معادل بهره و ربا دانسته و استفاده آن درحسابداری اسلامی را  غیرشرعی محسوب مینماید.

اندازه گیری در حسابداری اسلامی

سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی با استناد به استفاده از ارزش متعارف در محاسبه زکات، ارزش متعارف را مناسب حسابداری اسلامی میداند در مورد عقود مشارکتی و به طور خاص مضاربه و مشارکت رهنمودی در استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی لحاظ نشده است.

تنها اقدام هیئت استانداردهای حسابداری بین المللی برای اندازه گیری عقود مشارکتی برگزاری دو نشست در سالهای 2013 و 2015 با حضور نهادهای استاندارد گذار  حسابداری اسلامی برای استفاده از استاندارد گزارشگری مالی شماره 9( ابزارهای مالی) در مورد اندازه گیری عقود مشارکتی مضاربه و مشارکت بوده- است. استانداردهای حسابداری مالی سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی نیز نیازمند بررسی است .

افشا در حسابداری اسلامی

بر اساس استاندارد حسابداری مالی شماره 1 با عنوان “ارائه و افشا در صورتهای مالی بانکهای و نهادهای مالی اسلامی “، مؤسسات مالی و بانکهای اسلامی موظف به ارائه صورت های مالی زیر میباشند (استاندارد حسابداری مالی، شماره 1 ،2010 :(صورت وضعیت مالی، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد، صورت تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه یا صورت سود (زیان) انباشته، صورت تغییرات در سرمایه گذاری های محدودشده، صورت منابع و مصارف وجوه صندوق خیریه و زکات، و صورت منابع و مصارف وجوه صندوق قرض الحسنه. همانطور که ملاحظه  میفرمایید در حال حاضر سه صورت مالی تغییرات در سرمایه گذاری های محدودشده، منابع و مصارف وجوه صندوق خیریه وزکات، و صورت منابع و مصارف وجوه صندوق قرض الحسنه جزو صورتهای مالی سالیانه بانکهای کشور ارائه نمیشوند و لزوم یا عدم لزوم ارائه آن هانیازمند بررسی است.

مصارف وجوه صندوق قرض الحسنه الزامی است

دوره مشمول صورت منابع و مصارف وجوه صندوق قرض الحسنه باید افشا گردد .

مانده های قرض الحسنه و موجودی صندوق در ابتدای دوره باید برحسب نوع و ماهیت افشا شود

. مبلغ و منابع وجوهی که در طی دوره اختیار صندوق قرارگرفته است، باید افشا شود .

مبلغ و موارد مصرف وجوه در طی دوره باید برحسب نوع و ماهیت افشا ، و مانده های صندوق قرض الحسنه و موجودی صندوق در پایان دوره باید افشا شود .

حسابهای سرمای هگذاری محدودشده و محدود نشده

مطابق قانون عملیات بانکی بدون ربا، بانک در بکار گرفتن سپرده های سرمایه گذاری مدت دار وکیل است. حق الوکاله به کارگیری انواع حساب های سپرده سرمایه گذاری مدت دار، جزو درآمد بانک محسوب میگردد. در عرصه حسابهای سرمایه گذاری به دو دسته محدودشده و محدود نشده تقسیم می  شوند.

در حسابهای سرمایه گذاری محدود نشده ،دارنده حساب، به بانک اجازه می دهد وجوه سپرده گذاری شده را بدون وضع هیچ محدودیتی ازنظر محل، شیوه و هدف سرمایه گذاری به روشی که بانک اسلامی مناسب تشخیص می دهد ،سرمایه گذاری کند.

در حساب های سرمایه گذاری محدودشده، دارنده حساب محدودیت های مشخصی در زمینه محل، شیوه و هدف سرمایه گذاری سپرده ها توسط بانک وضعمی نماید.

تاریخچه و ادبیات نظری

ادبیات حسابداری اسلامی ازنظر رویه ها و دامنۀ حوزۀ ادبیات اقتصاد و مالیۀ اسلامی ، اقتباس شده است و همچنان با تأکید بر بانکداری اسلامی از ادبیات سه حوزۀ مذکور پیروی می نماید. به تأکید بانکداری اسلامی بر حرمت ربا نشات می گیرد. نتایج تحقیقات صورت گرفته در چهار دهۀ اخیر یعنی ظهور بانکداری اسلامی مدرن، بیانگر اقبال محققان به روش های اسلامی برای انجام کسب وکار، مفاهیم اسلامی اقتصاد و به طور خاص مبانی رویه های عملیات مالیۀ اسلامی است .

ادبیات حسابداری اسلامی به دودسته ادبیات مدرن و غیرمدرن قابل تقسیم هستند. بخش ادبیات غیر مدرن شامل ادبیات فقه معاملات  است. نگارش ادبیات غیرمدرن از زمان پیامبر اعظم (ص) آغاز و تاکنون در کشورهای مختلف ادامه داشته است .محققان دینی مسائل مختلف مربوط به رویه های مالی مسلمانان را مورد بررسی قرار داده اند و منابع غنی در این زمینه موجود است. منابع موجود در این زمینه غالبا به زبان های عربی، فارسی، ترکی بوده و منبع انگلیسی زیادی به چشم نمی خورد

(قرضاوی ادبیات انگلیسی حسابداری اسلامی در سال 1995)

1921 با چاپ نخستین مقاله با موضوع کشف نیازهای حسابداری عملیات به دلیل توسعۀ رویۀ مالی و ایجاد تقاضا برای تحقیقات حسابداری پرداختند. اما داستان ادبیات عربی متفاوت است، در این حوزه محققان بیشتر به تشریح تاریخ حسابداری اسلامی درکشورهای اسلامی و تدوین نظریۀ حسابداری اسلامی پرداختند« (ابراهیم ،2000 )

بخش ادبیات مدرن طی سه یا چهار دهه اخیرایجاد شده است. این بخش به زبان انگلیسی و درپاسخ به تأمین مالی اسلامی و چالش های مربوط به رشد این حوزه ها شکل گرفت« (کریم ،2001 .) ناپیر(2009 ) ادبیات مدرن مربوط به حسابداری اسلامی را به 3 بخش تقسیم نمود. دستۀ نخست شامل مقالات  مربوط به تشریح اصول گستردۀ سامانۀ حسابداری اسلامی و تعدیل نیازهای آن است« (مانند حنیفه و حدیب ،2002؛ مرتضی ،2002 ) گروه دوم، مقالات  مربوط به رویه های حسابداری عملیات انکداری اسلامی را در بر می گیرد (مانند کریم ،1995 .) مقالات  گروه سوم به حسابداری و مسئول کنترل و نظارتی می پردازند (مانند عبدالرحمان و شریف ،2003 .) ادبیات مدرن، ادبیات حسابداری از دیدگاه اسلامی و موضوعات مختلف دیگری از قبیل مسئولیت پاسخگویی و زکات را در برمی گیرد

تحلیل فقهی چالشهای حسابداری اسلامی

1-نقد و بررسی چالش اهداف حسابداری اسلامی  نقد و بررسی هدف اول-منافع ذینفعان

الف) تدوین ادبیات حسابداری اسلامی شایسته از نحوه بیان و ادبیات مورد استفاده نیز منطبق بر فقه و ادبیات غنی اسلامی باشد. بر این اساس، به منظور بیان منافع و حقوق ذینفعان، استفاده از واژه مصلحت بر واژه منافع ذینفعان ارجحیت دارد. مصلحت از عناوینی است که در فقه اسلامی از جایگاه مهمی برخوردار است.

ب)  عدالت: مسئله عدالت در اسلام  به حدی حائز اهمیت است که گاهی خداوند از مرتبه تدبیر الهی به مقام برپایی از یاد می کند. ۲۹ آیه از آیات قرآن کریم به طور مستقیم راجع به عدالت و بیش از ۴۳۰ آیه در مورد ظلم که ضد عدالت است نازل شدند. یکی از مهمترین ابعاد متاثر از عدالت حوزه اقتصادی است. رعایت عدالت و مصلحت ذینفعان مانند سایر رهنمودهای اسلام  نه تنها مناسب مسلمانان، بلکه مانند تمامی رهنمودهای دین مبین اسلام  جهان شمول بوده و می تواند در عرصه بین المللی راه گشا باشد.

2-نقد و بررسی هدف دوم- حفاظت از دارایی ها

کمک به حفاظت از دارایی ها و حقوق بانک به وظیفه مباشرت اشاره دارد (متیو و پریرا، ۱۹۹۶ .)چن  مفهوم مباشرت را منشعب از آیین مسیحیت به معنی امانت داری انسان در برابر خداوند در قبال منابعی که به او سپرده شده است، می داند (چن، ۱۹۷۵.)

حق الناس که دارای جایگاه ویژه ای در قرآن و روایات معصومین (ع) و کتب فقهی است. در این بحث چون صاحب حق مردم هستند رعایت و نادیده گرفتن آن ارتباط مستقیمی با عدالت خداوند دارد. قرآن کریم در آیات بسیاری مومنان را چه در باب مسائل اقتصادی و چه در باب حقوق اجتماعی و… دعوت به احترام به حقوق مردم نموده است . لحاظ نمودن حق الناس در اهداف حسابداری مفهوم مباشرت را پوشش داده و هر انسان روشن ضمیری را به تحقق آن هدایت می نماید.

3-نقد و بررسی هدف سوم- ارتقای قابلیت مدیریتی و تولیدی بانک

هدف محدود ارتقای قابلیت مدیریتی و تولیدی بانک ها دارای معادل واالتر و غنی تری در دین مبین اسلام  است که پیشوایان دینی ما توصیه نموده اند. عمران و آبادانی منابع که در اسلام  اهمیت ویژه ای دارد و لحاظ نمودن آن بر پوشش دادن

هدف سوم سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی ، هدفی سازنده برای تعیین مسائل مالی مشخص میکند.

4-نقد و بررسی هدف چهارم- سودمندی در تصمیم گیری

بیان این هدف از سوی سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی هم راستا با هدف مورد تاکید در حسابداری مرسوم است. هیئت استانداردهای حسابداری بین المللی هدف از گزارشگری مالی را فراهم کردن اطلاعات  مالی

راجع به آن واحد گزارشگری که برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان در تصمیم گیری در مورد فراهم سازی منابع شرکت مفید است،بیان می نماید. در چارچوب حسابداری اسلامی ، سودمندی اطلاعات  با نیل به اهداف حسابداری اسلامی که مفاهیم والی

اسلامی و مبتنی بر رهنمودهای دین مبین اسلام  است، حاصل خواهد شد. حسابداری اسلامی با لحاظ نمودن اهداف مذکور تقسیم بندی استفاده کنندگان به اولیه و ثانویه و توجه به منافع مادی گروهی از استفاده کنندگان را در قالب هدف سودمندی اطلاعات  در تصمیم گیری را جایز نمی داند. در واقع، اطلاعات  مالی که با هدف رعایت عدالت اسلامی و مصالح ذینفعان، حق الناس و مباشرت، و توسعه و آبادانی ارائه شوند، در تصمیم گیری تمامی ذینفعان سودمند و دارای اثرات مثبت خواهد بود. علاوه  بر اهداف مذکور، پژوهشهای عمده انجام شده در مورد حسابداری اسلامی، پاسخگویی اسلامی را یکی از اهداف حسابداری اسلامی معرفی کرده اند.

معرفی هدف پاسخگویی اسلامی

گری (۱۹۹۶ )پاسخگویی را به عنوان وظیفه ارائه حساب  بازخواست در رابطه با اقداماتی تعریف کرده که شخصی مسئولیت آن را به عهده دارد. ابراهیم (۲۰۰۰ ،)برخالف گری دامنه پاسخگویی را فراتر از ارائه حساب درباره اقدامات انجام شده به کارفرما میداند. او جنبه پاسخگویی به خداوند را نیز به این دامنه اضافه میکند.

نقد و بررسی چالش استفاده از مفهوم رجحان محتوا بر شکل در طبقه بندی اجاره ها

هدف از بنای عقال همان استمرار عمل عقال به رویه های معمول است (عراقی، ۱۳۷۵ق، ج۳؛) (صدر، ۱۴۰۰ق؛ حکیم، ۱۳۸۳ق) , روش و عملی که همیشگی و همه جایی است (جعفری لنگرودی،

۱۳۷۴؛ زنجانی، ۱۳۹۱.) بنابراین، تقسیم بندی اجاره ها با توجه به محتوای قرارداد حتی با وجود عدم وجود شرط تملیک و یا موافقت کتبی یا شفاهی اجاره دهنده صحیح است.

نقد و بررسی چالش مفهوم ارزش زمانی و بهره

در ادبیات معاصر حسابداری اسلامی ابهام استفاده از تنزیل مبتنی بر بهره در رویه های حسابداری و ارتباط آن با ممنوعیت ربا مورد توجه ویژه واقع شده است.

اهمیت این موضوع به دلیل وابستگی محاسبات مختلف و مهم حسابداری به فرآیند تنزیل است، فرآیندی که در تامین مالی پروژه ها، بودجه بندی سرمایه و ارزیابی کسب و کار مورد استفاده قرار می گیرد.

اقتصاددانان و محققان اسلامی در وهله اول نتیجه گرفتند که اسلام  مفهوم ارزش زمانی پول را تایید میکند. بنابراین استفاده از تنزیل نیز مورد قبول است اما وضعیت و شرایط ایده آل اسلامی ، استفاده از جایگزینی برای این موضوع است (احمد و حسن، ۲۰۰۶) در این راستا به دو مورد از مباحثی که در آن ها فقها ارزش زمانی پول را از بهره جدا نموده و آن را از نظر فقهی و شرعی مجاز دانسته اند، می توان به خسارت تاخیر تادیه و مهریه اشاره نمود.

