بیمه‌های خویش‌فرما به طور کلی به دو دسته تقسیم میشود:
۱. بیمه اختیاری
۲. بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد
درصد حق بیمه ، بیمه اختیاری ۲۷ درصد دستمزد و حقوق توافق‌شده است.بیمه اختیاری بر اساس حق بیمه مذکور کلیه تعهدات بیمه‌ای را شامل میشود.
بیمه اختیاری برای کسانی است که تحت پوشش بیمه خاصی نیستند.متقاضی این نوع بیمه،مستقیما با مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی خواهان انعقاد قرارداد بیمه اختیاری میشود و موظف است خود،حق بیمه را در زمان تعیین‌شده پرداخت کند.
درصورت عدم پرداخت حق بیمه در موعد مقرر قرارداد بیمه او باطل میشود و متقاضی موظف است در چارچوب ضوابط مجددا درخواست خود را ارائه کند.البته متقاضی بیمه اختیاری می‌تواند برای انعقاد بیمه اختیاری با سازمان وکیل بگیرد.
در متن وکالت‌نامه باید دقیقا موضوع وکالت مبنی بر انعقاد قرارداد بیمه اختیاری ذکر شود و قراردادهای وکالتی که به صورت کلی تنظیم شده باشند در این خصوص فاقد اعتبارند.
سازمان تامین اجتماعی از زمان ثبت تقاضای بیمه اختیاری در دفتر شعبه موظف است حداکثر ظرف دو ماه موضوع را بررسی و استحقاق یا عدم استحقاق را کتبا به متقاضی اعلام کند.
در صورت وجود شرایط سنی و سابقه انعقاد قرارداد بیمه اختیاری،متقاضی و افراد تحت تکفل برای معاینه پزشکی به پزشک معتمد سازمان معرفی می‌شوند.
متقاضیانی که هنگام ارائه تقاضا بیشتر از نه ماه از قطع پرداخت حق بیمه آن‌ها نگذشته باشد از انجام معاینات پزشکی معاف هستند.
چنانچه بیمه‌شدگان اختیاری با اشتغال در کارگاه‌های مشمول قانون کار و تامین اجتماعی تحت پوشش بیمه اجباری قرار بگیرند یا مشمول صندوق‌های بیمه‌ای دیگر شوند موظف‌اند آن را کتبا به اطلاع سازمان برسانند تا برای قطع بیمه اختیاری آنان اقدام شود؛در غیر این صورت حق بیمه‌های دریافتی پس از کسر هزینه‌های اداری مربوط مسترد میشود و سابقه ایجادشده حذف می‌گردد.
شرایط بیمه اختیاری
کسانی می‌توانند بیمه اختیاری شوند که دارای شرایط زیر باشند:
داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه
داشتن حداکثر ۵۰ سال سن (مرد و زن)
در صورتی که سن متقاضی در زمان تقاضا بیش از ۵۵ سال باشد باید،معادل مدت مازاد سنی،سابقه حق بیمه را بپردازد.
برای مثال،اگر متقاضی بیمه اختیاری ۵۷ساله باشد باید هنگام درخواست دو سال سابقه پرداخت حق بیمه را بپردازد و اگر ۶۰ساله باشد داشتن پنج سال سابقه الزامی است.
متقاضیانی که بیش از ده سال سابقه پرداخت حق بیمه را داشته باشند از شرط سنی معاف‌اند و با هر سنی می‌توانند بیمه شوند.
چنانچه بیمه‌شده‌ای یکبار با سازمان قرارداد بیمه اختیاری منعقد کرده باشد تا سه‌بار حق انعقاد قرارداد بیمه اختیاری را بدون شرط سنی خواهد داشت.
البته دوران انقطاع جزء بیمه و سوابق فرد منظور نخواهد شد.برای کسانی که بیش از سن مقرر سن دارند، سوابق انتقالی از صندوق‌های دیگر برای تامین سابقه مورد نیاز محاسبه نخواهد شد.