اگر کسی تعهد خود را در موعد مقرر انجام ندهد و در نتیجه این تاخیر متعهد له متضرر شود، متعهد باید خسارات ناشی از تأخیر را جبران کند که اگر تعهد مذکور وجه رایج باشد آن را در اصطلاح خسارت تاخیر تادیه می گویند. بر اساس ماده ۲۲۸ قانون مدنی خسارت تاخیر تادیه خسارتی است که از بابت دیر پرداخت وجه نقد از طرف مدیون باید به دائن داده شود.

ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی نیز به لحاظ کردن ارزش زمانی پول در پرداخت مهریه و نحوه محاسبه آن اختصاص دارد. چالش اندازه گیری با مروری بر عقود اسلامی به طور خاص عقود مشارکتی مبرهن است که این عقود جریان نقدی ثابتی ندارند. یعنی تسهیم سود و زیان نامشخص بوده و از پیش تعیین شده نیست . در صورت تعیین مبلغ مشخص برای سود عقد باطل است. به عالوه، مسئله بهره در بحث عقود اسلام وجود ندارد.بنابراین با توجه به لحاظ شدن بهره در استاندارد گزارشگری مالی بین المللی شماره دو شرط بیان شده، استفاده از این استاندارد در مورد عقود اسلامی جایز نیست.

نقد و بررسی چالش افشا

صورت منابع و مصارف وجوه صندوق قرض الحسنه بر اساس ماده اول قانون عملیات بانکی بدون ربا یکی از اهداف نظام بانکی ایجاد تسهیلات  الزم جهت گسترش تعاون عمومی و قرض الحسنه از طریق جذب و جلب وجوه و اندوخته ها و پس اندازها و سپرده ها و بسیج آنها در جهت تامین شرایط و امکانات کار و سرمایه گذاری به منظور اجرای بندهای ۲ و 9اصل چهل و سوم قانون اساسی ارائه صورت منابع و مصارف وجوه صندوق قرض الحسنه با ایجاد شفافیت بیشتر در زمینه نحوه مصرف وجوه قرض الحسنه دستیابی به این هدف را تسهیل می نماید و مشارکت بیشتر مردم در این امر را در پی خواهد.

صورت منابع و مصارف وجوه صندوق خیریه و زکات

الزام موسسات مالی و بانکهای اسلامی به محاسبه زکات و ارائه صورت منابع و مصارف وجوه صندوق خیریه و زکات با مسئله فردیت در پرداخت زکات در تضاد بوده و علیرغم وجود به پرداخت زکات بر اشخاص حقیقی موسسات را در پرداخت آن دخیل می نماید.

حساب های سرمایه گذاری محدود شده و محدود نشده تقسیم بندی حساب های سرمایه گذاری به حساب های سرمای هگذاری محدود شده و محدود نشده و نحوه افشای آن ها موضوع صرفا نیازمند بررسی فقهی تشخیص داده نشد. 

حسابداری بوده و یا  نتیجه گیری و بحث با توجه به مباحث مطرح شده و نتایج به دست آمده اعمال راه حل های ارائه شده و حل و فصل چالش های حسابداری اسلامی نیازمند اقدامات عملی توسط نهادهای مسئول در سطح ملی و فراملی است از جمله اقدامات الزم به موارد زیر می توان اشاره نمود:

 لزوم تشکیل کمیته فقهی در سازمان حسابرسی

ارائه رهنمود در مورد حسابداری اسلامی بدون بررسی فقهی و کسب نظر متخصصان این حوزه بی معنا خواهد بود. این امر پسندیده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان سازمانی به روز انجام شده و ضروری و به جاست که هرچه سریعتر توسط سازمان حسابرسی نیز صورت می پذیرد.

از این منظر وجود کمیته فقهی در سازمان حسابرسی در کنار کمیته تدوین به منظور ارزیابی موضوعات جدید پیشنهادی برای تدوین استاندارد حسابداری از دیدگاه فقیه بررسی شبهات فقهی در مورد استانداردهای حسابداری موجود و ارائه راه حلهای مناسب و… ضروری به نظر می رسد. انجام این کار به حرکت به سوی حسابداری اسلامی به عنوان حسابداری مطلوب برای اقتصاد مقاومتی نیز ضروری و نیازمند مورد توجه است.

 لزوم اقدام فراملی در زمینه حل چالش های حسابداری اسلامی

با وجود قبول اهمیت جهانی حسابداری اسلامی و لزوم ارائه رهنمود برای چالش های حسابداری این حوزه، پیشرفت عملی محسوسی حاصل نشده است.

دو دیدگاه حاکم در زمینه حل چالش های حسابداری اسلامی) ارائه مجموعه مجزا از استانداردهای حسابداری اسلامی و یا پوشش حسابداری اسلامی در استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی  ناموفق بودند.

استانداردهای ارائه شده توسط سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی مورد پذیرش جهانی قرار نگرفته و از منظر اسلامی نیز مقبول نیستند.

مقایسه نتایج بررسی های فقهی با رهنمودهای ارائه شده این سازمان در زمینه اهداف، مفاهیم و افشا، موید وجود تفاوت های زیادی با رهنمودهای اسلامی است.




حسابداری رفتاری

روانشناسان معتقدند عقلانیت تنها محرک رفتار انسان نیست .

آنها معتقداند قوه درک انسان تابع احساسات اوست رفتار انسان بیش از آنکه محصول منطق باشد از محرک های ذهنی نظیر ترس ، عشق ، نفرت ، لذت و درد حاصل میشود .

تحقیقات نشان داده است افراد به طور کامل منفعت طلب نیستند .

اگر این گونه نبود حس نوع دوستی معنا نداشت . باورهای دینی و مکاتب فکری که پدیده های مثل فداکاری ، ایثار و ترحم به دیگران را ارزش تلقی میکنند ، نمی دانست در طول قرون متمادی ماندگار باشد .

با وجود کارایی بازار ، عقلانیت افراد به ندرت در منطقه سیاه یا سفید شکل می گیرد  بلکه مدل سازی واقعی در یک طیف خاکستری رنگ شکل می گیرد.

سیرتدریجی تکامل حسابداری رفتاری

آگاهی و علاقه حرفه حسابداری به جنبه های رفتاری این رشته به اوایل سال 1950 برمیگردد. در ژوئن 1951 بنیاد کنترل های آمریکا یک مطالعه تحقیقاتی با مدیریت پروژه پروفسور هالت و دستیارش پروفسور ارجریس انجام شد که نتیجه آن مقاله برجسته سال 1953 در مجله بررسی های بازرگانی هاروارد تحت عنوان مسائل انسانی و بودجه می باشد .درسال 1976 اولین مجله تخصصی به نام حسابداری سازمان و جامعه که هردو ماه یکبار منتشر میشد از آن زمان روزنه ای برای تحقیقات دانشگاهی وکسانی که به مطالعه حسابداری رفتاری می پرداختند به وجود آورده شد.

انجمن حسابداران آمریکا AAA دومین مجله تخصصی رفتاری تحت عنوان ( تحقیقات رفتاری در حسابداری ) را منتشر می کند .

درگذشته حسابداران صرفا به اندازه گیری دارایی ها ، درآمد ها و هزینه ها و مطالعه عملکرد موسسات به منظور پیش بینی آینده علاقمند بودند آنها این واقعیت را که عملکرد گذشته نتیجه رفتار گذشته افراد سازمان و فقط یکی از عواملی است که بر رفتار آینده تاثیر خواهد گذاشت نادیده می گرفتند و از این موضوع که کنترل موثر یک سازمان باید ازطریق انگیزش و کنترل رفتار ، اهداف و روحیه افراد صورت گیرد اغماض می شد .

ضرورت توجه به این رشته از زمانی َآغاز شد که مدیران و حسابداران حرفه ای دریافتند سیستم های حسابداری و گزارشگری مالی تمامی اطلاعات موردنیاز جهت تصمیم گیری را فرام نمی کند . این اطلاعات اگرچه ماهیت مالی نداشتند ولی به افزایش محتوای اطلاعاتی صورت های مالی کمک می کردند.

حسابداری رفتاری : بسط منطقی نقش سنتی حسابداری

اصل افشا کامل :درج اطلاعات رفتاری مکمل اطلاعات مالی و غیرمالی است در نتیجه تصویر اقتصادی بهتری از سازمان ارائه میشود .

ادعای حسابداران برای بررسی پدیده های رفتاری ریشه در ماهیت و سرشت حسابداری دارد . سیستم حسابداری فعالیت های سازمان را گزارش میکند و پدیده رفتاری نیز یکی از ابعاد آن است .

بنابراین از آنجا که حسابداران به نحو جدی علوم رفتاری را فرا نگرفته اند و علاقمند به کار در این زمینه هستند باید با متخصصین و محقیقین با کفایت علوم رفتاری هنگام طرح پروژه های تحقیقی رفتاری و تجزیه نتایج رایزنی کنند .

روزنامه ها و مجلات بازرگانی اغلب فلسفه مدیریتی موجود در یک شرکت خاص روحیه مدیران میانی ، موفقیت نسبی در نوآوری روشهای مدیریت یا عملیاتی ، تاثیر فعالیت ها و دیدگاه های مدیران بر موضوعاتی چون عملیات ،سود ، توقعات با نیروی انسانی ، نگرش افراد و تاثیر این پدیده های رفتاری بر موفقیت آینده سازمان را گزارش می کنند . این رویه گزارشگری بیانگر علاقه به اطلاعات رفتاری و تقاضا برای آن است . متاسفانه اطلاعات رفتاری گزارش شده در متون  بازرگانی به نحوی ارائه نمی شود که امکان مقایسه معنی داری بین شرکتهای مختلف و یا بخش های یک شرکت را فراهم کند .

قلمرو حسابداری رفتاری

1-کاربرد مفاهیم علوم رفتاری در طراحی سیستم های حسابداری :

به طور مثال مدیری که ریسک گریز است نسبت به مدیری که ریسک پذیر است سیستم های کنترل مالی متفاوتی را می طلبد به این ترتیب ضعف یا شدت کنترل های حسابداری بر رفتار افرادتاثیر میگذارد .

2- مطالعه عکس العمل های افراد نسبت به شکل و محتوای گزارشهای حسابداری :

به طور مثال بوجه ای که بر مبنای اهداف بلند پروازانه تهیه شود این باور را به افراد تلقین خواهد کرد که اهداف بودجه دست نیافتنی بوده و در نتیجه کوشش جهت نیل به آن صورت نخوهد گرفت . عکس آن نیز ممکن است منجر به بی دقتی ، کم کاری و ضایعات در تولید شود .

3- روش هایی که اطلاعات برای تصمیم گیری پردازش می شود .

به طور مثال چگونگی تجزیه و تحلیل ، ارزیابی و بررسی اطلاعات رفتاری را فرا گیریم و با ارزیابی دقیق آن بهترین تصمیم گیری را انجام دهیم و روش هایی را ابداع کنیم که بتوانیم  اطلاعات حسابداری را به خوبی پردازش کنیم .

4- توسعه تکنیک های گزارش گری برای ابلاغ داده های رفتاری به استفاده کنندگان سعی در کمی کردن اطلاعات رفتاری و امکان قابلیت مقایسه اطلاعات رفتاری شرکتها و سازمان های مختلف می باشد .

5- توسعه استراتژی های ایجاد انگیزش بر رفتار و روحیه افرادی که در سازمان فعالیت می کنند مثلا تغییر طرح های پاداش میتواند باعث ایجاد انگیزش شود .

کاربرد های حسابداری رفتاری :

تاثیر رفتار افراد بر یک تصمیم مالی

به طور مثال شرکتی بعد از تجزیه و تحلیل های دقیق هزینه – منفعت نتیجه میگیرید که یک سیستم اطلاعاتی حسابداری جدید باید به کار گرفته شود . این تصمیم چگونه باید اجرا شود ؟ آیا شرکت به سادگی می تواند سخت افزاری بخرد ، نرم افزارهایی را به وجود آورد و نیروی انسانی لازم را آموزش دهد و شاهد کاهش هزینه هایش باشد؟ یا اینکه پس از خرید سخت افزار و نرم افزار و آموزش نیروی انسانی متوجه می شود که سیستم به نحو پیش بینی شده کار نمی کند زیرا کارکنان در مقابل تغییر مقاومت می کنند ، محقیقین اظهار می کنند چنانچه جنبه های رفتاری این تصمیمات کامل بررسی نشود و اگر زمانی که نگرشهای منفی کشف شد اقدامات اصلاحی سریع به موقع اجرا گذاشته نشود عواقب وخیمی درانتظار سازمان خواهد بود .

تاثیر سیستم حسابداری بر رفتار افراد

چند سال قبل شرکتی سیستم جدیدی از هزینه های استاندارد اتخاذ و از آن در فراگیر بودجه ریزی سود جست . هدف افزایش بهره وری و بهبود کنترل هزینه ها بود . به هر حال هر سال انحراف نتایج واقعی از اهداف بودجه بندی شده بیشتر می شد . آیا مشکل ناشی از بوجه بندی غیرواقعی بود؟ آیا انحراف را می توان از طریق افرادی که مسئولیت نیل به اهداف بودجه شده می باشند دنبال کرد ؟ اگر مشخص شود نگرش ها و رفتار افرادی که مسئول هستند مشکل اصلی است شرکت باید جنبه های رفتاری موضوع را بررسی کند .

هدف علم رفتاری و اخلاقیات در تجارت

هدف آن است که مدیران و کارمندان را راهنمایی کند تا رفتاری از خود نشان دهند که اعتماد جامعه را نسبت به خدماتی که ارائه می دهد ، جلب کند

هیئت استانداردهای اخلاقی بین المللی (IESBA) استانداردهای اخلاقی را برای راهنمایی حرفه حسابداری تهیه و تدوین می کند .

هدف حسابداری رفتاری

یکی از اهداف حسابداری رفتاری اندازه گیری و کمی کردن سرمایه های اجتماعی است .

سرمایه اجتماعی چیست ؟ به مجموعه روابط مبتنی بر اعتماد بین مدیران و کارکنان سازمان را سرمایه اجتماعی می نامیم .

حسابداری رفتاری درصدد است تا مفاهیمی چون قابلیت اعتماد، درستی و بیطرفی را طبق اصول پذیرفته شده حسابداری به اجرا در آورد .

جهت گیری های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری

مالی رفتاری : از آن به عنوان روانشناسی در دانش مالی تعبیر می شود

دکتر رابرت شیلر مطرح کرد مردم از عملکرد آتی بازار سهام راضی نیستند و این حباب خواهد ترکید کسی هشدارهای او را جدی نگرفت ولی پیش بینی او درست از آب درآمد و در مارس سال 2000 حباب سهام ترکید

مالی رفتاری واقع گراست به طور مثال مشاور میتواند به نفوذ در ذهن مشتری و درک جامع انگیزه ها ، خواست ها و نگرانی های وی به مشتری در درک بهتر چگونگی طراحی پرتفوی کمک کند .

مالی کلاسیک

استتمن مالی کلاسیک را اینگونه توصیف می کند :

مجموعه ای از دانش بنا شده بر پایه اصول آربیتراژ و تئوری پرتفوی ، تئوری قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای و تئوری قیمت گذاری اختیار معامله است .

در مالی کلاسیک انسان تصمیمات عقلانی می گیرد . انسان اقتصادی عقلانی تلاش دارد به اهداف مشخص تا جامع ترین حد ممکن دست یابد و هزینه های اقتصادی خود را نیز در حداقل ممکن نگه دارد . چنین انسانی ارزش های اجتماعی را نادیده میگیرد مگر آنهایی که لذتی برای او داشته باشد .

نتیجه گیری

اصولا رفتار اقتصادی افراد تصمیم گیرنده تابعی از اطلاعات در دسترس آنهاست و سودمندی سیستم های حسابداری نیز به تولید اطلاعات قابل اتکا و اثرگذار وابسته است .

فرض اساسی در حسابداری این است  که اطلاعات و گزارش های مالی بر رفتار استفاده کنندگان تاثیر گذار است . برای مثال سرمایه گذاران بر مبنای اطلاعات حسابداری درباره خرید ، فروش یا نگهداری سهام تصمیم گیری میکنند .

دانش جدید مالی رفتاری : با تلفیق دانش روانشناسی و علوم رفتاری با دانش مالی رفتار سرمایه گذاران در تصمیمات سرمایه گذاری مورد بررسی قرار میگیرد.




ضریب واکنش سود (Earning Response Coefficient)

از عمده ترین اطلاعاتی که میتواند بر تصمیم گیری سرمایه گذاران و اعتبار دهی آنها در شرکتها تاثیر بسزایی داشته باشد اطلاعات مالی گزارش شده در صورتهای مالی می باشد.میزان سوداوری شرکت در دوره مالی نقش مهمی در میزان اعتماد سرمایه گذاران و همچنین تعیین قیمت هر سهم دارد. با توجه به میزن اهمیت سود در تصمیم گیری ها و نقص هایی که ممکن است در گزارش آن با توجه به روش های متفاوت حسابداری و تضاد منافع گزارش کنند گان  ومصرف کنندگان وجود داشته باشد روند افزایشی سود را باید با حساسیت بیشتری مورد بررسی قرار داد.استراتژی افزایش سود در شرکتها از طریق افزایش سود آوری و یا کاهش هزینه می باشد

از مهم ترین پژوهش های تجربی حسابداری مالی شناخت و توضیح در مورد چرایی واکنش بازار نسبت به اطلاعات سود هست که این پژوهش ضریب واکنش سود نامیده میشود.

انگیزیه تحقیفات ضریب واکنش سود : ضریب واکنش سود از عوامل بالقوه ارزیابی و تحلیل های بنیادین سوداست

یکی دیگر از عوامل مهم ایجاد انگیزه در تحقیقات ضریب واکنش به سود اهمیت آن در طراحی مدل های قدرتمند فرضیه های پیمانکاری و هزینه های سیاسی , افشای داوطلبانه یا فرضیه علامت دهی در حسابداری است

تعاریف

ضریب واکنش سود بازده غیر منتظره بازار در واکنش به اجزای غیرمنتظره سود را اندازه گیری میکند. به زبان ساده تر اندازه یا میزان بازده سهام نسبت به میزان سود اعلام شده در گزارشات را ضریب واکنش سود می نامند

ضریب واکنش سود ضریب متغیر سود غیر منتظره در رگراسیون بازده غیر عادی و سود غیر منتظره است

عوامل موثر بر ضریب واکنش سود

از زمان اولین مطالعات انجام شده در خصوص ضریب واکنش سود یکی از مهمترین جهت گیری مطالعات انجام شده شناسایی عوامل موثر برERC  در شرکتهای مختلف میباشد

scottدر کتاب تئوری حسابداری مالی در سال 2002 عوامل زیر را از دلایل واکنش های متفاوت بازار مطرح میکند:

-1 بتا یا ریسک سیستماتیک 2- تداوم روند سودآوری 2-کیفیت سود 4-فرصتهای رشد 5-ساختار سرمایه 6-شباهت انتظارات سرمایه گذاران 7-بار اطلاعاتی قیمت

1 ریسک سیستماتیک: Systematic Risk

در دانش مالی و اقتصادی، ریسکی است، که در اثر عوامل کلی بازار بهوجود میآید، که بهطور همزمان بر قیمت کل اوراق بهادار موجود در بازار مالی تأثیر دارد. عواملی که موجب ایجاد این نوع ریسک میشوند، شامل تحولات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مانند رکود، چرخههای تجاری، سیاستهای پولی و مالی دولت است .ریسک سیستماتیک یا غیرقابل اجتناب خاص یک یا چند شرکت نبوده، بلکه به کل بازار مربوط میشود .

شاخص بتا شاخصی برای اندازهگیری ریسک سیتماتیک میباشد.

هر قدر بازدهی های مورد انتظار آینده شرکت پر ریسک تر باشد در صورت ثابت ماندن سایر عوامل از نظر سرمایه گذار ریسک گریزی آن ارزش کمتری خواهد داشت )سرمایه گذار ریسک گریز بر اساس منطق در اوراق سرمایه گذاری می کند که در مقابل پذیرش ریسک بازده مورد توجهی را بدست آورد برای سرمایه گذاری که در انواع گوناگون دارایی ها سرمایه گذاری میکند بتا معیاری است برای محاسبه ریسک اثرگذاردارایی.از آنجا که سرمایه گذاران سود خالص جاری را شاخص قدرت سود آوری و بازدهی آینده می دانند هر قدر این بازدهی های آینده پرریسک تر باشد واکنش سرمایه گذاران در برابر مبلغ مشخص از سود خالص غیر منتظره کمتر خواهد بود .

فرض کنیم یک سرمایه گذاری داریم با تصمیمات بخردانه، ریسک گریزی و تابع مطلوبیت او با توجه به ارزش مورد انتظار افزایش و با توجه به ریسک بازده پرتفوی وی کاهش می یابد.

اگر خبر خوب( سود گزارش فراتر از انتظار بازار باشد و خبر بد سود گزارش شده کم تر از انتظار بازار ) در خصوص سود خالص پرتفلیوی سهام اعلام شود سرمایه گذار در نرخ بازده مورد انتظار این دسته ازاوراق بهادار تجدید نظر)مثبت( و مقدار بیشتری سهام میخرد ولی اگر این دسته از سهام دارای بتای بالایی باشند ریسک این پرتفوی افزایش در نتیجه سرمایه گذار مقدار زیادی از این سهام نخواهد خرید )درواقع برای سرمایه گذاری درمورد اوراقی که خبر خوب اعلام میکنند بتا به عنوان یک ترمز عمل می نماید.(

کالینز و کوتاری  و  و ایستون و زمیژوزکی    در تحقیقات تجربی به این نتیجه رسیدند که اوراق بهادار با

بتای بالا دارای ضریب واکنش کمتر هستند .

2 تداوم Persist

تداوم یک دیدگاه چالشگر و سود مند است ما انتظار داریم که هرچه خبرهای خوب و بد در مورد سود خالص جاری تداوم بیشتری در آینده داشته باشد ضریب واکنش بیشتر شود .

اگر خبر خوب در خصوص عرضه موفقت آمیز یک محصول یا کاهش هزینه باشد واکنش بازار شدید تر و ضریب واکنش بالاتری خواهد داشت نسبت به زمانی که خبر خوب ناشی از سود غیر عملیاتی غیر منتظره (فروش دارایی ثابت) باشد که در مباحث کیفیت سود به این مورد پرداخته شده است . تحقیق کورمندی و لیپ ( 1987) نشان میدهد هر قدر تغییرات غیر منتظره سود خالص آینده تداوم بیشتری داشته باشد ضریب واکنش بالاتر خواهد رفت. راما کریشنال و توماس ( 1991 )  سه رویداد مربوط به سود خالص را شناسایی کردند .

– دائمی و انتظار بر این است که بصورت نامحدود تداوم یابد .

– موقت ،بر سود خالص سال جاری اثر بگذارد ولی بر سالهای آینده اثر نخواهد گذاشت.

– بر قیمت اثرگذار نیست ، تداوم صفر است.

برای اینها ضریب واکنش سود برابر است با  1+RF تقسیم بر RF

که در این رابطه RF نشان دهنده نرخ بهره بدون ریسک در شرایط آرمانی به ترتیب یک و صفر میباشد .در واقع سه نوع ضریب واکنش در برابر سود خالص وجود دارد که امکان دارد در یک صورت سود و زیان همه آنها وجود داشته باشد .کریشنال و توماس معتقدند به جای محاسبه میانگین ضریب واکنش باید هریک از این سه نوع را شناسایی و برای هر یک از آنها یک ضریب واکنش محاسبه نمایند تا قدرت سود آوری دائمی یا با دوام شرکت مشخص شود .

هنگامی که تداوم سود خالص به ورای سال جاری برسد مقدار ضریب واکنش با نرخ بهره رابطه معکوس خواهد داشت یعنی ضریب واکنش سود برابر با ارزش فعلی تغییرات سود با نرخ بازده حقوق صاحبان سهام تعدیل شده بر اساس ریسک خواهد بود.

نکته دیگردر خصوص ضریب واکنش این است که تداوم آن می تواند به رویه های حسابداری شرکت بستگی داشته باشد به عنوان مثال در روشهای استفاده از ارزش منصفانه )بازار( و ارزش تاریخی ضریب واکنش نسبت به خبرهای خوب مقادیر متفاوتی خواهد داشت . همچنین میتوان با انتخاب رویه حسابداری بخشهای تشکیل دهنده صورت سود وزیان را به گونه ای در آورد که تداوم به صفر برسد مثل رویه های ثبت هزینه های تاسیس بعنوان هزینه سرمایه ای که خبر خوبی برای سال جاری است زیرا هزینه را کاهش داده اما بازار واکنشی به این خبر خوب نخواهد داد و یا هزینه های تحقیق که در همان دوره ثبت می شوند و هزینه را افزایش میدهند ولی دارای ارزش آینده هستند در نتیجه خبر بد در دوره واکنشی به همراه نخواهد داشت و تداوم به صفرمیرسد یا حتی منفی میشود . احتمال تداوم صفر به این معنی است که باید

در صورت سود و زیان اطلاعات مفصل ارائه کرد که شامل شرحی از رویه حسابداری هم بشود .

3 کیفیت سود Earning Quality

انتظار کلی این است که هر قدر کیفیت سود بالاتر باشد ضریب واکنش سود نیز بالاتر برود زیرا سرمایه گذاران می توانند براساس عملکرد دوره جاری عملکرد آتی را نیزبرآورد نمایند . در دنیای عمل نمیتوان به راحتی کیفیت سود را محاسبه نمود زیرا احتمالات سیستم اطلاعاتی به صورت مستقیم قابل مشاهده نمی باشند . لو و تیاگارایان (1993)  اثبات نمودند ضریب واکنش در شرکتهایی که دارای سود خالص با کیفیت بالاتر هستند بالاتر بود آنها 12 مبنا را که مورد استفاده تحلیلگران مالی بود شناسایی نمودند و به شناسایی کیفیت سود در نمونه ای از شرکتهایی که انتخاب کرده بودند پرداختند تغییر درموجودی کالا نسبت به فروش – تغییر در هزینه های سرمایه ای – انباشت سفارشات و … از جمله این مبانی است که از طریق دادن نمره 1 یا 0 به هریک از 12 مبنا مقدار کیفیت سود را محاسبه نمودند .

همچنین استدلال می کنند که بین تداوم سود خالص و کیفیت سود رابطه مستقیم وجود دارد در تحقیقات آنان ضریب واکنش سود در شرکتهایی که دارای تداوم بالا و سود خالص با کیفیت بالا بودند نسبت به شرکتهایی که دارای تداوم بالا و کیفیت سود پایین بودند بیشتر است. در مورد شرکتهای با تداوم پایین، نیز همین وضع صادق است .

پس کیفیت سود و تداوم آن با ضریب واکنش سود رابطه مستقیم دارد .

4 فرصت رشد: Growth Opportunities

سرمایه گذاریی یا پروژه ای که پتانسیل رشد قابل توجهی داشته ومنجربه سود برای سرمایه گذارمیشود.

سرمایه گذاری های جدید اغلب به عنوان فرصتهای رشد به سرمایه گذاران بالقوه ارائه میشود. که نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام ارزیابی می شود.