چنانچه متقاضی بیمه اختیاری با ارائه مدارک و اسناد غیرقانونی و جعلی مبادرت به انعقاد قرارداد کند،بیمه وی قطع میشود و نمی‌تواند از مزایای سازمان استفاده کند.
مهلت پرداخت حق بیمه
بیمه‌شدگان اختیاری موظف‌اند حق بیمه خود را حداکثر تا آخرین روز دو ماه بعد به شعبه تامین اجتماعی پرداخت کنند،در غیر این صورت قرارداد منعقدشده از اولین روز ماهی که حق بیمه پرداخت نشده لغو میشود و ادامه بیمه موکول به درخواست جدید خواهد بود.
اولین پرداخت حق بیمه باید همزمان با انعقاد قرارداد صورت گیرد.
تعهدات سازمان در قبال بیمه‌شدگان اختیاری
بیمه‌شدگان اختیاری خدمات زیر را دریافت خواهند کرد:
مستمری بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی
خدمات درمانی
هزینه کفن و دفن همانند بیمه‌شدگان اجباری
وسایل کمک‌پزشکی،همانند بیمه‌شدگان اجباری
کمک‌هزینه ازدواج،ازکارافتادگی جزئی،غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری و بیمه بیکاری شامل بیمه‌شدگان اختیاری نمی‌شود؛زیرا این بیمه‌شدگان دارای کارفرما نیستند همچنین در کارگاه‌های مشمول قانون کار اشتغال ندارند و خود مستقیما خواهان ادامه بیمه به طور اختیاری هستند.
به غیر از موارد فوق شرایط مربوط به برخورداری از خدماتی از قبیل بازنشستگی،ازکارافتادگی کلی غیرناشی از کار،مستمری بازماندگان و… همانند بیمه‌شدگان اجباری است.
اصلاح ماده 3
آئین نامه ادامه بیمه به طور اختیاری
به موجب بند 7 مصوبه هشتاد و پنجمین جلسه هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق‌های تابعه مورخ 19/10/97 اصلاحاتی در ماده 3 آئین نامه ادامه بیمه به طور اختیاری مصوب 26/06/85 و اصلاحیه مورخ 20/11/86 شورای عالی تأمین اجتماعی و 11/11/89 و 09/10/96 هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق‌های تابعه در خصوص نحوه تعیین دستمزد و همچنین مبنای پرداخت حق بیمه متقاضیان ایجاد گردیده است. بر این اساس بندهای 19، 20 و 21 بخشنامه جایگزین 651 امور فنی بیمه شدگان از تاریخ صدور این بخشنامه به شرح ذیل تغییر مییابد:
الف - مبنای پرداخت حق بیمه مشمولین برای کسانی که بیش از 5 سال سابقه پرداخت حق بیمه دارند بین 70 تا 100 درصد میانگین دستمزد آخرین 360 روز قبل از ثبت تقاضای ادامه بیمه به طور اختیاری به انتخاب متقاضی خواهد بود مشروط بر اینکه از 2/1حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار کمتر نباشد و مبنای پرداخت حق بیمه متقاضیانی که 5 سال و یا کمتر از 5 سال سابقه پرداخت حق بیمه دارند به انتخاب متقاضی بین 2/1حداقل و حداکثر دستمزد شاغلین خواهد بود.
ب - از ابتدای هر سال به میزان درصدی که طبق مقررات مصوب شورای عالی کار به سطوح دستمزد شاغلین اضافه می‌گردد مبنای کسر حق بیمۀ بیمه شدگان افزایش مییابد. در هر حال مبنای پرداخت حق بیمه از 2/1حداقل دستمزد کمتر و از حداکثر دستمزد مصوب بیشتر نخواهد بود.
ج - کلیه بیمه شدگان ادامه بیمه به طور اختیاری که در ردیف بیمه پردازان فعال قرار دارند و مبنای پرداخت حق بیمه آنان بین حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار تا 2/1 حداقل دستمزد مصوب میباشد از ابتدای سال 1398 مبنای پرداخت حق بیمه آنان تا 2/1 حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار اصلاح و مبنای پرداخت حق بیمه و ارائه تعهدات قرار میگیرد.