چنانچه خبر خوب مربوط به سود خالص موید فرصت رشد باشد ضریب واکنش سود خالص بالا خواهد بود .

کالینز و کوتاری (1989 ) مدارک و شواهدی ارائه نمودند مبنی بر اینکه در مورد شرکتهایی که بازار برای آنها فرصتهای رشد در نظر میگیرد ضریب واکنش بیشتر است . آنها برای محاسبه فرصت رشد از نسبت ارزش بازار حقوق صاحبان سهام به ارزش دفتری آن استفاده کردند و دلیل آنها این بود که بازار کارا از فرصت رشد آگاه است آنها مشاهده نمودند که بین این نسبت و ضریب واکنش رابطه مستقیم وجود دارد .

کالاپور و ترومبلی ( 1999 ) پس از بررسی به این نتیجه رسیدند که نسبت مجموع ارزش بازار حقوق صاحبان سهام و ارزش دفتری کل بدهی ها به ارزش دفتری کل داراییها از ضریب همبستگی بهتری با رشد واحد اقتصادی برخوردار است. همچنین کریمی و همکاران  و مرادی و احمدی  نیز در پژوهش خود برای اندازه گیری فرصت  رشد از همین نسبت استفاده نمودند. (سید مجتبی حسینی – عبدلکریم مقدم-زهره ریسی و غلامرضا احمدی )

ارزش دفتری کل بدهی +ارزش بازار حقوق صاحبان سهام = فرصت رشد

ارزش دفتری کل دارایی ها

5ساختار سرمایه Capital Structure

شرکتهایی که که دارای اهرم Leverage )وام( زیاد هستند افزایش در سود خالص )پیش از بهره( موجب تقویت و افزایش ایمنی اوراق قرضه و سایر بدهای شرکت میشود و خبرهای خوب مربوط به سود خالص مورد استقبال دارندگان اوراق قرضه و نه سهامداران  قرار میگیرد.

-اهرم مالی چیست؟ نسبت بدهی به دارایی که تاثیر معکوس بر ERC دارد به این مفهوم که ضریب واکنش سود در شرکتها با اهرم مالی پایین بالاتر از ضریب واکنش سود در شرکت ها با اهرم مالی بالا می باشد. برای تعریف اهرم مالی دو رویکرد وجود دارد :

الف رویکرد سود و زیانی که به بررسی رابطه بین سود قبل از بهره و مالیات و سود هر سهم می پردازد به این ترتیب اهرم مالی نشان دهنده تغییر سود هر سهم به ازای 1 درصد تغییردر سود قبل از بهره و مالیات است.

ب رویکرد ترزنامه ای 1- نسبت بدهی به کل دارایی ها 2-نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام

دالی وال ، لی و فارگر  (1991) و بیلینگز  (1999) در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که شرکتهایی با وام سنگین تر دارای ضریب واکنش پایین تر و همچنین شرکتهایی که نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام بالاتر بوده ضریب واکنش در برابر سود خالص پایین تر بود همچنین شرکتهایی که دارای رشد بالای سود خالص هستند مشاهده خواهند کرد که نگرانی بازار نسبت به ریسک ورشکستگی کاهش می یابد زیرا رشد سود خالص موجب افزایش ایمنی اوراق قرضه خواهد شد .

بیلینگز به این نتیجه رسید هنگامی که رشد سود خالص کنترل شود ضریب واکنش کماکان با اهرم (وام)رابطه معکوس دارد .

6 شباهت بین انتظارات سرمایه گذاران

سرمایه گذاران مختلف با توجه به اطلاعات پیشین و توانایی خود برای ارزیابی اطلاعات صورتهای مالی نسبت به سود خالص دوره بعد یک شرکت دارای انتظارات متفاوتی هستند ولی هنگامی که آنها به انتظارات خود شکل میدهند اگر از یک منبع اطلاعاتی مشترک مانند پیش بینی های مورد توافق تحلیلگران استفاده نمایند این تفاوت ها کاهش خواهد یافت.

بنابراین هر قدر انتظارات سرمایه گذاران در مورد سود خالص آینده شرکت شباهت بیشتری به هم داشته باشد اثر هر دلار از سود غیر عادی به قیمت سهم بیشتر خواهد بود هرقدر پیش بینی تحلیلگران دقیق تر باشد (ثابت بودن سایر عوامل)

انتظارات آنها نسبت به سود خالص آینده شباهت بیشتری خواهد داشت در نتیجه ضریب واکنش بالاتر خواهد رفت .

ابربانل ،لاننو رکچیا ( 1995 ) شرایطی را که تحت آن در سایه ی دقت تحلیلگران در مورد پیش بینی های سود خالص ضریب واکنش افزایش می یابد و شیوه ای که عوامل دیگر مانند کیفیت سود و تعداد تحلیلگران که آینده شرکت را پیش بینی می کنند بر این دقت عمل تحلیلگران اثر میگذارد، تجزیه و تحلیل نمودند .

7 بار اطلاعاتی قیمت یا توان آگاهی دهندگی قیمت

بطور کلی قیمت بازار در مورد ارزش آینده شرکت اطلاعات زیادی رو ارایه میدهد به ویژه قیمت در مورد سود خالص آینده توان آگاهی دهندگی زیادی دارد، زیرا در قیمت بازار مجموعه اطلاعات در دست مردم و مربوط به شرکت وجود دارد و بسیاری از آنها با اندک تاخیری به وسیله سیستم حسابداری شناسایی می شود. درنتیجه هر قدر قیمت دارای توان آگاهی دهندگی بیشتری باشد اگر سایر عوامل ثابت بماند محتوای سود خالص حاصل از سیستم حسابداری دارای توان آگاهی دهندگی کمتری خواهد بود و در نتیجه ضریب واکنش در برابر سود خالص کاهش می یابد.(مفهوم کارایی بازار Market Efficiency)

اندازه یا بزرگی شرکت می تواند جایگزین توان آگاهی دهندگی قیمت شود زیرا هر چه شرکت بزرگتر باشد بیشترمورد توجه رسانه های خبری قرار میگیرد. ولی در تحقیق ایستن وزمیجوزکی (1989 ) به این نتیجه رسیدند اندازه شرکت نمی تواند به عنوان متغیرعمده ای در آید که ضریب واکنش در برابر سود خالص را توجیه کند. تحقیقات کالینز وکوتاری (1989) بر روی بازده اوراق بهادار برای دوره زمانی بلند مدت تر و بر روی شرکتهای بزرگتر با بررسی رابطه بین  تغییر در سود خالص و بازده سهام نشان داد که اندازه یا بزرگی شرکت نمیتواند ضریب واکنش در برابر سود خالص راتوجیه کند.

در تحقیقات عوامل موثر بر سود که در بازار بورس اندونزی بر بروی شرکتها ی بخش تولیدی صنعت صورت گرفت

4 عامل و تاثیر هر یک بر ضریب واکنش بر سود به شرح ذیل مطرح شد:

-1 سایز شرکت که رابطه مثبت و مستقیم با ERC دارد.

-2 سودآوری که رابطه مثبت و مستقیم با ERC دارد.

-2 فرصت های رشد که رابطه مثبت و مستقیم با ERC دارد.

-4 اهرمی مالی که رابطه معکوس با ERC دارد .

کاربرد نتیجه تحقیقات انجام شده بر روی ضریب واکنش سود خالص

حسابداران باید به واکنش بازار در برابر اطلاعاتی که حسابداران مالی ارائه می کنند واکنش نشان می دهند باید در پی دلیل این واکنش باشد زیرا درک بیشتر درباره واکنش بازار باعث می شود که حسابداران در صدد شناسایی راه های دیگر بر آیند و از این طریق بر سودمندی اطلاعات از لحاظ تصمیم گیری بیفزایند مثلاً قیمت سهام شرکت های کوچک از نظر آگاهی دهندگی دارای توان کمتری است. یعنی اطلاعات این نوع شرکتها باید بیشتر افشاء گردد تا برای سرمایه گذاران سودمند واقع گردد. یا در مورد اهرم مالی و نتیجه حاصه از تحقیقات که بیانگر رابطه معکوس با ضریب واکنش سود می باشد موید این است که درباره ماهیت و گستره ابزار های مالی باید اطلاعات بیشتری افشا شود.یا با توجه به تاثیر میزان بدهی یک شرکت بر واکنش بازار در برابر سود باید همه اطلاعات مروبط به بدهی افشاشود. یا مثلا اهمیت فرصت های رشد برای سرمایه گذاران موید تمایل بیشتر به افشای اطلاعات در مورد بخش های مختلف شرکت است زیرا سرمایه گذار را قادر میسازد که بخش های سودآور و غیر سود آور را از عملیات شرکت تفکیک نماید. اهمیت تداوم و کیفیت سود مربوط به ضریب واکنش در برابر سود خالص بدین معنی است که برای سرمایه گذاران باید اطلاعات مربوط به اجزای تشکیل دهنده سود خالص افشاء کرد که برای سرمایه گذاران سودمند است.

مدل ها:

مدل های سنتی اندازه گیری ضریب واکنش به سود:

با توجه به تعریف پنمن از ضریب واکنش سود یعنی:ضریب واکنش سود ضریب متغیر سود در رگرسیون بازده سود است. ساده ترین مدل اندازه گیری ضریب واکنش سود به شرح زیر است:

مدل بازده :RT=B0+B1XT

Xt سود در دوره ، RT بازده در دوره ، B1  ضریب واکنش سود ، B0 عبارت خطا

در تعریف های کولینز و کوتاری  (1989) ، استیون و زیمکسی ( 1989) ، اسکات( 2006 ) ضریب واکنش سود را ضریب متغیر سود غیر منتظره در رگرسیون بازده غیر عادی و سود غیر منتظره می دانند.که سبب شکل گیری مدل زیر شده است:

مدل بازده URit=ẞ0+ẞ1 Uxit

URit بازده غیر عادی سهام در دوره t ، UXit:سود غیر منتظره در طول همان دوره ، 1 B ضریب واکنش سود، B0 عبارت خطا

سود غیر منتظره تفاوت میان سود واقعی آخر دوره t و ارزش مورد انتظار آن در اول دوره t است.سود واقعی در آخر دوره مورد بررسی در دسترس است ولی سود مورد انتظاری که در اول دوره مورد انتظار بوده است باید اول دوره تخمین زده شود. این تخمین از سود های آتی از طریق پیش بینی تحلیلگران و یا تخمین های سری زمانی انجام می شود (باراک 2011 ) هر دو مدل اصطلاحا مدل بازده نامیده می شوند.

مدل های نتیجه شده از کارالسون

السون( 1995 ) مدلی را پیشنهاد داد که رابطه میان ارزش های بازار، اطلاعات حسابداری و سایر اطلاعات را تدارک می بیند. از نظر بیور( 2002 ) این مدل یکی از مهمترین پیشرفت های تحقیقاتی در ادبیات حسابداری محسوب میشود. این مدل اول با مدل سودهای تقسیمی تنزیل شده شروع می شود و سپس رابطه مازاد بدون محدودیت را مطرح می کند. ادغام این دو سبب رسیدن به رابطه ای می شود که نشان می دهد ارزش بازار شرکت حاصل جمع ارزش دفتری حقوق مالکانه و ارزش فعلی سود های غیر عادی آتی است.آنچه حاصل میشود مدل ارزشگذاری سود باقی مانده  RIV  نامیده می شود ( Residual Income Valuation Model)

اگرچه که مدل RIV را اغلب مدل السون می نامند اما اصل این مدل به کار ادواردز وبل ( 1961 ) ،پرین ریچ( 1938 ) و پیسنل( 1981-1982 ) بر می گردد. کار اصلی السون ادامه این کار است.السون ( 1995) مدل سود باقی مانده را غنی تر کرد. او بیان کرد  که اطلاعات خطی پویا مدل سود باقی مانده را کامل تر می کند. السون مفروضاتی در باره سود باقی مانده در نظر گرفت و رابطه  سود جاری و سود غیر عادی آتی را بدست آورد. آنچه حاصل می شود اصطلاحا مدل قیمت نامیده می شود.

مدل قیمت  Pt=ẞ0+ẞ1 bt+ẞ2 Xt

پژوهش ها

هالیوال و همکاران(1991 ) در یک تحقیق تجربی به بررسی رابطه ی بین سود غیر منتظره و بازده غیر عادی اوراق بهادار،به تاثیر پذیری از اهرم مالی پرداختند.اهرم مالی در این تحقیق به شکل میانگین در طول دوره تحقیق بر مبنای نسبت بدهی های بلند مدت به حقوق صاحبان سهام اندازه گیری شد.آنها به این نکته توجه کردند که عواملی مانند بتا و تداوم سود آوری در تحقیقات قبلی بر ERC موثر شناخته شده اند و در ضمن این متغیر ها با اهرم نیز مرتبط می باشند. لذا دو عامل بتا و نرخ فرصتهای رشد را نیز به مدل خود اضافه کردند تا با کنترل این دو عامل در رگرسیون، به شکل حساسیت تحلیل خود را بالا تر ببرند. در این تحقیق بازده غیرعادی به وسیله تفاوت بین بازده واقعی و بازده مورد انتظار که از مدل بازار به دست آمده و سود غیر منتظره از طریق تفاوت سود واقعی در سال T نسبت به سال قبل اندازه گیری شد. در این محاسبات یکبار سود هر سهم و بار دیگر سود عملیاتی برای محاسبات استفاده شد که تفاوت نتیجه عمده ای را گزارش نکردند.مطابق با فرضیه های محققان،نتایج نشان داد که ERC برای شرکت های فاقد اهرم و یا با سطح پایین اهرم نسبت به شرکت های اهرمی و یا با سطح بالای اهرم بزرگتر است.

خوش طینت و جوشقانی در پژوهشی تاثیر اهرم مالی بر ضریب واکنش سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی نمودند. در این تحقیق برای اندازهگیری اهرم مالی از نسبت بدهیها به دارایی ها و نسبت بدهیها به حقوق صاحبان سهام استفاده شد.بررسی فرضیه تحقیق به کمک تجزیه و تحلیل رگرسیون در دوره زمانی 1384-1379  نشان داد که در تعریف نخست از اهرم در سطح کل نمونه و در سطح بالای اهرم و در تعریف دوم در سطح بالای اهرم،بین اهرم مالی و ضریب واکنش سود رابطه ی معکوس وجود دارد.ولی در تعریف نخست از اهرم در سطح پایین اهرم و در تعریف دوم در سطح کل نمونه و در سطح پایین اهرم ،بین اهرم مالی و ضریب واکنش سود رابطه معناداری مشاهده نشد.

کولینز و کوتاری(1989)  به بررسی رابطه بین ریسک سیستماتیک و ضریب واکنش سود پرداختند و دریافتند که تنها تنزیل است(کاهنده )ضریب واکنش سود ریسک سیستامتیک است  بعلاوه آنها دریافتند که عامل نرخ فرصتهای رشد    نیز به شکل مثبت بر ERC تاثیر گذار است در واقع پژوهش آنها نشان داد همانگونه که ECR آزمون صریح روابط بین قیمت ها و بازده ها را که در مدل ارزش گذاری مالی نهفته است، امکان پذیر می سازد می توان با دخالت دادن متغیر های ریسک سیستماتیک و رشد برخی تفاوتهای همزمانی ضریب واکنش سود را تبیین کرد.

ایستون و زمیجوسکی(1989) پی بردند که ضرایب واکنش سود نوعا کمتر از حد انتظار هستند.این یافته، علاقه مندی آنها را برای توجه همزمان به متغیر های ریسک و رشد و تداوم یا پایداری برانگیخت. بدین مفهوم که اجزای سود ها پایدار هستند و از این رو نهفته هایی را برای ارزش گذاری آینده و واکنش بازار در بر دارند، و افزون بر این گذرا هستند و ملازمات و نهفته های محدودی دارند آنها با آزمون مدل خود دریافتند که هرچه قدر پایداری بیشتر باشد با کنترل متغیر های ریسک و رشد، ضریب واکنش سود بالاتر است.

در سال 1994  در یک تحقیق آقایان هالیوال و رینولد عنوان کردند که تا بحال تحقیقات صورت گرفته مانند کولینز و کوتاری(1989)  و ایستون و زمیجوسکی (1989)  تنها عامل موثر بر ERC به شکل منفی را عامل ẞ عنوان می کنند. درحالیکه که ẞ  تنها نرخ تنزیل  حالیکه  نیست و عامل ریسک عدم پرداخت بدهیها (Default Risk) بعنوان نرخ تنزیل نیز به آن اضافه می شود آنها جهت اندازه گیری ریسک عدم پرداخت از رتبه بندی اوراق قرضه و نسبت بدهی استفاده کردند و با کنترل عوامل ریسک سیستماتیک ، ثبات روند سودآوری، اثبات کردند که علاوه بر ریسک سیستماتیک، ریسک عدم پرداخت نیز می تواند به شکل منفی بر ERC موثر باشد.

بیلینگز (1999)  تحقیقش شبیه تحقیق هالیوال و رینولد (1994)  بود با این تفاوت که وی در مدل رگرسیون خود عامل نرخ رشد سود را نیز به همراه ریسک سیستماتیک و ثبات سود آوری اضافه کردند و بر این اساس مدل خود را پردازش کرد. استدلال وی این بود که رتبه بندی اوراق قرضه و نسبت بدهی که شاخصهای اندازه گیری ریسک عدم پرداخت  DR است. بر نرخ مورد انتظار رشد سود تاثیر گذارند و با این عامل در ارتباط می باشند لذا رابطه بین ERC و DR ذقیق تر سنجیده می شود هنگامی که ریسک سیستماتیک، رتبه بندی اوراق قرضه ، نسبت بدهی و نرخ رشد سود در مدل رگرسیون قرار می گیرند.نتایج این تحقیق بیان می دارد که DR یک نقش نسبتا محدود در تشریح ERC دارد.(  ضریب واکنش سود)




هزینه یابی بر مبنای فعالیت

بودجه معمولی ترین بعد یک سازمان است و در چرخه هر سازمان ثابت میباشد از نظر لغوی واژه بوژت (beget)  یک واژه فرانسوی قدیم است که به کیف چرم اطلاق دارد که وجوه نقد در آن نگهداری میشود بدین جهت ابتدا کیف چرمی که محتوی مخارج و درآمد های دولت انگلیس بوده و وزیر دارایی آن کشور آن را با خود به  پارلمان می آورده و صورت مخارج و درامد های مملکتی را از کیف خرج و برای تصویب به پارلمان عرضه میداشته است که درانگلیس باجت (budget)  نامیده میشده است

بودجه نشانگر نحوه نگرش دولت به مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. به عبارت دیگر، تدابیری که دولت برای حل مسائل اقتصادی و اجتماعی اتخاذ می کند، در بودجه انعکاس می یابد. درواقع بودجه شکل خلاصه شده ای از چگونگی برنامه ریزی، سازماندهی،   هدایت و کنترل روند مالی یک دولت است که از پشتوانه فکری منسجم و ارگانیک تخصیص منابع مالی و غیر مالی محدود در مقابل نیازهای نامحدود در سطح کلان برخوردار است

اولین تعریف قانونی بودجه درنظام حقوقی مالی ایران :(سال 1289 شمسی)

بودجه دولت سندی است که معاملات دخل و خرج مملکتی برای مدت معینی در آن پیش بینی و تصویب می گرددمدت مزبور را سنه مالی می گویند که عبارت از یک سال شمسی است

تعریف بودجه از نگاه قانون محاسبات کشور:

برنامه مالی دولتی است که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پیش بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار و برآورد هزینه ها برای انجام عملیاتی که منجر به نیل سیاست و هدف قانونی میشود و تشکیل شده از سه قسمت

1-بودجه عمومی دولت

2-بودجه شرکتهای دولتی و بانک ها

3-بودجه موسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین قوق در بودجه کل کشور منظور میشوند .

بودجه ریزی (budgeting)

بودجه ریزی عبارت است از تبدیل منابع مالی به اهداف انسانی . به بیان دیگر بودجه به مجموعه ای از اهداف و برنامه ها به همراه قیمت های مربوط به آنها اطلاق میگردد .در واقع بودجه شرحی از کالاها و خدماتی است که دولت در طی دوره یکساله خریداری می کند.(انور جعفری)

بنابراین میتوان فلسفه وجودی بودجه ریزی را دو عامل دانست .یکی نیازهای نامحدود بشر و دیگری منابع و امکانات محدودی که در اختیار دارد (بابایی 1379)

انواع روش های آماده سازی بودجه :

بودجه ریزی متمرکز: Centralized Budgeting

بودجه ریزی خطی: Line Budgeting

بودجه ریزی فرمولی : Formula Budgeting

بودجه ریزی برنامه ایی: Program Budgeting

بودجه ریزی عملیاتی: Performance Budgeting

بودجه ریزی بر مبنای صفر : Zero Base Budgeting

نظام طرح ریزی ، برنامه ریزی و بودجه ریزی : Planning Programming and Budgeting Syst

بودجه ریزی عملیاتی :

آندریوز و هیل اظهار می دارند که بودجه عملیاتی قانونی را بکار میگیرد که براساس آن تصمیمات بودجه ای باید مبتنی بر عملکرد باشد

آندریوز  میگوید بودجه ریزی عملیاتی تحول برجسته ای در نظام بودجه ریزی دولت ها به شمار می آید که توانسته است نقش مهم و مؤثری را در رشد و توسعه کشورها ایفا نماید.(Andrews 2004

وجه مشترکی که بین همه تعاریف بودجه ریزی عملیاتی وجود دارد دو نکته میباشد :

1-ارتباط بودجه با نتیجه

2-ارتباط شاخص عملکرد با ارزیابی

بودجه ریزی عملیاتی عبارت است از برنامه سالانه همراه با بودجه سالانه که رابطه میان میزان وجوه تخصیص یافته به هر برنامه و نتایج بدست آمده از ان برنامه را نشان میدهد این بدان معنی است که با هر میزان اعتبار تخصیص یافته به هر برنامه باید مجموعه معینی از اهداف تامین شود (مرسر 2002 ) بودجه ریزی عملیاتی آن نوع بودجه ریزی است که به گونه ای نظام مند شاخص های عملکرد را در فرایند تخصیص منابع عمومی کمیاب مورد استفاده قرار دهد (پناهی )

بودجه ریزی عملیاتی روشی است برای تخصیص منابع به منظور دستیابی به اهداف برنامه ای و نتایج ارزیابی شده. در این روش، منابع بودجه به اهداف مورد نظر در قالب برنامه به نحوی کارا و اثربخش تخصیص می یابد و به عبارتی در این روش بودجه ریزی، عوامل صرفه جویی و اثر بخشی به ابعادسنتی بودجه ریزی اضافه می گردد و باعث می شود تا هدف ها شفاف تر بیان و ارزیابی بودجه سهل تر شود.(رئیسی سرکندیز، 1381،1)

تاریخچه بودجه ریزی عملیاتی

کمیسیون اول هوور 1، نخستین بار در سال 1949 ، استفاده از بودجه بند ی عملیات ی را پیشنهاد کرد . در پاسخ به این پیشنهاد، کنگره آمریکا در اصلاحیه قانون امنیت ملی سال 1949 ،توصیه  کرد. بودجه بندی  عملیاتی در ارتش مورد استفاده قرارگیرد. در دهه 1960 ، کمیسیون “گلاسکو” در کاناد نیز بحث بودجه عملیاتی را مجدداً مطرح کرد. اما بکارگیری جدی این روش برای بودجه بند ی از سال های 1990 ، در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه گسترش از جمله انگلیس  یافته است. کشورهای دیگری در دهه 1990 و بعد از آن به این نوع بودجه ریزی روی آوردند. از جمله این کشورها می توان به شیلی ، کلمبیا ، انگلستان ، ایرلند ، مصر ،مکزیک، اسپانیا ، تانزانیا ، استرالیا ، اوگاندا ، هلند ، نیوزیلند و چند کشور توسعه یافته و در حال توسعه دیگر از جمله ایران اشاره کرد.

در ایران ایده عملیاتی کردن بودجه در سال های اخیر، اولین بار در بند “ب” تبصره ” 23 ” قانون بودجه سال 1381 کل کشور مطرح شد. طبق این بند، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، موظ ف شده بود در راستای اصلاح نظام بودجه نویسی، به عملیاتی کردن بودجه، اصلاح نظام برآورد درآمدها و هزینه ها  در سال 1382 برای تمام دستگاه های اجرایی و شرکت ها و سازما ن هایی بپردازد که شمول قوانین و مقررات عمومی بر آنها، مستلزم ذکر نام است و توزیع اعتبارات مربوط به هزینه ها  را بر اساس نیاز دستگاه ها و فعالیت ها انجام دهد. این موضوع عیناً در بند “ر” تبصره ” 1″ قانون بودجه سال 1382 و بند “ز” تبصره ” 1″ قانون بودجه سال 1383 تکرار شد.

اهداف بودجه ریزی عملیاتی

هدف نهایی بودجه ریزی عملیاتی کمک به اتخاذ تصمیمات عقلایی درباره تخصیص و تعهد منابع دولتی براساس پیامدهای قابل سنجش می باشد که نتایج قابل انتظار (عملکرد) دستگاه را در طول زمان منعکس می کند. با این تفسیر بودجه ریزی عملیاتی مقاصد و اهداف زیر را دنبال می کند :
-1 ارائه مبنای صحیح برای اتخاذ تصمیم در خصوص تخصیص منابع
-2 تعیین نتایج قابل سنجش و مورد انتظار که از یک تخصیص بودجه خاص قابل حصول است.
-3 تمرکز فرآیند تصمیم گیری روی مهم ترین مسائل و چالش هایی که دستگاه با آن مواجه است.
-4  ایجاد یک فرآیند منطقی برای تصمیم گیری در خصوص بودجه که بطور مستقیم با فرآیند برنامه ریزی ، اجرا و کنترل ، ارزیابی و گزارش عملکرد در ارتباط می باشد.
-5 ایجاد ارتباط بین بودجه و نتایج عملکرد بودجه
-6 تمرکز فرآیند تصمیم گیری روی مهم ترین مسائل و چالش هایی که دستگاه با آن روبروست.
-7 ارائه مبنایی برای پاسخ گویی بیشتر در قبال استفاده از منابع کشور
-8 افزایش کارایی مدیریت هزینه ها و صرفه جویی در هزینه ها

مزایای بودجه ریزی عملیاتی

افزایش پاسخگویی بر اساس نتایج:

گرچه بسیاری از دولت ها دسترسی به اطلاعات عملکرد خود را امکا نپذیر می کنند، ام ا در ورای بحث های سیاسی ، اطلاعات عملکرد منتج  از بودجه ریزی  عملیاتی می تواند با شیوه های مختلف، نظیر اسناد بودجه ای، برنامه های راهبرد ی و گزارش عملکرد به اطلاع عموم برسد.

بهبود مدیریت عملکرد:

بیشتر مدیرانی اطلاعات عملکرد را مورد استفاده قرار میدهند که مایلند کارایی عملیاتی برنامه ها و فرایندهای کاری خود را افزایش دهند.

بهبود نحوه تخصیص:

در بودجه ریزی  عملیاتی، منابع با شاخص های عملکرد مرتبط می شوند. مرتبط ساختن برنامه ریزی راهبردی با تخصیص منابع  ، یکی  از الزامات اصلی تخصص منابع بر مبنای هدف است. (پناهی )

مــعایب بــودجه عملیاتی :

نقطه ضعف این نوع بودجه ریزی این است که زمان بر و پرهــزینه است . شــناسایی هزینه فعالیتها فرآیندی پیچیده است و مستلزم صرف زمان و انرژی قابل ملاحظه ای است  . همچنین به دلیل ترس از استفاده از شاخص ها برای مــجازات و تنبیه پتانسیل زیادی برای ایجــاد مقاومت دارد . چالشی که در مــسیر تعریف بــودجه عملیاتی مطرح است شاخص های عملکردی است که از طریق ارتقاء سیستم های اطلاعاتی مالی و مدیریتی ، ممکـــن است  . تعیین اهداف برای خروجی های بــرنامه ، هزینه واحد و نتایج بدست آمــده از بـرنامه در بودجه عملیاتی فقط بخشی از راه حل است و مــهمتر از آن فـتراهم کردن اطلاعات معتبر و به موقع در خــصوص عملکرد بــرنامه در طول سال است .(انور جعفری  1392)

روش های اجرای بودجه ریزی  عملیاتی

به طور کلی سه  روش برای اجرای بودجه ریزی عملیاتی وجود دارد .

1 – روش حسابداری بهای تمام شده

2- روش اندازه گیری کار یا کار سنجی

3- روش اندازه گیری بر مبنای فعالیت (abc)

تاریخچه هزینه یابی بر مبنای فعالیت :

در اواخر دهه 1960 برخی از نویسندگان به رابطه بین فعالیت و هزینه اشاره کردند. سالها طول کشید تا در دهه 1980 میالدی، دانشمندان و خبرگان حسابداری و مدیریت صنعتی از جمله رابرت کاپالن و رابین کوپر ،کرومواید و جانسون به کمک فنون مدیریت علمی، نظام قیمت تمام شده را بهبود بخشند. اعالم کردند آنچه که باعث هزینه می شود فعالیت است و نه محصول یا خدمات نهایی. همگی این دانشمندان، فعالیت ها را منشاءی میدانستندکه هزینه های مربوط را باید متحمل شوند. (تفکر ایجاد ارتباط  بین هزینه ها و فعالیت) .این نویسندگان معتقد بودند که استفاده از سیستم سنتی نه تنها پاسخگوی احتیاجات مدیران نیست بلکه استفاده از ان اطالاعات سبب گمراهی و عدم تصمیم گیری صحیح میوشد  بدین ترتیب رویکرد نوین هزینه یابی بر مبنای فعالیت (( Abcبه حوزه حسابداری مدیریت اضافه شد که توانایی رفع مشکالت سیستم های سنتی هزینه یابی و تعیین دقیق قیمت تمام شده را داشت. در طی دهه 1990 میادی  بسیاری از مدیران و حسابداران، شروع به استقرار و بهکارگیری سیستم های ABC در موسسات صنعتی و خدماتی نمودند و با وارد شدن مقوله بودجه بندی عملیاتی در نظام بودجه بندی کشورها و نیز با اجرای روشهای علمی حسابداری در آن، رفته رفته روش ABC در بخش دولتی نیز مورد استفاده قرار گرفت؛ بهطوری که در سالهای اخیر درسازمانهای مختلفی اعم از بانکها، بیمارستانها، موسسات آموزش عالی و سایر بخشهای دولتی به کار گرفته شده است )

مبانی نظری و مروری بر پیشینه تحقیق:

هزینه یابی  بر مبنای فعالیت ABC مبتنی بر این فرض است که فعالیت ها  در درون هر بنگاه منابع را مصرف ممیکنند و محصولات و خدمات، حاصل انجام فعالیت هاست

در این مدل هزینه یابی ، تمرکز بر هزینه های غیرمستقیم سازمانی است برخلاف  رو شهای مرسوم که بیشتر روی هزینه های  مستقیم متمرکز است. به علاوه  ردیابی عوامل هزینه به مدیریت امکان بهینه سازی فعالیتها  و حذف فعالیت های  غیرضروری یا تغییر روش در انجام فعالیت ها  را جهت کاهش قیمت تمام  مشده محصول/ خدمات میدهد

ضرورت بکارگیری هزینه یابی بر مبنای فعالیت در شرکت های دولتی :

سازمانهای دولتی به عنوان بزرگترین سازمانهای استفاده کننده از منابع جوامع، بیش از سایرین به حسابداری مدیریت نیاز دارند. اطالعات حاصل از سیستم حسابداری مدیریت می تواند نقش مهمی در برآورده کردن اهداف نظارتی، ارزیابی عملکرد، انگیزش مدیران، برنامه ریزی، تخصیص بهینه منابع و کمک به مدیران در رهبری و تصمیمگیری ایفا کرده و از طریق بهبود عملکرد دستگاههای دولتی، پاسخگوی مردم باشد. در همین راستا سیاستمداران و مسئوالن در پاسخ به انتظارات مردم و پاسخگویی عملیاتی به دنبال روشها و راهکارهایی مناسب جهت بهبود بهره وری می باشند و از آنجا که در بخش عمومی نمی توان به افزایش درآمدها امید چندانی داشت؛ لذا فرهنگ مدیریت صحیح در جهت افزایش بهره وری هزینه ها حرکت می کند. سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ضمن نشان دادن رفتار هزینه ها و تعیین هزینه فعالیت های مختلف دستگاه های دولتی، در رفع سایر نیازهای اطالعاتی مدیران، از قبیل برنامه ریزی و تصمیم گیری مفید بوده و صاحبان کار و فرایند را به سمت شناسایی و ردیابی هزینه های مستقیم و غیر مستقیم و

تخصیص دقیق آنها به فعالیت هایی که در فرایند تولید یک محصول یا خدمت نقش دارند، هدایت می کند. در این سیستم هزینه تولید یا ارائه خدمت هر فعالیت با استانداردهای هزینه مورد مقایسه قرار میگیرد و در نهایت با تجزیه و تحلیل کارایی هر یک از فعالیت ها، اعتبارات بر اساس حجم کاری دستگاه اجرایی تخصیص می یابد

تعریف هزینه یابی بر مبنای فعالیت : 

هزینه یابی: هزینه یابی وظیفه ای است که حسابداری مالی و مدیریت را به هم مرتبط میسازد

فعالیت : به طورکلی، فعالیت فرایند یا روشی است که موجب انجام کار می شود. جابه جایی قطعات و مواد و کالا، تنظیم ماشین آلات برای تولید، تماس با فروشندگان مواد و کالا و دادن سفارش، شناسایی جریان تولید و خدمات، دریافت سفارش از خریداران و ارباب رجوع نمونه هایی از فعالیت است.

در دو دهه گذشته حسابداران مدیریت به این نتیجه رسیدند که جهت بهبود اثربخشی رویکرد بودجه ریزی باید از منطق فعالیت مبنا استفاده نمود.

بودجه تهیه شده بر مبنای فعالیت نشان دهنده رابطه میان میزان وجوه مصرف شده و نتایج بدست آمده می باشد. این بدان معنا است که از طریق این بودجه، با میزان مشخصی مخارج انجام شده در هر برنامه، باید مجموعه معینی از اهداف تأمین شود. (young

هزینه یابی بر مبنای فعالیت نوعی روش هزینه یابی است که در آن هزینه ها ابتدا به فعالیت ها تخصیص می یابند و سپس هزینه های گردآوری شده با توجه به استفاده هر محصول از فعالیت ها به محصولات سرشکن می شوندهزینه یابی برمبنای فعالیت مبتنی بر مفهوم مصرف فعالی تها توسط محصولات و مصرف منابع توسط فعالیت ها است.

تفاوت روش هزینه یابی سنتی با هزینه یابی بر مبنای فعالیت

بودجه بندی بر مبنای فعالیت، بیانگر پیش بینی هزینه های انجام فعالیتهای مختلف است. اما بودجه سنتی مصرف بودجه های هزینه شده برای هر یک از وظایف خاص سازمان (نظیر تدارکات، مهندسی، فروش و تولید) یا هر یک از عوامل هزینه است. در حالی که بودجه بندی سنتی بر عوامل هزینه نظیر مواد ، دستمزد و هزینه های سربار کارخانه تمرکز دارد. بودجه بندی بر مبنای فعالیت، هزینه های مورد انتظار برای انجام فعالیتهای مختلف را مورد توجه قرار می دهد. بودجه بندی بر مبنای فعالیت، بهبود مستمر را تسهیل می کند، فرایند تهیه بودجه برمبنای فعالیت، فرصتهای کاهش هزینه ها و همچنین حذف فعالیتهای فاقد ارزش افزوده را مشخص می کند و مجموعه اقدامات لازم برای دستیابی به هدفهای سازمانی را به حداقل ممکن کاهش می دهد. فرایند بودجه بندی سنتی محدود به فعالیتهای درون سازمان است وبندرت به فراتر از آن توجه می شود. بنابراین در بودجه بندی سنتی به وضعیت فعلی فروشندگان مواد وکالا و مشتریان توجه می شود. در مقابل، بودجه بندی بر مبنای فعالیت ایجاب می کند که هماهنگی بسیار با فروشندگان مواد و کالا و تأمین نیازهای مشتریان مورد توجه قرار گیرد.

بودجه سنتی به عنوان ابزار کنترل، بر مقایسه ارقام بودجه بندی شده با نتایج واقعی عملیات و انحرافات و حداکثر کردن مسئولیت و پاسخگویی عملکرد واحدها تمرکز دارد. اما هدف اصلی کنترل در بودجه بندی بر مبنای فعالیت، هماهنگ و همخوان کردن فعالیتهای مختلف شرکت به منظور ارائه خدمات به مشتریان است.

اهداف روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت در شرکتهای دولتی

اول: با فراهم کردن اطلاعات لازم درخصوص هزینه فعالیت های واحد اجرایی ذیربط، به اهداف نظارت خارجی کمک می‌کند. هزینه فعالیت ها مبنای بودجه دستگاه اجرایی را تشکیل می‌دهد که نهایتاً به تصویب مجلس می‌رسد. اطلاعات هزینه‌یابی فعالیت ها در صورتحساب مالی و سایر گزارش های مالی دستگاه های اجرایی درج می‌گردد. در این گزارش سعی خواهد شد به چگونگی تفکیک هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم و روش تخصیص هزینه‌ها به محصول و نرخ‌های بکار گرفته شده اشاره گردد.
دوم: روش هزینه‌یابی فعالیت ها، اطلاعات مفیدی برای نظارت های داخلی سازمان ها فراهم می‌آورد. نظارت های داخلی که بر این اساس انجام می‌گیرد به برنامه‌ریزی و کنترل بودجه‌های سالانه سازمان ها کمک می‌نماید. از اطلاعات حاصله همچنین می‌توان در اتخاذ تصمیم‌های غیر مترقبه و در شرایط خاص استفاده کرد. برای مثال تخصیص منابع را با تغییر سیاست ها تغییر داد.

مزایای هزینه یابی بر مبنای فعالیت

بسیاری از سازمانها ABC را به عنوان یک ابزار فنی و نه به عنوان ابزار اداری می شناسد ولی آنچه که مهم است در نظر گرفته شود؛ این است که پذیرش و اجرای سیستمABC پیامدهای اداری و فنی ارزشمندی برای تهیه اطلاعات  بهای تمام شده مناسب و مفید برای تصمیم گیری و اقدامات مدیران فراهم می آورد. بر این اساس، رویکردو تکنیک هزینه یابی برمبنای فعالیت نه یک روش حسابدای قیمت تمام شده بلکه یک ابزار قدرتمند مدیریتی برای افزایش کارایی و اثربخشی و در نهایت بهره وری سازمانی است.هزینه یابی برمبنای فعالیت، به تشخیص هزینه های بدون ارزش افزوده کمک و بهبود مستمر فعالیت هایسازمان را در راستای اهداف تعیین شده مورد تاکید قرار می دهد. تشخیص رفتار هزینه ها در ABC ،ابزار مدیریتی قدرتمندی را در اختیار مدیران دستگاه های دولتی قرار می دهدکه تهیه بودجه را ضابطه مند وکل هزینه هرفعالیت دستگاه را مشخص نموده و امکان مقایسه هزینه را با سایر سطوح فراهم و معیار خوبی برای تعیین تعرفه کالاها  و خدمات در اختیار مدیران دستگاه های دولتی قرار می دهد، ضمن اینکه عدم کارایی در تولیدکالا  و خدمات با سهولت بیشتری مشخص می گردد و مدیران با درک بهتر از عوامل موثر در هزینه می توانند اقدامات الزم را در مافزایش ارزش یا کاهش هزینه محصوالت و خدمات به عمل آوردند

سایر مزایای قابل ذکر ABC عبارتند از :

1 ـ بهبود در اطالعات بهای تمام شده، به دلیل استفاده از مبناهای تسهیم هزینه متناسب با هر فعالیت؛

2 ـ امکان ارزیابی عملکرد مراکز مسئولیت و فعالیت؛ و

3 ـ عدم نیاز به چانه زنی مدیران با متولیان بودجه، جهت دریافت منابع بیشتر.

جهت اجرا و پیاده سازی سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت دو مدل اصلی وجود دارد:

مدل ادغامی: در این مدل که جزء مدل های عمومی ABC هستند در سطوح ویژه طراحی می شوند و برای انواع اهداف کاربردی از قبیل بهبود عملیات تجاری و بودجه بندی قابل استفاده است در این مدل به اهداف عمومی ترو بلندمدت تری اشاره می شود که معمولاً این اهداف بیش از یک سال می باشند اجرای این مدل نیازمند پشتیبانی مدیران ارشد است و با روش هایی نظیر تفکیک وظائف، پایین آوردن ناسازگاری و تعارضات و ایجاد مشارکت تیمی می توان به بهبود اجرای این مدل در سازمان ها و شرکت ها کمک نمود.
مدل اختصاصی: این مدل برای کاربردهای خاص ABC ارائه می شود و زمان کمتری برای اجرای آن نیاز است، در اجرای این مدل نیاز به کارمندان کمتری است و تصمیم گیری در سطوح مدیریت میانی و پایینی صورت می گیرد در اجرای این مدل مفاهیم راهبردی کمتری به چشم می خورد و نیازی به پشتیبانی مدیریت رده بالای سازمان و شرکت جهت پاداش یا تصدیق فعالیت ها نیست. به طور خلاصه سیستم هزینه یابی برمبنای فعالیت:
تکنیکی است که هزینه ها را به فعالیت و خدمات انجام شده اختصاص می دهد که براساس میزان مبلغ مصرف شده صورت می گیرد.

هزینه یابی بر مبنای فعالیت

کوپر مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت خود را در دو مرحله توصیف می کند : در مرحله ی اول،هزینه ها در مخازن هزینه،با توجه به مرکز فعالیت و بر مبنای محرک هزینه گردآوری می شود.معادل این مرحله در هزینه یابی سنتی وجود ندارد.

در مرحله ی دوم،هزینه ها از مخازن هزینه به هر محصول بر مبنای میزان استفاده آن محصول از فعالیت ها تصخیص داده می شوند.این مرحله مشابه رویکرد هزینه یابی سنتی است،با این تفاوت که در هزینه یابی سنتی تنها از ویژگی های حجمی محصول استفاده می شود و ویژگی های غیر مرتبط با حجم در نظر گرفته نمی شود.برخی از نمونه های محرک هزینه که به حجم مربوط نمی شوند عبارتند از:ساعات تنظیم و راه اندازی مجدد ماشین آلات،دفعات تنظیم مجدد ،ساعات سفارش و تعداد سفارش ها.تخصیص هزینه های غیر مرتبط با حجم با استفاده از روش های مبتنی بر حجم ،منجر به بهای تمام شده نادرست محصول می شود.

گام های لازم جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات بر اساس هزینه یابی بر مبنای فعالیت

1-شناسایی فعالیت ها و هزینه منابع

2-منظور کردن هزینه منابع به فعالیت ها

3-منظور کردن فعالیت ها به موضوع هزینه(خدمات )

در واقع هر سازمانی برای اجرای هزینه یابی بر مبنای فعالیت باید گامهای سه گانه فوق را طی نماید

مراحل نظام ABC

این نظام دارای مراحل زیر میباشد:

1-شناسایی موضوعات هز ینه: موضوع هزینه عبارتست ا ز آنچه که یک نظام هزینه یابی بر مبنای فعالیت

در پی اندازه گیری آن میباشد.

2-شناسا یی خروجیها: منظور نتایج نهایی مطلوب است.

3-شناسا یی فعالیتها:فعالیتهایی که برای دستیابی به خروجیهای مورد نظر انجام میشود.که شامل فعالیتهای مستقیم (اولیه ) و غیر مستقیم ( ثانویه ) میباشد

4-تخصیص منابع و ایجاد مخازن هزینه: منابع براساس هزینه های مستقیم یا هزینه های غیر مستقیم به مخازن هزینه اختصاص یابد.

5-تخصیص هز ینه فعالیتها به خروجیها: پس از ایجاد مخازن هزینه و تعیین عوامل هزینه، هزینه های انباشته شده در مخازن مذکور بر مبنای میزان استفاده از آنها از هر فعالیت، به موضوعات هزینه تخصیص داده میشود.

6-تحلیل و گزارشگیری بهای تمام شده: مرحله نهایی، شامل تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به بهای تمام شده حاصل از بکارگیری نظام هزینه یابی بر مبنای فعالیت و نتیجه گیری های مربوط میباشد.




ابزارهای مدیریت سود

رونن و سادان  روش ها و ابزارهای مدیریت سود را به شرح زیر طبقه بندی کردند

الف) زمان بندی رویدادها

ب ) تخصیص در طول زمان

ج ) طبقه بندی اقلام

زمان بندی رویداد ها :

زمان بندی رویدادها زمانبندی رویدادها یک انتخاب مدیریتی است تا یک انتخاب حسابداری.

مدیر برای اینکه سود را مدیریت کند، رویدادهایی را که اتفاق افتادهاند، در زمان خود شناسایی و ثبت نمیکند و به دورههای دیگر منتقل مینماید. برای این نوع ابزار، میتوان از ثبت فروش به عنوان پیش دریافت یا ثبت پیش دریافت به عنوان فروش نام برد

تخصیص در طول زمان :

در این نوع ابزارها نوعی از روش های حسابداری وجود دارند که منجر به ارائهی سودهای مدیریت شده میگردد به عنوان مثال، در روشهای استهلاک، اگر هزینهی استهلاک براساس ساعت کارکرد یا تعداد تولید محاسبه شود، هر چقدر ساعات کارکرد و تعداد تولید محصول بیشتر شود، هزینهی استهلاک هم بیشتر خواهد بود و سود نیز با یک روند ثابت، تغییر خواهد کرد.

اما در صورتی که هزینهی استهلاک براساس یکی از روشهای خط مستقیم یا نزولی محاسبه شود، هزینهی استهلاک محاسبه شده با میزان درآمد یا فروش

 طبقه بندی اقلام

مدیران میتوانند از طریق طبقه بندی اقلام، سود را دستکاری نمایند. به عنوان مثال، عادی یا غیرعادی تلقی

کردن برخی اقلام سود و زیان ، به افزایش یا کاهش سود عملیاتی منجر میشود. به این نتیجه رسیدند که یکی از ابزارهای مدیریت سود، روشهای حسابداری و تخفیف مالیاتی سرمایه گذاری ها است. آرچی بالد  روشهای استهلاک را وسیله ای برای انجام مدیریت سود معرفی میکند .

داشر و مالکوم  طبقه بندی رویدادها تحت عنوان اقلام غیرمترقبه یا عکس آن را به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت سود تلقی کرده . اند بیدلمن به این نتیجه رسید که شرکتها از طریق طرحهای پاداش، هزینه های بازنشستگی،کنارگذاشتن داراییها، هزینه های تحقیق و توسعه و هزینه های فروش و بازاریابی برای مدیریت سود تلاش کرده اند

اقلام تعهدی اختیاری :

اقلام تعهدی خود به دو جزء اختیاری و غیر اختیاری تقسیم می . شود اقلام تعهدی اختیاری آن دسته از اقلامی است که مدیریت واحد تجاری با استفاده از اختیاراتش میتواند آنها را در محاسبهی سود و زیان در نظر گرفته و یا از آنها چشم پوشی نماید. به عبارت دیگر، اقلام تعهدی اختیاری ابزاری است که معمول مدیریت از آن برای مدیریت سود استفاده کرده و سود و زیان واحد تجاری را با استفاده از آنها، افزایش یا کاهش میدهد.

جزء دوم اقلام تعهدی، اقلام تعهدی غیر اختیاری است. تصمیمگیری در رابطه با گزارش کردن و یا گزارشنکردن این دسته از اقلام تعهدی، بر خلاف جزء اختیاری آن، در حیطهی اختیار مدیران شرکت نیست. به عبارت دیگر، اقلام تعهدی غیراختیاری اقلام است که مدیریت اختیار دستکاری آن را نداشته ودر نظر گرفتن آن در محاسبه سودواحد تجاری الزامی است.

 مزیت های مدیریت سودواقعی :

به منظور دستیابی به سطوح مورد نظر سود مدیران میتوانند تا پایان سال صبر کنند و از اقلام تعهدی اختیاری برای مدیریت سود گزارش شده استفاده نمایند اما این راه کار ممکن است این ریسک را داشته باشد که مقدار سودی که برای دست کاری مد نظر است از اقلام تعهدی اختیاری موجود بیشتر باشد زیرا اختیار در مورد اقلام تعهدی از طریق اصول عمومی پذیرفته شده حسابداری محدود است .

همچنین فرض بر این است که رویدادهای اقتصادی اساسی یک شرکت، توانایی مدیران را برای گزارش سود معوق ) تعهد شده ( دچار محدودیت می سازد . در نتیجه، این امکان وجود دارد که مدیران نتوانند از طریق اقلام تعهدی اختیاری در پایان سال به سود مورد نظر خویش دست پیدا کنند . مدیران می توانند از طریق دستکاری فعالیت های عملیاتی واقعی در طول سال این ریسک را کاهش دهند . دستکار یهای فعالیت های واقعی کم تر در معرض محدودیت است . مزیت دیگر جایگزین کردن فعالیت های واقعی برای دستکاری سود، این است که حسابرسان و قانون گذاران کم تر به چنین رفتارهایی توجه کنند با این وجود، دستکاری فعالی تهای واقعی چندان بدون هزینه هم نیست چرا که این احتمال وجود دارد که جریا نهای نقدی در دور ههای آتی به طور غیرمستقیم ) منفی ( تحت تأثیر اعمالی قرار گیرد که در حال حاضر برای افزایش سود انجام می شود .

تفاوت مدیریت سود واقعی و مدیریت اقلام تعهدی اختیاری

تفاوت اساسی بین مدیریت اقلام تعهدی اختیاری و دستکاری فعالیت های واقعی در زمان بندی مدیریت سود است .

در مقایسه با مدیریت سود مبتنی بر ارقام حسابداری، هر دستکاری در فعالی تهای واقعی باید در دوره ای از سال به وقوع بپیوندد .

دستکاری فعالیت های واقعی هنگامی رخ می دهد که پی شبینی مدیران حاکی از آن است که سود در برآورده ساختن اهداف مورد نظرشان با شکست مواجه خواهد شد،

مگر آن که آن ها اعمالی را صورت دهند که از رویه ی عادی شرکت نشأت میگیرد و یا هنگامی که برخی عوامل دیگر استانداردهای حسابداری سخت گیرانه  مدیریت اقلام تعهدی اختیاری را با محدودیت مواجه می سازند .

برای برآورده ساختن اهداف مرتبط با سود، مدیران می توانند تا پایان سال منتظر بمانند و از اقلام تعهدی اختیاری برای مدیریت سود گزارش شده استفاده کنند . این شیوه این ریسک را در بردارد که مقدار سودی که برای دستکاری مورد نیاز است بزرگ تر از اقلام تعهدی اختیاری موجود باشد زیرا اختیار موجود در رابطه با اقلام تعهدی توسط اصول عمومی پذیرفته شده ی حسابداری محدود شده است.

رویدادهای اقتصادی اساسی یک شرکت، توانایی مدیریت را برای گزارش سود مبتنی بر ارقام حسابداری با محدودیت مواجه می سازد . در نتیجه، اگر از اقلام تعهدی اختیاری در پایان سال استفاده شود، ممکن است اهداف مرتبط با سود دست یافته نشود . این ملاحظات، مدیریت اقلام تعهدی اختیاری را با محدودیت مواجه می سازد . در مقایسه، دستکاری فعالی تهای واقعی کم تر در معرض این محدودیت قرار م یگیرند

مزیت دیگر تغییر فعالی تهای واقعی در جهت دستکاری سود این است که حسابرسان و قانون گذاران کم تر متوجه چنین رفتاری می شوند . از تفاوت های دیگر این دو شکل مدیریت سود م یتوان به این موضوع اشاره کرد که مدیریت اقلام تعهدی اختیاری در سال وقوع، نسبتا مشخص است اما دستکاری فعالیت های واقعی به آسانی قابل تشخیص نیست

هزینه های مربوط به دستکاری فعالیت های واقعی :

معمو لا هنگامی که مدیران یک شرکت سود را دستکاری میکنند ، شرکت متضرر میشود . قبل از هر چیز به خاطر آن که، هنگامی که مدیران سود را در جهت اهداف مورد نظر سود خود دستکاری می کنند، قراردهای منعقدشده، شرکت را ملزم به دادن پاداش های مالی بیشتری به مدیر می نماید . دوم آن که، وقت و هزینه ای است که میتواند صرف فعالیت های مولد شود . از این رو، دستکاری فعالیت های واقعی به طور همزمان هم می تواند منجر به کاهش عملکرد گردد و هم تعهدات مالی بیش تری را بر شرکت تحمیل نماید.

علاوه بر هزینه های بالا که به دلیل مدیریت سود روی میدهد ) هم مدیریت اقلام تعهدی اختیاری و هم مدیریت واقعی سود ( ، دستکاری فعالیت ها ی واقعی، هزینه های اقتصادی واقعی به همراه دارد . اگر یک مدیر از سطح بهینه ی فعالیت های عملیاتی واقعی منحرف گردد و درگیر دستکاری فعالیت های واقعی شود، احتما لا شرکت دچار پیامدهای اقتصادی در بلندمدت خواهد شد

دستکاری فعالیت های واقعی به طور غیرمستقیم بر عملکرد عملیاتی آتی شرکت تأثیر میگذارد زیرا مدیر تمایل دارد جریان های نقدی آتی را قربانی سود دوره ی جاری سازد . با در نظر گرفتن تنها یک دوره، اعداد و نسبت های حسابداری مبتنی بر درآمد یا سود میتواند  مدیران را به داشتن دیدی کوتاه مدت تحریک سازد .

برای مثال، مخارج جاری مثل هزینه های تحقیق و توسعه را در نظر بگیرید که سود جاری را کاهش میدهد و ممکن است منجر به ایجاد درآمد تا چند دوره ی آتی نگردد . اگر پاداش یک مدیر بر اساس سود جاری باشد، او تمایلی به متحمل شدن چنین هزینه هایی ندارد .




نحوه محاسبه مالیات بر حقوق سال 99

برای سال 99 نرخ مالیات بر حقوق مطابق بخشنامه سازمان امور مالیاتی به شرح ذیل می باشد .

جدول مالیات حقوق سالانه 1399
جدول مالیات حقوق سالانه 1399

همان طور که مشاهده می شود مبالغ به صورت سالانه اعلام شده و از آنجا که محاسبه مالیات حقوق را به صورت ماهانه انجام می دهیم می بایست ارقام جدول فوق را تقسیم بر دوازده نموده تا ارقام تبدیل به ماهانه شوند .

جدول مالیات حقوق ماهانه سال 1399

همان طور که از متن بخشنامه و جدول درآمد مشمول ماهانه مشخص است مبالغ کمتر از 30.000.000 ریال معاف از مالیات بوده و برای مبالغ بالاتر به صورت پلکانی نرخ مالیات افرایش می یابد .

برای محاسبه مالیات حقوق مطابق جدول پلکانی به صورت زیر عمل می شود :

نحوه محاسبه مالیات حقوق سال 99

مبالغ در پله اول جدول مالیات حقوق

مبالغ مابین 30.000.000 تا 75.000.000 ریال در این طبقه قرار دارند .

برای مبالغی که بیش از 30.000.000 ریال در ماه می باشد مبلغ حقوق و مزایا را از 30.000.000 ریال کم کرده و حاصل را در 10 درصد ضرب می نماییم .

مالیات = 10% * (30.000.000 – مبلغ حقوق و مزایا )

به طور مثال برای حقوق 35.000.000 ریال مالیات بدین شکل محاسبه می گردد.

550.000 = 10%*(35.500.000-30.000.000)

مبالغ در پله دوم جدول مالیات حقوق

مبالغ مابین 75.000.000 تا 105.000.000 ریال در این طبقه قرار دارند .

برای مبالغ در پله دوم ابتدا مبلغ حقوق را منهای 75.000.000 ریال نموده و حاصل را در 15 درصد ضرب نموده و سپس می بایست مالیات طبقه اول را نیز محاسبه نماییم پس در نتیجه 75.000.000 ریال را منهای 30.000.000 ریال نموده و حاصل را در 10 درصد ضرب و در انتها جمع دو مورد را محاسبه کرده که برابر است با مالیات بر حقوق

مالیات = 10% * (30.000.000 – 75.000.000 ) + 15%( 75.000.000 – حقوق و مزایا)

به طور مثال اگر ملغ حقوق 85.000.000 ریال باشد مبلغ مالیات بدین شکل محاسبه می گردد :

6.000.000=%10*(30.000.000- 75.000.000 )+ 15%*(75.000.000 -85.000.000)

مبالغ در پله سوم جدول مالیات حقوق

مبالغ مابین 105.000.000 تا 105.000.000 ریال در این طبقه قرار دارند .

برای مبالغ در پله سوم ابتدا مبلغ حقوق را منهای 105.000.000 ریال نموده و حاصل را در 20 درصد ضرب نموده و سپس می بایست مالیات طبقه های دوم و اول را محاسبه نماییم جمع بدست آمده از سه طبقه برابر است با مالیات حقوق بر مبالغ بالای 105.000.000 ریال

همانطور که توضیح داده شد برای محاسبه مالیات طبقه اول 75.000.000 را منهای 30.000.000 کرده و حاصل را در 10 درصد ضرب می نماییم و برای محاسبه مالیات طبقه دوم 105.000.000 را منهای 75.000.000 کرده و حاصل را در 15 درصد ضرب می نماییم .

مبالغ در پله چهارم جدول مالیات حقوق

مبالغ بیش از 150.000.000 ریال در این طبقه قرار دارند .

برای مبالغ در پله چهارم ابتدا مبلغ حقوق را منهای 150.000.000 ریال نموده و حاصل را در 25 درصد ضرب نموده و سپس می بایست مالیات طبقه های سوم و دوم و اول را محاسبه نماییم جمع بدست آمده از چهار طبقه برابر است با مالیات حقوق بر مبالغ بالای 150.000.000 ریال

از آنجا که مبلغ کف و سقف هر پله و نرخ آن مشخص می باشد برای سرعت بخشیدن و سهولت در محاسبه مالیات و اجتناب از محاسبه مبالغ طبقه های پایین تر از جدول ذیل استفاده می نماییم .

جدول محاسبه مالیات حقوق سال 1399



مقرری بیمه بیکاری

مشمولین دریافت مقرری بیمه بیکاری

            بیکار از نظرقانون بیمه بیکاری بیمه شده ای است که بدون میل و اراده خود بیکار شده و آماده به کار باشد.

براساس قانون بیمه بیکاری چنانچه بیمه شده ای به علت تغییرات ساختاراقتصادی کارگاه مربوطه و به تشخیص وزارتخانه ذیربط و تائید شورایعالی کار ، بیکارموقت شناخته شود وهمچنین بیمه شدگانی که به علت حوادث غیرمترقبه مانند سیل ، زلزله ، جنگ ، آتش سوزی بیکار شوند، میتوانند از مقررات این قانون استفاده نمایند.

تشخیص ارادی بودن یا غیرارادی بودن بیکاری بیمه شده ، برعهده کمیته ای متشکل از نمایندگان این سازمان واداره کارواموراجتماعی محل اشتغال بیمه شده است .

                  

  • کارگران فصلی در صورتی که صرفا در اثنای فصل کار اخراج گردیده و بیکاری آنها بلا اراده تشخیص داده شود مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند بود.
  • بیکاران دارای قرارداد کار با مدت معین در صورتی که براساس رأی مراجع حل اختلاف در اثنای مدت قرارداد اخراج گردیده باشند مشمول استفاده از بیمه بیکاری خواهند بود.

اقدامات لازم برای اعلام وضعیت بیکاری

افراد شاغل در کارهایی که ماهیت آن جنبه دائمی دارد و براساس قرارداد کار در مدت معینی مشغول کار بوده اند . با تشخیص واحدهای تعاون ، کار و رفاه اجتماعی ، در صورتی که در پایان قرارداد بیکار شوند و در آخرین کارگاه حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، مورد حمایت قرارگرفته و مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند شد.

بیمه شده بیکار ، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، باید حداکثر ظرف مدت 30 روز از تاریخ بیکاری موضوع را به واحد تعاون ،کار و رفاه اجتماعی ذیربط اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند

شرایط لازم برای دریافت مقرری بیمه بیکاری

بیمه
شدگان بیکار، در صورت احراز شرایط زیر، استحقاق دریافت مقرری بیمه بیکاری را
دارند:

  • مشمول قانون کار و تأمین اجتماعی باشند.
  • تبعه کشورهای خارجی نباشند.
  • مستمری بگیر بازنشسته و یا از کارافتاده کلی نباشند.
  • دارای حداقل 6 ماه سابقه پرداخت حق بیمه باشند.
  • در زمره صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری نباشد.

                   

بیمه شدگانی که به علت بروز حوادث غیرمترقبه مانند: سیل، جنگ، زلزله و آتش سوزی بیکار می شوند، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، نیاز به داشتن سابقه پرداخت حق بیمه برای مدت زمان خاص ندارند و حتی اگر در روز اول کار بر اثر این حوادث بیکار شوند، با رعایت سایر شرایط مقرر می توانند مقرری بیمه بیکاری دریافت کنند.

بیمه شدگان باید در دوره های کارآموزی و سوادآموزی که از سوی ادارات کار و اموراجتماعی و نهضت سوادآموزی برگزار می شود، شرکت کنند و هر دو ماه یک بار، گواهی لازم در این زمینه را به شعب تأمین اجتماعی ارائه کنند.

مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری :

مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه شدگان واجد شرایط، به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آنان بستگی دارد و در هر حال مدت آن از 36 ماه برای بیمه شدگان مجرد و 50 ماه برای بیمه شدگان متأهل و متکفل بیشتر نیست.

بیمه بیکاری
بیمه بیکاری

شرایط قطع مقرری بیمه بیکاری

  • بیمه شده مجددا به کار اشتغال یابد.
  • بیمه شده بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره های کارآموزی یا سواد آموزی خودداری کند
  • بیمه شده بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری کند
  • بیمه شده بیکار، مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی شود
  • بیمه شده با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار اولیه برگردد
  • مدت زمان استحقاقی بیمه شده برای دریافت مقرری بیکاری خاتمه یابد.
  • بیمه شده فوت نماید

                     

بیکار شدگانی که وفق مقررات قانون کار و حسب آراء صادره از مراجع حل اختلاف مقرر در این قانون به دلیل قصور در انجام وظایف محوله و یا نقض آیین نامه های انضباطی کارگاه توسط کارفرما اخراج گردیده اند مستحق دریافت مقرری بیمه بیکاری نخواهند بود.

در صورتی که پس از پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه شده ای، مشخص شود که بیکاری بیمه شده، ناشی از اراده شخص وی بوده است، بیمه شده باید وجوه دریافتی به عنوان مقرری بیمه بیکاری را به سازمان تأمین اجتماعی بازپرداخت کند. همچنین بیمه شدگانی که با دریافت مزد ایام بلاتکلیفی به کار قبلی خود باز می گردند نیز باید مبالغ دریافتی را به تأمین اجتماعی برگردانند.

چنانچه بیمه شده بیکار، اشتغال مجدد خود را اعلام نکند و به رغم اشتغال همچنان به دریافت مقرری بیمه بیکاری ادامه دهد، باید مقرری دریافتی از زمان اشتغال را به تأمین اجتماعی برگرداند.

مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزسوابق پرداخت حق بیمه بیمه شده محسوب میگردد.

مقرری بیمه بیکاری افراد واجد شرایط ازروزاول بیکاری بیمه شده قابل پرداخت است




نحوه محاسبه مالیات بر حقوق سال 98

برای سال ۹۸ نرخ مالیات بر حقوق مطابق بخشنامه سازمان امور مالیاتی به شرح ذیل می باشد .

تا مبلغ ۲۷.۵۰۰.۰۰۰ ریال معاف از مالیات می باشد .

مازاد ۲۷.۵۰۰.۰۰۰ تا مبلغ 68.750.000 ریال با نرخ ۱۰ درصد مشمول مالیات می باشد .

مازاد یک و نیم برابر تا دو و نیم برابر یعنی از 68.750.000 ریال تا 96.250.000 ریال با نرخ ۱۵ درصد مشمول مالیات می باشد .

مازاد دو و نیم برابر تا چهار برابر یعنی از 96.250.000 ریال تا 137.500.000 ریال با نرخ ۲۰ درصد مشمول مالیات می باشد .

مازادد چهار برابر تا شش برابر یعنی از 137.500.000 ریال تا 192.500.000 ریال یا نرخ ۲۵ درصد مشمول مالیات می باشد .

مازاد شش برابر نیز با نرخ ۳۵ درصد مشمول مالیات می باشد .

همانور که از متن بخشنامه مشخص است مبالغ کمتر از 27.500.000 ریال معاف از مالیات بوده و نیازی به محاسبه نمی باشد .

مبالغ در پله اول

برای مبالغی که بیش از 27.500.000 ریال در ماه می باشد مبلغ حقوق و مزایا را از 27.500.000 ریال کم کرده و حاصل را در 10 درصد ضرب می نماییم .

مالیات = 10% * (27.500.000 – مبلغ حقوق و مزایا )

به طور مثال برای حقوق 30.000.000 ریال مالیات بدین شکل محاسبه می گردد.

250.000 = 10%*(30.000.000-27.500.000)

مبالغ در پله دوم

برای محاسبه مالیات مبالغ بیش از 68.750.000 ریال تا 96.250.000 ریال نیاز است که از روش پلکانی استفاده نماییم .

برای مبالغ در پله دوم ابتدا مبلغ حقوق را منهای 68.750.000 ریال نموده و حاصل را در 15 درصد ضرب نموده و سپس 68.750.000 ریال را منهای 27.500.000 ریال نموده و حاصل را در 10 درصد ضرب و در انتها جمع دو مورد را محاسبه کرده که برابر است با مالیات بر حقوق

مالیات = 10% * (27.500.000 – 68.750.000 ) + 15%( 68.750.000 – حقوق و مزایا)

به طور مثال اگر ملغ حقوق 70.000.000 ریال باشد مبلغ مالیات بدین شکل محاسبه می گردد :

4.312.500=%10*(27.500.000- 68.750.000 )+ 15%*(68.750.000 -70.000.000)

مبالغ در پله سوم

برای مبالغی که مابین 96.250.000 ریال تا 137.500.000 ریال می باشند بدین شکل عمل می نماییم .

مالیات = 10% * (27.500.000 – 68.750.000) + 15%(68.750.000- 96.250.000)+20%*(96.250.000-حقوق)

مبالغ در پله چهارم

مبالغی که مابین 137.500.000 ریال تا 192.500.000 ریال باشند در این پایه قرار گرفته و مالیات این مبلغ نیز با روش پلکانی محاسبه می شود .

برای محاسبه مالیات مبلغ حقوق تا 137.500.000 ریال با نرخ 25 درصد 137.500.000 ریال تا 96.250.000 ریال را با نرخ 20 درصد ، 96.250.000 ریال تا 68.750.000 ریال را با نرخ 15 درصد و 68.750.000 تا 27.750.000 رایل را با نرخ 10 درصد محاسبه و همه مبالغ را جمع می نماییم .

مبالغ در پله پنجم

حقوق های که بیش از 192.500.000 ریال باشد در این پله قرار گرفته و می بایست مبلغ مالیات برای پله های پنج گانه با نرخ هایی 10 تا 35 درصد محاسبه شود .

از آنجا که مبلغ کف و سقف هر پله و نرخ آن مشخص می باشد برای سرعت بخشیدن و سهولت در محاسبه مالیات جدول ذیل تقدیم حضورتان می گردد .

محاسبه مالیات حقوق
محاسبه مالیات حقوق